مسئلۀ اساسی در این پژوهش، اندیشۀ توحیدی در آثار سنایی است. این اندیشه، بخشِ مهمی از اندیشههایِ بیشتر عارفانِ مسلمان را تشکیل میدهد. نگارنده در سه بخش میکوشد اندیشۀ توحیدی را در آثار سنایی نشان دهد. برای همین منظور، پس از ذکرِ توحید و اقسامِ آن، در بخشِ اول میگوید که چکیده کامل
مسئلۀ اساسی در این پژوهش، اندیشۀ توحیدی در آثار سنایی است. این اندیشه، بخشِ مهمی از اندیشههایِ بیشتر عارفانِ مسلمان را تشکیل میدهد. نگارنده در سه بخش میکوشد اندیشۀ توحیدی را در آثار سنایی نشان دهد. برای همین منظور، پس از ذکرِ توحید و اقسامِ آن، در بخشِ اول میگوید که مرادِ سنایی از توحیدِ وجودی، تأکید بر جنبۀ شهودیِ آن است. در بخش دوم بیان میکند که سنایی، ابنعربیوار، راههای معرفتالله را با بحث بر مشخصههایی چون تشبیه و تنزیه، خودشناسی، اسماء و صفات الهی، اقرار به خلقِ افعالِ بندگان ذکر کرده است. در بخش سوم نیز پنج شرطِ مهم را بهعنوانِ شروطِ اصلیِ تحقّقِ توحید از منظرِ سنایی برمیشمارد که عبارتاند از: رفعِ تعیّناتِ بشری، اخلاص، توکّل، تفرید و تجرید. هدف از پژوهشِ پیشرو، بررسی و اثباتِ امکانِ ستایش، شناخت و شناساندنِ باریتعالی است، بهگونهای که بتوان به تشبیه در عینِ تنزیه و تنزیه در عینِ تشبیه (درست بهشیوۀ قرآنی) قائل شد، بهویژه که عارفانِ بزرگِ پس از سنایی، مانندِ عطّار و مولوی گسترشدهندۀ دیدگاهِ توحیدیِ او هستند.
پرونده مقاله
جامی افزون بر سرودن منظومههای عاشقانهای همچون "لیلی و مجنون" و"یوسف و زلیخا" به عشق از منظر یک محقق مدرسی و با نگاه و تحلیل عارفان نیز نگریسته است. در این جهانبینی عشق کلیدیترین عنصر است؛ عنصری که آفرینش با او تبیین میشود و در همه جا و همه چیز جاری است. سرآغاز فتنة چکیده کامل
جامی افزون بر سرودن منظومههای عاشقانهای همچون "لیلی و مجنون" و"یوسف و زلیخا" به عشق از منظر یک محقق مدرسی و با نگاه و تحلیل عارفان نیز نگریسته است. در این جهانبینی عشق کلیدیترین عنصر است؛ عنصری که آفرینش با او تبیین میشود و در همه جا و همه چیز جاری است. سرآغاز فتنة وجود ، عشق حق است به خویشتن و شهود کمالات خویش. جامی میکوشد گونههای مختلف این عشقورزی و شهود و نیز آدمیان و تنوع نگاه عاشقانة آنان را باز نماید. کوشش او در تبیین سریان عمومی عشق، انواع شهود حق و انگیزههای متفاوت آدمیان، کوششی است سزا و اما در مواضعی مبهم و شاید نارسا و ناتمام. در این نوشتار سعی بر آن است که به برخی از این ابهامات و ناهماهنگیها، نارساییها و ناتمامیها اشارت رود. نیز تلاش شده است تا براساس همان نگاه جامی، در طرحی دیگر تا آنجا که ممکن است این ناهماهنگیها به هماهنگی رسد و ابهامات رفع شود.
