برهمکنش تاریخ کاشت و رقم بر صفات زراعی و وقوع بیماری بلاست در کشت مجدد برنج (Oryza sativa L.)

محورهای موضوعی : زراعت

الهیار فلاح1 ¹ , علیرضا نبی‌پور2 ² , عبدالرضا رنجبر3 ³

1 - 1- استادیار پژوهش موسسه تحقیقات برنج کشور، معاونت مازندران، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، آمل، ایران.
2 - 2- استادیار پژوهش موسسه تحقیقات برنج کشور، معاونت مازندران، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، آمل، ایران.
3 - 3- کارشناس ارشد بیماری گیاهی موسسه تحقیقات برنج کشور، معاونت مازندران، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، آمل، ایران.

تاریخ دریافت : 1397/11/02 تاریخ پذیرش : 1398/03/30 تاریخ انتشار : 1398/05/01

کلید واژه: سرعت جذب خالص, عملکرد برنج, واژه‎های کلیدی: شاخص برداشت,

چکیده مقاله :

طی سال‌های اخیر، سیستم دوبارکشت برنج در سال، یا اصطلاحا کشت مجدد، در حوضه آبریز هراز گسترش یافته است. جهت تعیین اثر برهمکنش رقم و تاریخ کاشت بر شاخص‎های رشد، عملکرد، اجزای عملکرد و درصد بیماری بلاست در ارقام برنج طارم محلی، بینام و کوهسار در کشت مجدد، یک آزمایش مزرعه‎ای در معاونت موسسه تحقیقات برنج کشور در مازندران (آمل) در سال‎های زراعی 1394 و 1396 اجرا شد. در این آزمایش که به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد، تاریخ نشاکاری در سه سطح دو، 12 و 22 مرداد ماه به عنوان پلات اصلی و ارقام طارم محلی، بینام و کوهسار به عنوان پلات فرعی بودند. ابعاد کرت‌ها سه×چهار متر، فاصله کاشت 20×20 سانتی‎متر و در هر کپه دو الی سه گیاهچه نشا گردید. صفات زراعی در سه مرحله رشدی حداکثر پنجه‌زنی، گلدهی و رسیدن فیزیولوژیکی اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد که ارتفاع بوته متاثر از تاریخ کاشت نبود، ولی تعداد خوشه در کپه در تاریخ کاشت سوم بیشتر بود. قرائت کلروفیل‎متر متاثر از رقم بود و رقم کوهسار بیشترین مقدار را در هر سه تاریخ کاشت داشت. بیشترین سرعت رشد محصول و جذب خالص در تاریخ کاشت سوم برای رقم کوهسار در مرحله گلدهی حاصل شد. بیشترین عملکرد در تاریخ کاشت دوم و برای ارقام بینام و کوهسار حاصل شد. افزایش عملکرد رقم کوهسار ناشی از وزن هزار دانه بالاتر و شاخص برداشت بیشتر نسبت به رقم طارم محلی بود. بنابراین بهترین تاریخ کاشت برای کشت مجدد برنج در حوضه آبریز هراز، دو تا 12 مرداد ماه پیشنهاد می‌شود.

چکیده انگلیسی:

In recent years, two times cultiviation in year, or rice replanting, has gained popularity in Haraz watershed basin. In order to determine the interactive effect of planting date and variety on growth index, yield, yield components, and percent of blast desease in Tarom Mahali, Binam and Koohsar varieties in replanting cultivation, a field experiment was carried out at the Deputy of the Rice Research Institute of Iran, Mazadaran branch (Amol), in 2015 and 2017.Experiment was laid out as a split plot base complety random block design with three replications, where planting dates, as main plot, included 24 July, 2 and 12 AugustandTarom Mahali, Binam and Koohsar varietieswere put in sub-plots.Plot size was 3×4 m2 with a plant spacing of 20×20 cm2, and 2-3 seedlings per hill.Agronomical characterestics were measured at three growth stages, namely maximum tillering, flowering and physiological maturity. Results showed that tiller and panicle number per hill was higher in third planting date. SPAD value was affected by variety and Koohsar had highest SPAD value in all planting dates. Highest crop growth and net assimilation rate was obtained in Koohsar variety at flowering satge. The Highest yield was obtained in the second planting date for Koohsar and Binam varieties, though percent of blast disease incidence was higher as well. The higher yield of Koohsar variety could be attributed to having higher grain weight and harvest index compared to Tarom Mahali variety. Based on the results, best planting date would be from 2 to 12 August of in Haraz watershed basin.

