تمثيل الفاعلين الاجتماعيين في "ثلاثية الوسية" لخليل حسن خليل وفقا لنمط فان ليوين

محورهای موضوعی : Contemporary Literature Studies

رجاء أبو علی ¹ , رضا ناظمیان ² , مجید صالح بک ³ , شهرزاد امیرسلیمانی ^{4 *}

1 - جامعة العلامة الطباطبایی
2 - جامعة العلامه الطباطبایی
3 - جامعة العلامة الطباطبایی
4 - جامعة العلامة الطباطبائی

تاریخ دریافت : 1403/04/25 تاریخ پذیرش : 1403/09/27 تاریخ انتشار : 1404/03/31

کلید واژه: التحليل النقدي للخطاب, فان ليوين, المكونات الاجتماعية الدلالية, ثلاثية الوسية, خليل حسن خليل,

چکیده مقاله :

تحلیل گفتمان انتقادی یکی از رویکردهای نو در تحلیل متن است که بر تقابل ورابطه بین جامعه و قدرت تمرکز دارد.تحليل گفتمان انتقادی اغلب بخشی جدایی ناپذیر از بافت اجتماعی است علاوه براینکه به افشای روابط قدرت و ایدئولوژی های زیربنایی زمینه های اجتماعی اهتمام دارد. رویکرد ون لیوون یکی از گرایش‌های تحلیل گفتمان انتقادی تلقی می‌شود، که بر بازنمایی کنشگران اجتماعی براساس مؤلفه‌های اجتماعی- معنایی تکیه دارد. هدف این تحقیق بررسی برخی از رمان‌های خلیل حسن خلیل بر اساس رویکرد ون لیوون است تا مشخص شود این رمان‌نویس چگونه کنشگران اجتماعی را در دوران تنش زایی که مصر از سر گذرانده است، به تصویر می‌کشد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که نحوه بازنمایی کنشگران اجتماعی در رمان‌های خلیل حسن خلیل هدفمند و متاثر از دیدگاه‌های اجتماعی و فکری وی است.تولید کننده گفتمان از انواع مؤلفه‌های اجتماعی- معنایی الگوی ون لیوون برای به تصویر کشیدن کنشگران اجتماعی در گفتمان خود استفاده کرده،اما مؤلفه‌های مبتنی بر اظهار مانند نام‌گذاری، لقب دهی، پیوند،تفکیک ونوع ارجاعی در گفتمان او رایج‌تر است تا جایی که نشان دهنده صراحت او در بازنمایی کنشگران اجتماعی است. در این راستا، صاحبان قدرت به عنوان کسانی که به طبقات پایین جامعه ظلم می کنند به صورت منفی بازنمایی می شوند و فقرای به حاشیه رانده شده نیز به عنوان کسانی که با بی عدالتی مبارزه کردند،به صورت مثبت بازنمایی می شوند. همچنین این گفتمان عناصری چون منفعل سازی، طبقه‌بندی، دلالت ضمنی، انتزاعی کردن، عینی کردن و سایر مؤلفه‌ها را نیز شامل می شود.

چکیده انگلیسی:

Critical discourse analysis is one of the new approaches to text analysis that focuses on the confrontation and relationship between society and power. Critical discourse analysis is often an integral part of the social context,in addition to revealing power relations and underlying ideologies of social contexts .Van Leeuwen's approach is considered one of the trends of critical discourse analysis, which relies on the representation of social actors based on socio-semantic components. The purpose of this research is to examine some of Khalil Hassan Khalil’s novels based on Van Leeuwen’s model to determine how this novelist portrays social activists during the period of tension that Egypt has gone through. The research results show that the representation of social activists in Khalil Hassan Khalil's novels is purposeful and influenced by her social and intellectual views.The discourse producer has used various socio-semantic components of Van Leeuwen’s model to portray social actors in his discourse, but expression-based components such as naming, epithets, linking, separation and referential type are more common and used in his discourse. Which shows his frankness in representing social actores. In this regard, those in power are represented negatively as those who oppress the lower classes of society, and the marginalized poor are represented positively as those who did not remain silent in the face of injustice and fought against it. Also, this discourse includes elements such as passivization, classification, implicit meaning, abstraction, objectification, and other components.

