باسمه تعالی
فصلنامه آموزه های فقه و حقوق جزاء در زمینه مباحث اخلاقی پژوهش از اصول و ضوابط کمیته اخلاق بین المللی نشر ( COPE ) پیروی می کند.
منشور اخلاق نشریه آموزه های فقه و حقوق جزاء، بر مبنای رهنمود‌هایی طراحی شده است که کمیته اخلاق انتشار، ارائه می دهد و از همگان، انتظار می رود به این اصول اخلاقی، التزام جویند. بدیهی است هرگونه سرقت علمی یا سایر رفتارهای غیر اخلاقی، به بایگانی و خروج مقاله از فرآیند داوری می انجامد. این منشور، به تعیین وظایف و تعهدات سردبیر و اعضای هیأت دبیران ( تحریریه )، نویسندگان و داوران می پردازد.
سردبیر و هیأت دبیران ( تحریریه )
ـ پذیرش مقالات:
سردبیر نشریه، مسئول اتخاذ تصمیم جهت پذیرش یا عدم پذیرش مقالات ارسالی است. سردبیر، با کمک هیأت دبیران ( تحریریه ) و با در نظر گرفتن مسائل مربوط به حق کپی‌برداری، سرقت علمی و ... و همچنین با صلاحدید داوران و ویراستاران، به پذیرش مقاله، اقدام می کند.
ـ تعیین راهبرد:
سردبیر، راهبردهای لازم را برای بالا بردن کیفیت مقالات، به هیأت دبیران پیشنهاد می دهد و متعاقب تصویب هیأت دبیران، اجراء می کند. پاسخگویی به سؤالات و درخواست های مخاطبان و نویسندگان، بر عهده سردبیر است.
ـ عدالت:
سردبیر و هیأت دبیران، قضاوت درباره مقالات دریافتی را تنها و تنها، به لحاظ شایستگی علمی و بدون طرفداری یا کینه توزی شخصی یا در نظر گرفتن ملیت، جنسیت، مذهب و مسائل قومی، نژادی و سیاسی انجام می دهند.
سردبیر، موظف است متناسب با عنوان و زمینه تخصصی مقاله، داوران شایسته ای برای ارزیابی آن، انتخاب کند و به اصلاحات پیشنهادی داوران و به پاسخ های مستدل و منطقی نویسندگان احترام بگذارد؛ در مسیر آموزش اخلاقِ پژوهش به نویسندگان و مخاطبان گام بردارد و در انجام وظایف سردبیری، تلاش کند معیارهای اخلاقی و عقلانی، تحت الشعاع نیازهای مالی قرار نگیرد
ـ محرمانگی و عدم استفاده شخصی:
سردبیر و هیأت دبیران ( تحریریه )، در تمام مراحل پردازش مقاله، از مرحله دریافت تا تعیین تکلیف نهایی آن ( عدم پذیرش یا انتشار )، مسئول حفظ اطلاعات مربوط به مقاله ارسالی به نشریه هستند و نمی توانند اطلاعات و محتویات مقاله را در اختیار کسانی غیر از داوران، نویسندگان و ویراستاران قرار دهند و افشاء کنند.
همچنین، سردبیر و هیأت دبیران ( تحریریه ) نمی توانند آن بخش از مطالب مقالات ارسالی که هنوز انتشار نیافته است، بدون کسب رضایت و اجازه مکتوب از نویسندگان مقالات، در پژوهش های شخصی خود، استفاده کنند؛ چه اینکه اطلاعات، آراء و اندیشه های کسب شده از طریق ارزیابی مقالات، اموری محرمانه هستند که باید به صورت محرمانه، حفظ و حراست شوند و از استفاده شخصی، مصون و به دور مانند.