پرونده مقاله
تاکنون دربارة ادبیات تصوف مطالب بسیار گفته و تحقیقاتی گوناگونی انجام شده و دربارة حکمتهای موجود در آن نیز پژوهشهایی انجام گرفته است. در این مقاله، ویژگیهای گونهای خاص از حکمت بررسی شده است. این حکمتها، که از آنها به "حکمت تجربی" یاد میشود، بیش از آنکه بر پایة اصول چکیده کامل
تاکنون دربارة ادبیات تصوف مطالب بسیار گفته و تحقیقاتی گوناگونی انجام شده و دربارة حکمتهای موجود در آن نیز پژوهشهایی انجام گرفته است. در این مقاله، ویژگیهای گونهای خاص از حکمت بررسی شده است. این حکمتها، که از آنها به "حکمت تجربی" یاد میشود، بیش از آنکه بر پایة اصول دینی یا مسلکی باشند، برگرفته از تجارب زیستی بشر در طی نسلها هستند. تتبع در تحقیقات انجام شده بر آثار صوفیه، فقدان بحث و بررسی در این زمینه را بهروشنی نشان میدهد. در پژوهش پیشرو، وضعیت اینگونه از حکمت در سه اثر عمدة صوفیه کشفالمحجوب هجویری، مرصادالعباد نجم رازی و مصباحالهدایه و مفتاحالکفایه عزالدین محمود کاشانی از نظر کمی و کیفی بررسی شده است. گذشته از اینکه این آثار از مهمترین مکتوبات اهل تصوفاند، سیر تحولات حدود چهار قرن، از قرن پنجم تا قرن هشتم هجری، یعنی دورة اصلی رواج تصوف و ادبیات مربوط به ایشان را دربر میگیرند.
پرونده مقاله
حروفیه یکی از فرقههای تأویلمحور پس از حمله مغول است که پیروان آن، شیوة تأویل را از اسماعیلیه آموخته بودند. حروفیان خودشان را اهل تأویل و اهل باطن مینامیدند. آنان انسانگرایانی بودند که همه چیز را به نفع انسان تأویل میکردند. نسیمی داناترین متفکر و موفقترین شاعر این چکیده کامل
حروفیه یکی از فرقههای تأویلمحور پس از حمله مغول است که پیروان آن، شیوة تأویل را از اسماعیلیه آموخته بودند. حروفیان خودشان را اهل تأویل و اهل باطن مینامیدند. آنان انسانگرایانی بودند که همه چیز را به نفع انسان تأویل میکردند. نسیمی داناترین متفکر و موفقترین شاعر این فرقه است که توانسته است اندیشههای آنان را به خوبی در قالب شعر بیان کند. عرفان حروفیان و نسیمی مبتنی بر یک رکن اساسی است و آن، انسان و شناخت نیروهای خلاق اوست. براساس دیدگاه آنان، انسان نمونة کامل خدا و خلیفة او در زمین و بیش از همة موجودات تجلیگاه پروردگار عالم است. نسیمی صورت انسان را تجلیگاه آیات قرآن و انسان را مظهر تام کلماتِ الهی معرفی میکند که تمام قرآن به ویژة سورة فاتحه بر چهرة وی نگاشته است. در این نوشتار با نشان دادن نمونههایی در قالب چهار عنوان، به چگونگی بیان این تفکر و بررسی این اندیشة ناب سیدعمادالدین نسیمی، یکی از شگفتانگیزترین چهرههای ادبی سرزمینمان، پرداخته شده است
پرونده مقاله
اسطورة طبیعت، نماد دوران پیش از دانش و صنعت، و نشان مشخّص روزگارانِ باستان است. طبیعت همواره در پیدایش تحولات مذهبی مردمانِ باستان و به ویژه آریاییهای ساکن ایران و هند، نقشی بیبدیل داشته است. اعتقاد به قوای طبیعت به مرور زمان در میان آریاییها، بهصورت اعتقاد به خدایا چکیده کامل
اسطورة طبیعت، نماد دوران پیش از دانش و صنعت، و نشان مشخّص روزگارانِ باستان است. طبیعت همواره در پیدایش تحولات مذهبی مردمانِ باستان و به ویژه آریاییهای ساکن ایران و هند، نقشی بیبدیل داشته است. اعتقاد به قوای طبیعت به مرور زمان در میان آریاییها، بهصورت اعتقاد به خدایان مختلف در آمد و کم کم برای عناصری چون خورشید، ماه، ستارگان و باد، علائمی را اختراع کردند و آنها را قوای خدایی نامیدند. اهمیت چهار عنصر آب و آتش و باد و خاک ـ بارزترین مظاهر طبیعت ـ از آن نظر بوده که بنابر کهنترین عقاید و باورهای پیشین، این عناصر نمایندة پاکی و سرچشمة زندگی در هستی بودهاند. تعمق در شاهنامه مؤیّد تأثیرپذیری فردوسی و غور و تفحص وی در متون کهن ایران باستان و ملل دیگری چون هند، چین و یونان ـ که وجوه اشتراک اساطیریِ بسیاری با ما دارند ـ است. عناصر طبیعت در شاهنامه، بنیانی اساطیری و هویتی منحصر به فرد دارند و صاحب روح هستند که در جای جای داستان، یاریگر قهرمان حماسهاند.