منابع و مأخذ:

 

-     اکبری، ر. و مومنی، ع. 1394. بررسی زمان مناسب نشاکاری و میزان مصرف کود نیتروژن در کشت مجدد برنج رقم کوهسار در مازندران. نشریه تولید گیاهان زراعی. (2)8: 205-197

2-    ثابتی، ع. و جعفرزاده کنارسری، م. 1385. بررسی اثر تاریخ، تراکم و آرایش کاشت بر عملکرد برنج. مجله کشاورزی. 8(2 ): 22-13

3-    رفیعی، م. 1387. تاثیر تاریخ کاشت بر عملکرد چند رقم برنج در شرایط آب و هوایی خرم‌آباد. مجله نهال و بذر. جلد 24(2): 263-251

4-    فلاح، ا.، محمدیان، م.، فتحی ن.، و الیاسی، ح. 1396. اثر متقابل رقم و نیتروژن بر صفات زراعی، عملکرد و کیفیت دانه برنج در کشت مجدد. نشریه تحقیقات کاربردی اکوفیزیولوژی گیاهی. (2)4: 48-29

5-  فلاح، ا. 1396. کشت مجدد برنج یا رتون در استان مازندران، کدامیک و چرا؟. ماهنامه علمی، کشاورزی و زیست محیطی دهاتی. 171: 43-41

6-    فلاح، ا. 1397. بررسی اثر تاریخ کاشت بر شاخص‎های رشد و عملکرد طارم محلی، بینام و کوهسار در کشت دوم. گزارش نهایی معاونت موسسه تحقیقات برنج کشور در مازندران. 59ص

7-    ظهرابی، ف.، خدارحم‎پور، ز.، و گیلانی، ع. 1397. واکنش عملکرد و اجزای عملکردبرنج‎های هوازی در شرایط آب و هوایی اهواز. مجله علوم به‌زراعی گیاهی. (1)8: 47-37

8-    مرادی، ف. 1376. بررسی فیزیولوژی اثر تنش گرما بر روی رشد و عملکرد شش رقم برنج در شرایط منطقه اهواز. پایان نامه کارشناسی ارشد زراعت دانشگاه اهواز. 136ص

9-    مصطفوی راد، م.، و طهماسبی سروستانی، ز.1382. ارزیابی اثرات کود نیتروژنه بر عملکرد، اجزای عملکرد و انتقال مجدد ماده خشک در سه ژنوتیپ برنج. مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان. 10(2): 31-21.

10-   میرزایی حیدری، م.، ارزانی، ا.، و پزشک‎پور، پ. 1383. بررسی تاثیر تاریخ کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد برنج. پژوهشنامه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خزر. 14-1.

11-   مهدوی، ف.، اسماعیلی، م. ع.، فلاح، ا.، و پیردشتی، ه. 1384. مطالعه خصوصیات مورفولوژیک، شاخص‌های فیزیولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد دانه در ارقام بومی و اصلاح شده برنج (Oryza sative L.). مجله علوم زراعی ایران. 7 (٤ ): ٢٩٧-280

12-  هنرنژاد، ر. 1381. بررسی همبستگی بین برخی از صفات کمی برنج (.L Oryza sativa) با عملکرد دانه از طریق تجزیه علیت، مجله علوم زراعی ایران. 4 (1): 35-25.

13-  Bali, A. S, Singh, K.N. and Khan, G.M. 1992. Effect of transplanting dates in promising genotypes (Oryza sativa) under Kashmir valley conditions. Indian Journal of Agricultural.37 (4):85-86.

14-  Buddhaboon, C., Jintrawet, A., and Hoogenboom, G. 2011. Effects of planting date and variety on flooded rice production in the deepwater area of Thailand. Field Crops Research. 124: 270-277.

15-  Dinesh, C., Lodh, Sahoo, M., Nanda, B.B. and Chander, D. 1997. Effect of date of planting and spacing on grain yield and quality of scented rice (Oryza sativa) varieties in wet season in Coastal. Orissa Indian Journal of Agricultural Science. 67: 93-97

16-  Dutta, R. K., Baset Mia, M. A., and Khanam, S. 2002. Plant architecture and growth characteristics of fine grain and aromatic rice’s and their relation with grain yield. Bangladesh Crop Physiology. 32: 95-102.

17-  Ferrari, S., Pagliari, P., and Trettel J.  2018. Optimum Sowing Date and Genotype Testing for Upland Rice Production in Brazil. Sci Rep. 8: 8227.

18-  Fugen, D., Lee, T., Kun C., Alan L. W. and Mohammed, A. R. 2016. Planting date and variety effects on rice main and ratoon crop production in South Texas. Communications in Soil Science and Plant Analysis. 47: 2414-2420

19-  Ntanos, D.A. and Koutroubas, S.D. 2002. Dry matter and N accumulation and translocation for Indica and Japonica rice under Mediterranean conditions. Field Crop Research.74: 93-101.

20-  Peng, S., Garcia, F.V., Laza, R.C., Sanico A.L., Visperas, R.M., and Cassman, K.G. 1996. Increased N-use efficiency using a chlorophyll meter on high- yielding irrigated rice. Field Crop Research. 47: 243-252

21-  Rosati, A and Djong, T. M. 2003. Estimating photosynthetic radiation use efficiency using incident light and photosynthesis of individual leaves. Annual Botany. 91:869-877.

22-  Yoshida, S. 1981. Fundamentals of rice crop science. International Rice Research Institute, Los Banos, Laguna, Philippines. 269 p.

23-  Zhang, Y., Zhu, Q., Yao, Y., Zhao, Z., Correll, J.C., Wang, L., and Pan K. 2017. The race structure of the rice blast pathogen across southern and northeastern China. Rice. 10:46: 1-8