بررسی ماهیت مهریه از منظر فقهای مذاهب خمسه و رویکرد امام خمینی (ره) به آن

محورهای موضوعی : فقه و مبانی حقوق اسلامی

مریم شعبانی ¹ , ابوالقاسم نقیبی ² , محمد جعفری هرندی ³

1 - دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده حقوق،الهیات و علوم سیاسی،واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران،ایران.
2 - (دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی ، دانشکده حقوق،الهیات و علوم سیاسی،دانشگاه آزاد اسلامی،واحد علوم و تحقیقات،تهران،ایران):نویسنده
3 - (دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه ازاد اسلامی،واحد یادگار امام خمینی (ره) ،شهر ری، ایران)

تاریخ دریافت : 1399/06/26 تاریخ پذیرش : 1400/01/30 تاریخ انتشار : 1402/03/01

کلید واژه: حقوق, فقه, مهریه, ماهیت مهریه, ماهیت فقهی,

چکیده مقاله :

یکی از مؤلفه های مؤثر در مقوله توصیف و تحلیل ماهیت نکاح، جایگاه و ماهیت مهر در نکاح است.از این رو ماهیت شناسی مهر، مدخل ماهیت شناسی نکاح به شمار می رود.یعنی از دریچه شناخت ماهیت مهر به ماهیت نکاح نائل می آییم. و اما مهریه، یکی از مباحث چالش برانگیز در بین فقهای اسلامی اعم از شیعه و سنی است. در اینکه آیا نکاح جزء عقود است یا شبه آن، باید دو رویکرد مهم مورد توجه قرار گیرد. اول :رویکرد حقوقی ـ مالی که بر اساس آن، مهریه نوعی معاوضه است و جنبه اقتصادی دارد؛ بنابراین بضع، عوض مهر است و نکاح از جمله عقود معاوضی محسوب می شود. دوم: رویکرد اخلاقی ـ عاطفی که مهریه را عطیه الهی و منشا مودت و محبت می داند که نکاح از این نظر در زمره عقود معاوضی نیست. مقاله حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی عقد نکاح و ماهیت مهریه از منظر فقهای امامیه و اهل سنت با گریزی بر رویکرد و نظر امام خمینی (ره) پرداخته و دریافته است که از دیدگاه تمامی فقها، مهریه، ماهیت مالی دارد. لذا تفاوت دیدگاه‌ها در ماهیت نکاح است. از منظر اغلب فقهای امامیه، رویکرد دوم مقبول است و عقد نکاح از عقود معاوضی نیست ؛ اما از نظر فقهای اهل‌سنت، رویکرد اول مورد توجه بوده و نکاح از جمله عقود معاوضی است و به‌تبع آن مهریه در جایگاه عوض قرار می گیرد. احکام و موارد فراوانی از این نگرشها منبعث می گردد که لازم است بررسی گردد.

چکیده انگلیسی:

A Dowry which is resultant of a legitimated marriage embodies a financial value. The present paper considers the nature of marriage.There are two main views among jurisprudents about the nature and challenging classification of the marriage amongst different contracts: Some believe that marriage is a compensatory contract and the nature of the dowry is, also, compensatory one, whereas, some believe quite the contrary.The present paper applied descriptive-analytical method to study the marriage contract and the nature of dowry from the perspective of Imami and Sunni jurisprudents with a focus on the opinion of Imam Khomeini (RA).It was found that all the above-mentioned jurisprudents including Imam Khomeini (RA) emphasized on the financial nature of the dowry.Therefore, the views don`t challenge the nature of the dowry but the marriage such that jurisprudents believe marriage is not compensatory contract but dowry enjoys financial and economic nature. However, according to Sunni jurists, who also believe in the value and financial benefit of the dowry, marriage is a contract of compensation and, as a result, dowry is compensatory as well. The present paper discusses various rulings and cases which are emerged from the underlying attitudes.Keywords: dowry, nature of dowry, jurisprudence, law, jurisprudential nature