پرونده مقاله
رویا از پدیدههای شگفتانگیزی است که از دیرباز مورد توجه آدمی بوده و در برابر آن رفتارهای گوناگونی نشان داده شده است. انسان بدوی رویا را یک پدیدة روانشناسی تلقی نمیکرد؛ بلکه آن را تجربیات واقعیت روح که در هنگام خواب از بدن جدا شده است، میدانست. امروز روانشناسان این چکیده کامل
رویا از پدیدههای شگفتانگیزی است که از دیرباز مورد توجه آدمی بوده و در برابر آن رفتارهای گوناگونی نشان داده شده است. انسان بدوی رویا را یک پدیدة روانشناسی تلقی نمیکرد؛ بلکه آن را تجربیات واقعیت روح که در هنگام خواب از بدن جدا شده است، میدانست. امروز روانشناسان این پدیده را با نگاه علم روانشناختی بررسی کرده و منطبق با اصول و تجربه روانشناسی میدانند.در این مقاله رویاهای اساطیری که در شاهنامه فردوسی روایت شده است با دیدگاههای روانشناسان بررسی شده است.
پرونده مقاله
هومر در حماسة اودیسه به روایت ماجراهای قهرمان جنگ تروا یعنی اولیس و حکایت سرگشتگیهای او به هنگام بازگشت از آن نبرد به سوی زادگاهش، پرداخته است. در این روایت آنچه بیشتر نظر خواننده را به خود جلب میکند، حمایتهای بیدریغ آتنا از اولیس است. علت اساسی این همه حمایت آتنا ا چکیده کامل
هومر در حماسة اودیسه به روایت ماجراهای قهرمان جنگ تروا یعنی اولیس و حکایت سرگشتگیهای او به هنگام بازگشت از آن نبرد به سوی زادگاهش، پرداخته است. در این روایت آنچه بیشتر نظر خواننده را به خود جلب میکند، حمایتهای بیدریغ آتنا از اولیس است. علت اساسی این همه حمایت آتنا از اولیس چیست؟ برای دستیابی به علل حمایتهای آن زن ایزد از اولیس، میتوان چندین احتمال را طرح کرد. در این گفتار نخست به علتیابی اسطورهشناختی و سپس به طرح علل فلسفی پرداختهایم. از منظر نخست، با همانندیهایی که میان آتنا و پنلوپ، همسر اولیس، و خود اولیس با هفائیستوس ایزد آتش زمینی حاکم است، میتوان چنین تصور کرد که آتنا با حمایت از اولیس نمودگار زمینی هفائیستوس میخواهد وفاداری و دلدادگی خود را به هفائیستوس برساند. از منظر دوم، با عنایت به اینکه آتنا برای مردم یونان، ایزد عقل و دانایی است و اولیس نیز همواره به خردمندی توصیف وستایش شده است؛ میتوان چنان پنداشت که حمایت آتنا از اولیس ، نمودِ روایی حمایت و تأیید عقل کل و آسمانی از عقل زمینی و جزوی بشری باشد.
پرونده مقاله