بررسی جنبه های زیباشناسی تمثیل در حکایتهای مصیبتنامه عطار
محورهای موضوعی : ادبیات فارسیاشرف روشندل‏ پور 1 , شاهرخ حکمت 2 , محمدرضا زمان‏ احمدی 3 *
1 - دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اراک، اراک، ایران. (نویسنده مسؤول)
2 - دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اراک، اراک، ایران.
3 - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اراک، اراک، ایران.
کلید واژه: تمثیل, مثل, Attar, شعر عطار, Allegory, Exemplum, استعاره تمثیلیه, مصیبتنامه, Musibat-Nama, allegorical metaphor,
چکیده مقاله :
کاربرد تمثیل در زبان و ادب فارسی سابقهای طولانی دارد و در تفهیم مفاهیم عقلی، ذهنی و انتزاعی به مخاطبان بسیار مؤثر و کارآمد است. بررسی ابعاد مختلف تمثیل گام مهمی در شناسایی آثار عطار به ویژه مثنوی مصیبت نامه است. مصیبت نامه، سفر روحانی سالک فکرت است و عطار در این منظومه به عنوان یک اثر تمثیلی، بر آن است تا با آموزه های عرفانی، طالبان حقیقت را با شگردهای خاص سلوک در سیر آفاقی و انفسی، به سر منزل مقصود برساند. در لابهلای داستان های این منظومه مواردی نغز از حکایات تمثیلی، مثل، تشبیه تمثیلی، استعاره تمثیلیه و اسلوب معادله به چشم می خورد. این مقاله در پی یافتن این نکته است که عطار در این اثر چگونه از تمثیل و انواع آن در طرح مفاهیم عرفانی و اخلاقی و تفهیم بهتر این مضامین برای مخاطبان خود، بهره گرفته است. پس از بررسی ها مشخص شد که از این میان حکایات تمثیلی از نوع پارابل بیشترین کاربرد و اسلوب معادله کمترین کاربرد را دارد چون شاعر در پی آرایش کلام نیست بلکه هدف او بیان احوال و دریافت های عرفانِی است. مقاله حاضر به شیوه کتابخانه ای و از طریق فیش برداری تهیه شده و به روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از داده های مطالعاتی به برخی از ابهامات و سؤالات پاسخ داده است.
The use of allegory in Persian language and literature has a long history and it is highly useful in explaining intellectual, mental and abstract ideas to the audience. Examining various dimensions of allegory is a big step toward identifying the works of Attar, especially that of Musibat-Nama. This work is about the mystical journey of the seeker of the knowledge, with Attar, in this allegorical tale, attempting to take the seekers of the truth through this mystical journey to Allah with his mystical teachings and special techniques. Amid the tales, some good examples of allegorical tales, exemplum, allegorical simile, allegorical metaphor and oslub-e moadele (a type of allegory) can be seen. This article tries to find how Attar has drawn upon allegory and its different types to present mystical and ethical concepts and better explain these notions to the audience in this work. It was found that among allegorical tales, the parable and oslub-e moadele have the highest and lowest frequency respectively since the poet is not to decorate speech but aims to express mystical states and perceptions. The current article has been carried out using library research method and note taking and has answered to some ambiguities and questions through a descriptive-analytical method and the gathered data.