منابع و مأخذ:

آقاگل زاده،فردوس(1385)،تحلیل گفتمان انتقادی،تهران:شرکت انتشارات علمی وفرهنگی.
الوادي،خولة محمد(2018م)،قراءة سيميائية لأنظمة الألوان في نماذج قصصية،دراسات العلوم الإنسانية والاجتماعية،العدد3.
جوكار، سمية (1390)،تحلیل گفتمان انتقادي اشعار بهار براساس نظریه ون لیوون، رسالة ماجستير، شيراز: جامعة شيراز.
حسن خلیل،خلیل(لات)،الوسیة،الطبعة الثانیة،القاهرة:مکتبة مدبولي.
حسن خلیل،خلیل(1987م)،الوارثون،القاهرة:مکتبة مدبولي.
حسن خلیل،حسن(1994م)،السلطنة،الطبعة الأولی،القاهرة: مکتبة مدبولي.
خوانساری،محمد(1356)،فرهنگ اصطلاحات منطقی،تهران:بنیاد فرهنگ اسلامی.
رواء،محمود حسین(2014)،ابن حزم ونقد المنطق (الکلیات الخمس نموذجاً)،مکتبة الألوکة.
فان دايك،تون أ(2023)،الأيديولوجيا والخطاب،الطبعة الأولى،بيروت:المركز العربي للأبحاث ودراسة السياسات.
فان دایك، توین(2014م)، الخطاب والسلطة،(الترجمة:غیداء العلی)، الطبعة الاولی، القاهرة:المرکز القومي للترجمة.
فارکلوف،نورمان(2009)،تحلیل الخطاب،طلال وهبه،بیروت:المنظمة العربیة للترجمة.
فان لیون،تئو(2004)،آشنائی با نشانه شناسی اجتماعی،محسن نوبخت،تهران:انتشارات علمی.
فان لیون،تئو(1395)،تحلیل گفتمان سیاسی،امر سیاسی به مثابه یک برساخت گفتمانی،امیر رضائی پناه وسمیه شوکتی مقرب،تهران:انتشارات تیسا.
کریمي فیروزجائی،علي(1396)،گفتمان شناسی انتقادی،تهران:انتشارات جامعه شناسان.
علي جاسم،جاسم(1971)،أبحاث في علم اللغة النصي وتحليل الخطاب،بيروت:دارالكتب العلمية.
ون دايك،تئون،نظرات وايدئولوژی ها در مطبوعات،ترجمه:زهرا حداد وکوثر شهنی،پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی،شماره4.
یارمحمدی،لطف الله(1383)،گفتمان شناسی رایج وانتقادی،تهران:نشر هرمس.
یارمحمّدی، لطف الله (1385)،ارتباطات از منظر گفتمانشناسی انتقادی، تهران:نشر هرمس.
Van Leeuwen, T. (1996). The representation of social actors. Texts and practices; Readings in Critical Discourse Analysis. C.R. Caldas – Coulthard
(ed.).London: Routledge.
Van Leeuwen,T.(2008).Discourse and practice, New tools for critical discourseanalysis. New York: Oxford University Press. Machin,D.Mayr,A.(2012).How to do critical discoure analysis,London,Sage publications,p.83. Richardson, John E, (2007). Analyzing Newspapers: An Approach
from Critical Discourse Analysis. New York: Palgrave Publishing.
مهديوي،ابراهيم وهموش،محمد(11/5/2023)،«المجتمع والمعنی:مدخل الی السیمیائیات الاجتماعیة»: 2023/5/11/web/16706/ archives/jilrc.com//:http