ـ تعارض منافع:
سردبیر، موظف است از تضاد منافع و یا عواقب مترتب بر آن پرهیز کند و نباید مقاله را برای ارزیابی، به داورانی بسپارد که به تعصب شخصی، له و یا علیه نویسنده و یا موضوع مقاله، مشهور هستند. هرگاه سردبیر و یا هر یک از اعضای هیأت دبیران، نویسنده و یا در شمار نویسندگان مقاله ارسالی به نشریه هستند، از هرگونه دخالت و یا اقدام دارای شائبه دخالت، در روند پردازش مقاله، از هنگام دریافت مقاله تا هنگام انتشار آن، ممنوع هستند و اگر مقاله مذکور، پس از انتشار در مجله، مورد نقد قرار گیرد، از هرگونه اعمال حق مسئولیت خود قبال مقاله، به طور کامل، ممنوع و محروم هستند.
سردبیر، موظف به اتخاذ روشی برای مدیریت تعارض منافع سردبیر، هیأت دبیران، داوران، کارکنان و نویسندگان و نیز اتخاذ رویه آشکاری برای حل و فصل اختلاف درباره نوشته‌ها، جهت حصول اطمینان نسبت به بازبینی بی‌طرفانه است.
نویسندگان
ـ گزارش یافته‌ها:
نویسنده مسئول مکاتبات، مسئول نهایی برابر کل محتوای مقاله ارسالی است. این امر، نافی مسئولیت دیگر نویسندگان مقاله نیست و از این رو، مسئولیتِ درستیِ محتوای مقاله، با همه نویسندگان است. نویسندگان مقاله، متعهد هستند یافته های خود را در مقاله، به طور کامل، گزارش دهند و در ارائه یافته ها و تفسیر آن ها دقت ویژه، بذل کنند. مقاله، باید جزئیات و منابع کافی را در بر داشته باشد، تا جهت تکرار پژوهش، امکان دسترسی سایر پژوهشگران را به مجموعه داده های یکسان، فراهم آورد.
نویسندگان مقالات، نباید تمام و یا بخشی از مقاله ارسالی به نشریه را هم زمان به نشریه دیگری، یا برای ارائه در همآیش و یا موارد مشابه ارسال کرده باشند. در صورت مشخص شدن چنین رفتاری، مقاله از روند بررسی، خارج و بایگانی می گردد و با نویسندگان این دسته از مقالات، مطابق مقررات، برخورد می شود.
نویسندگان مقالات، باید در پژوهش خود، از هر نوع رفتار غیر اخلاقی پژوهشی، از قبیل: هر گونه تبعیض نژادی، قومی، جنسیتی و سیاسی، جعل داده ها، تحریف داده ها، سرقت علمی به هر طریق آن، از آثار خود یا دیگران، اعم از نقل عین یا مضمون عبارت، انتشار، استفاده و به کارگیری اطلاعات، اندیشه ها و دیدگاه های دیگران بدون استناد و ذکر منبع، بهره گیری از دیگران برای انجام پژوهش و ذکر نام خود به جای نویسنده اصلی، ارسال مجدد تمام و یا بخشی از متن و یا ترجمه مقاله چاپ شده خود در نشریات داخلی یا خارجی، پرهیز کنند.
نویسندگان مقالات، موظف هستند قبل از ارسال مقاله به مجله، از درستی و صحت کار خود اطمینان یابند. استناد به منابع معتبر، الزامی است؛ از این رو، باید منابع استفاده شده در تدوین مقاله، موثق و معتبر باشند و اکیداً، از استفاده و استناد به منابع مشکوک یا فاقد اعتبار علمی اجتناب و پرهیز گردد. در صورت استفاده از جداول، تصاویر، نمودارها و پرسشنامه تدوین‌شده در مقاله یا گزارش پژوهشی دیگران، ارجاع به متن اصلی، الزامی است.
ـ تشکر و قدردانی:
در صورت وجود منابع مالی حامی پژوهش، باید این منابع و حامی، کاملاً، روشن و شفاف باشد. نویسندگان مقالات ارسالی دارای وصف مذکور، باید در پانوشت صفحه نخست مقاله، به مراکز یا افرادی اشاره و از آنان قدردانی کنند که در شکل‌گیری و انجام پژوهش تأثیرگذار بودند.
ـ تألیف:
همه افرادی که در بخش نویسندگان مقاله، نام برده می شوند، باید در انجام پژوهش، مساعدت و همکاری جدی داشته و برابر نتایج به دست آمده، پاسخگو باشند؛ در اعتبار و امتیاز نویسندگی، به نسبت مساعدت در بخش های مختلف مقاله، سهیم و مسئولیت آن را پذیرا شوند.
نویسنده عهده دار مکاتبات، باید موافقت و رضایت همه نویسندگان مشترک و همکار مقاله را جهت ارسال مقاله به نشریه و انتشار آن، دریافت و همزمان با بارگذاری مقاله، اسامی و اطلاعات همه نویسندگان همکار را نیز در سامانه نشریه، ثبت کند. ثبت نام نویسندگان همکار متوفی نیز الزامی است و باید تاریخ وفات نویسنده متوفی، در پانوشت صفحه نخست مقاله آورده شود. مسئولیت رعایت تمامی امور مذکور، با نویسنده عهده دار مکاتبات است.
تغییر اسامی نویسندگان همکار و یا مسئول، تا پیش از مشخص شدن نتیجه داوری و تنها با تأیید و امضای همه نویسندگان مقاله، امکان پذیر است و پس از پذیرش مقاله، به هیچ وجه، امکان تغییر اسامی و ترتیب نویسندگان و یا نویسنده مسئول، امکان پذیر نیست.
نویسندگان مقالات، باید برای رعایت محرمانگی فرآیند ارزیابی مقاله ارسالی، از ارائه هر گونه اطلاعات و یا به کارگیری هرچیزی در مقاله پرهیز کنند که به شناخته شدن آنان منتهی می شود.
ـ تضاد منافع:
نویسندگان مقالات، به بیان و ارائه هرگونه تضاد منافعی، موظف هستند که بر نتیجه پژوهش و یا تفسیر یافته ها، تأثیرگذار است. همه نویسندگان مقاله، به هنگام بارگذاری و ارسال مقاله، به تکمیل، امضاء و ارسال کاربرگ تعهد نامه و تعارض منافع، موظف هستند. کاربرگ های مذکور، از صفحه اصلی و راهنمای نویسندگان قابل دریافت است.
ـ بازبینی، استرداد و حذف مقاله:
نویسندگان مقالات، موظف هستند چنانچه در هر مرحله از پردازش مقاله در مجله ( قبل و یا بعد از انتشار )، بر وقوع اشتباه یا عدم دقت فاحش، مهم و غیر قابل اغماض در مقاله ارسالی به نشریه، وقوف و آگاهی یابد، فوراً و سریعاً، وقوع اشتباه و عدم دقت را به سردبیر نشریه، اطلاع دهند و در فرآیند بازبینی و اصلاح مقاله، کاملاً، همکاری کنند.
استرداد مقاله، تنها، قبل از انتشار، با تنظیم درخواست دارای امضاء و تایید همه نویسندگان و ارسال آن از طریق سامانه مجله، به سردبیر، امکان پذیر است. در صورت قرار داشتن مقاله در روند پردازش، استردادکنندگان مقاله، به پرداخت و تصفیه همه هزینه های پردازش مقاله تا زمان استرداد آن، ملزم هستند.
تقاضای حذف مقاله، پس از انتشار آن در مجله، تنها و تنها، در صورت وجود خطا و اشتباهات غیر قابل اصلاح، با تنظیم درخواست دارای امضاء و تایید همه نویسندگان، بیان دلایل درخواست حذف مقاله و ارسال آن از طریق سامانه مجله، به سردبیر، امکان پذیر است. هیأت دبیران ( تحریریه )، پس از بررسی دلایل، تصمیم مقتضی را اخذ می کند. پس از حذف مقاله از مجله، سردبیر، در اولین شماره جاری مجله، دلایل این اتفاق را به جامعه علمی، اعلام می دارد.
داوران
ـ اظهار نظر درباره پذیرش مقالات:
داوران به سردبیر و اعضای هیأت دبیران ( تحریریه ) در تصمیمگیری برای پذیرش و یا عدم پذیرش مقاله، یاری می رسانند و با ارزیابی مقاله و بیان موارد نیازمند اصلاح، در ارتقاء مقاله نویسندگان سهیم می گردند.
ـ حق عدم پذیرش درخواست ارزیابی:
داوران، از این حق برخوردار هستند که حسب اموری مانند: زمان، موقعیت و یا ... ، از پذیرش درخواست ارزیابی و داوری مقاله، خودداری و امتناع ورزند. داورانی که فقدان صلاحیت و تخصص لازم، یا عدم شرایط کافی و یا نبود وقت مقتضی وافی را برای ارزیابی مقاله پژوهشی، در خود، احساس می کنند، باید از ارزیابی مقاله پرهیز دارند و فوراً، مقاله را بازگردانند.
داورانی که مقاله ای برای ارزیابی به آنان ارجاع می شود، باید بلافاصله پس از بررسی خلاصه مقاله، سردبیر نشریه را از تصمیم خود درباره پذیرش یا عدم پذیرش داوری ( به دلیل نبودن موضوع مقاله در حوزه نخصص و فعالیت کاری داور، کمبود وقت و یا ...) آگاه سازند و در صورت پذیرش انجام داوری، باید مقاله را در زمان تعیین شده برای انجام داوری، بررسی و ارزیابی کنند.
اگر داوران عهده دار ارزیابی مقاله، دریابند که مقاله، برای نشریه دیگری ارسال شده است و یا اینکه مطالب مقاله ارسالی به مجله، تماماً و یا بخشی از آن، بدون ذکر منبع و ارجاع، با مقالات و نوشته دیگران، دارای مشابهت و همپوشانی است و یا برگرفته از آثار مطبوع و یا غیر مطبوع دیگران است، باید این امر را به اطلاع سردبیر برسانند.
داوران نمی توانند بدون آگاهی سردبیر و کسب اجازه از وی، انجام داوری مقاله را به شخص دیگری واگذار کنند.
ـ محرمانگی:
داوران باید به محرمانه بودن فرآیند ارزیابی مقاله، احترام بگذارند و مقاله دریافتی برای ارزیابی را چونان سندی محرمانه به شمار آورند؛ از این رو، نباید اطلاعات مربوط به مقاله را بدون کسب اجازه مکتوب از نویسنده، در اختیار شخصی غیر از سردبیر قرار دهند و مفاد آن را برای کسی افشا سازند و یا درباره آن با کسی صحبت کنند و در صورت لزوم مشاوره با افرادی که کسب نظر تخصصی آنان برای داوری ضروری است، این اقدام، با اطلاع و معرفی هویت افراد مورد مشاوره به سردبیر و کسب اجازه از وی انجام می یابد.
در صورتی که داوران مقاله، از هویت نویسنده و یا نویسندگان مقاله، اطلاع و آگاهی یابند، نمی توانند بدون اجازه سردبیر، با نویسنده و یا نویسندگان مقاله، به طور مستقیم ارتباط گیرند و وارد بحث و گفتگو شوند.
ـ انصاف علمی و عدم سوگیری:
داوری و ارزیابی مقالات باید بر اساس مستندات علمی و استدلال کافی و با وضوح و روشنی، به طور عینی، بی طرفانه و عادلانه انجام یابد؛ از این رو، داوران مقاله باید کیفیت مقاله را بر اساس شایستگی و امتیازات آن و به صورتی واقع بینانه و غیرذهن گرایانه مورد داوری قرار دهند و به استقلال فکری نویسندگان مقاله، احترام گذارند و از به کارگیری عبارات توهین آمیز، خشن و غیر علمی و هرگونه دخالت دادن مسائل قومی، ملیتی، نژادی، سیاسی، مذهبی و جنسیتی و نقد و سوگیری های شخصی در ارزیابی و توصیه های خود به نویسندگان مقالات، اجتناب ورزند و توضیح و توجیه کافی نسبت به داوری خود، بیان دارند تا نویسندگان مقالات، مبانی نظرات آنان را دریابند. هرگونه اظهار نظر درباره مسبوق به نشر بودن و یا شباهت و همپوشانی همه یا بخشی از مطالب مقاله، باید به ارجاعات کافی، مستند و همراه باشد.
ـ منابع:
رعایت مستند نویسی از اصول نگارش مقالات علمی پژوهشی است؛ از این رو، باید نویسندگان، بیان هرگونه مطلب، بحث و نتیجه گیری که برگرفته از اندیشه ها و نوشته های دیگران است با ذکر منبع آن، همراه و مستند سازند و داوران عهده دار ارزیابی مقاله نیز به شناسایی و بررسی منابعی موظف هستند که نویسندگان، در متن مقاله، به آنها ارجاع می دهند.
ـ تضاد منافع:
داورانی که عهده دار ارزیابی مقاله هستند، نمی توانند از اطلاعات و اندیشه هایی که در فرآیند ارزیابی به دست می آوردند در راستای منافع شخصی خود بهره گیرند و به نام خود به کار برند. همچنین، داوران باید از ارزیابی مقالاتی امتناع ورزند که در شمول تضاد منافع، اعم از منافع مشترک مالی، سازمانی، شخصی و یا هرگونه ارتباط یا پیوندهای دیگر با شرکت‌ها، نهادها یا افراد مرتبط با مقالات، قرار دارد.
از این رو، داوران عهده دار ارزیابی مقاله، موظف هستند در صورت احساس هرگونه تضاد منافع بالقوه، از داوری مقاله دریافتی برای ارزیابی، امتناع و اجتناب ورزند و سریعاً، مقاله را با بیان وجود تضاد منافع مانع از ارزیابی عودت و به سردبیر اطلاع دهند.
سرقت علمی
مطابق کمیته اخلاق بین المللی نشر ( Cope) ذکر اندیشه و دیدگاه دیگران و یا بیان مطالب چاپ شده یا نشده دیگری ( مقاله، کتاب، پایاننامه و ... ) عیناً و یا با تغییر در عبارات، چه با حفظ سبک نگارش نویسنده اصلی و چه با سبکی متفاوت و نیز هرگونه استفاده از آثار دیگران در مقاله، بدون استناد به منبع اصلی و همچنین، چاپ مجدد اثر چاپ شده خود نویسنده، سرقت علمی به شمار می آید.
پس از ثبت مقاله در سامانه مجله، با ارسال پیام، به رایانامه کلیه نویسندگان مقاله، اطلاع رسانی می شود. بدیهی است ذکر نام نویسندگان در مقاله، به معنای نقش اساسی آنان در تدوین مقاله است؛ در صورتی که نویسندگان مقاله در تدوین آن نقشی نداشته اند و از نام آنان سوء استفاده شده است، لازم است فوراً، مراتب را از طریق رایانامه، اطلاع دهند. همه نویسندگان مقاله، برابر اصالت اثر مسئول هستند. حق ارزیابی موارد سرقت علمی برای نشریه محفوظ است.
مجله آموزه های فقه و حقوق جزاء، تلاش دارد تا از هر نوع سرقت علمی در مقالات پیشگیری کند؛ از این رو، همه مقالات ارسالی به مجله، قبل از ارجاع به داوری، از طریق نرم افزارهایی مانند: سمیم نور، مشابهت یابی می شوند و در صورت تشخیص وقوع سرقت علمی در مقاله ارسالی، مقاله بایگانی می شود و چنانچه پس از انتشار مقاله، وقوع سرقت علمی در مقاله، اثبات گردد، مقاله انتشار یافته از سامانه مجله حذف و با نویسندگان مرتکب سرقت علمی، به شرح ذیل برخورد قانونی می شود:
ـ اسامی همه نویسندگان مقاله، در سیاهنامه نشریههای دانشگاه قرار می گیرد.
ـ از طریق مراجع قضایی ذیصلاح پیگیری حقوقی می شود.
ـ با ارسال نامه رسمی، پرونده سرقت علمی، با سایر دانشگاه ها و نشریه های داخلی و خارجی مرتبط، به اشتراک گذاشته می شود.
ـ با ارسال نامه رسمی، وقوع سرقت علمی نویسندگان مقاله، به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)، دانشگاه ها، مؤسسه ها، نشریه ها و هر محلی اطلاع رسانی می شود که نویسندگان مقاله، از امتیاز چاپ آن، استفاده کرده اند.