واکاوی چالش‌ها و راهکارهای تقویت و تربیت ارزش‌های دینی و ملی در خانواده‌های ایرانی - اسلامی در عصر دیجیتال؛ با تأکید بر رویکرد کیفی
محورهای موضوعی : روانشناسی مثبت نگر اسلامیعلی اکبر دولتی 1 * , فاطمه اکبری 2
1 - استادیار، گروه مدیریت آموزشی، دانشگاه فرهنگیان، صندوق پستی 889-14665 تهران، ایران
2 - دانشجوی کارشناسی آموزش ابتدایی، گروه علوم تربیتی پردیس الزهرا، دانشگاه فرهنگیان، ایران
کلید واژه: تقویت و تربیت, ارزش‌های دینی و ملی, خانواده, عصر دیجیتال, تحلیل کیفی.,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر با هدف واکاوی چالش‌ها و فرصت‌های تقویت و تربیت ارزش‌های دینی و ملی در خانواده‌های ایرانی – اسلامی در عصر دیجیتال، با رویکردی کیفی و استفاده از مصاحبه نیمه‌ساختاریافته انجام شد. جامعه آماری این پژوهش را اساتید دانشگاه‌های استان سمنان تشکیل دادند که با روش نمونه‌گیری هدفمند و گلوله‌ای انتخاب شدند. نتایج پژوهش نشان داد که خانواده، به عنوان مهم‌ترین نهاد تربیتی، در عصر دیجیتال با چالش‌هایی نظیر تأثیر رسانه‌های اجتماعی و محتوای نامناسب مواجه است، در حالی که رسانه‌ها، به ویژه سینما، با تولید محتوای هدفمند و الگوهای مثبت، می‌توانند نقش بسزایی در تقویت ارزش‌ها ایفا کنند. همچنین، دولت با حمایت‌های مالی، سرمایه‌گذاری در آموزش، و تدوین قوانین مناسب، می‌تواند زمینه را برای تربیت نسلی آگاه و پایبند به هویت دینی و ملی فراهم کند. در نهایت، همکاری و هماهنگی بین خانواده، رسانه‌ها و دولت، همراه با کنترل و هدایت هوشمندانه استفاده از تکنولوژی، برای تقویت ارزش‌ها ضروری است.
This study, aimed at analyzing the challenges and opportunities for strengthening and nurturing religious and national values in Iranian families in the digital age, was conducted with a qualitative approach and using semi-structured interviews. The statistical population of this study consisted of university professors in Semnan province, who were selected using purposive and snowball sampling methods. The results of the research showed that the family, as the most important educational institution, faces challenges such as the influence of social media and inappropriate content in the digital age, while the media, especially cinema, can play a significant role in strengthening values by producing targeted content and positive role models. Also, the government, with financial support, investment in education, and the development of appropriate laws, can provide the ground for raising a generation aware and committed to religious and national identity. Finally, cooperation and coordination between family, media, and government, along with intelligent control and guidance of technology use, is essential to strengthen values.
ابوالقاسمی، محمود، نوروزی، عباسعلی، و طالب زاده نوبریان، محسن. (1392). تاثیر اینترنت بر ارزش های خانواده: از منظر هویت دینی و ملی. مطالعات ملی، 14(3 (55))، 3-24. SID. https://sid.ir/paper/470081/fa
امیری، س (1401). بررسی نقش روابط عاطفی بین فرزندان و والدین در پیشگیری از ناهنجاری های اجتماعی. مجله خانواده درمانی کاربردی، 4(3)، 548-.568. doi: 10.22034/afj.2024.395748.2039
تاک، افتخاری، راهله، قراعینی‌نژاد و، کبری. (1402). اینترنت به منزله ی چالش یا فرصت در نظام آموزشی ایران. کنفرانس ملی مدیریت، روان شناسی و علوم رفتاری، 6(6)، 1457-1466.
دارابی، معصومه و قربانی، محمد مهدی. (1403). فرصت‌ها و چالش‌های دین در رسانه‌های نوین با تأکید بر اینستاگرام. مطالعات دینی رسانه، 6(21)، 142_169. doi: 10.22034/jmrs.2024.208155
سلمانی اردانی، محمدعلی. (1401). تاثیر ارزش های دینی . معنوی بر توسعه برنامه درسی هویت ساز دینی ادراک شده( موردمطالعه دیدگاه دبیران متوسطه شهر اصفهان). 2(1)، 1-11.
شریفی زارچی، رضوانی، سیده زینب. (1398). تحکیم خانواده از منظر اسلام در فرایند جهانی شدن، چالش‌ها و راهکارها. پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده. 8(4)، 39-87.
قائدرحمتی، تبار، ت. (1401). تبیین رابطه آموزش سواد رسانه ای با خلاقیت و توسعه یادگیری الکترونیکی دانش آموزان (مطالعه موردی: شهر دورود). دانش شناسی، 15(57), 62-73. https://dorl.net/dor/20.1001.1.20082754.1401.15.57.5.1
ملکی، امیر، عباسی، آمنه، صادقی، رسول، و بالاخانی، قادر. (1400). تحلیل چندسطحی عوامل مؤثر بر ارزش های خانوادگی در ایران. مطالعات ملی، 22(4 (پیاپی 88) )، 163-185. SID. https://sid.ir/paper/413516/fa
موردی: شهر دورود). دانش شناسی،15(51)68-10. https://dorl.net/dor/20.1001.1.20082754.1401.15.57.5.1
نادری، مژگان، حسینی، سیدحمید، و شرعیاتی، فاطمه. (1401). بررسی عوامل تقویت وتثبیت جایگاه خانواده و تاثیر آن بر تعالی جامعه اسلامی از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه. سبک زندگی اسلامی با محوریت سلامت، 6(3 )، 42-53. SID. https://sid.ir/paper/1115491/fa
نوری گلجائی، عبدالله و ستوده، محمد. (1396). راهبردهای استفاده از فرصت‌ها، کنترل و کاهش تهدیدهای سیاسی جهان اسلام از منظر آیت‌الله خامنه‌ای. علوم سیاسی. 20(شماره 79 - پاییز 96).
نیازی محسن، مزروعی اسماعیل و، آقابزرگی زاده شیوا. (2021). تدوین سناریوهای آیندۀ ارزش های خانواده در ایران با استفاده از سناریو ویزارد. (10)18، 83-89.
Abdollahi E, Taher M. The Effectiveness of Parenting Skills Training on Emotional-Behavioral Problems and Parent-Child Relationships. J Child Ment Health 2020; 6 (4) :290-304. URL: http://childmentalhealth.ir/article-1-706-en.html
Al-Zaman, M. S. (2022). Social mediatization of religion: islamic videos on YouTube. Heliyon, 8(3).
Bozzola, E., Spina, G., Agostiniani, R., Barni, S., Russo, R., Scarpato, E., & Staiano, A. (2022). The use of social media in children and adolescents: Scoping review on the potential risks. International journal of environmental research and public health, 19(16), 9960.
Charmaz, K. (2014). Constructing grounded theory. Sage.
Criollo-C, S., Guerrero-Arias, A., Jaramillo-Alcázar, Á., & Luján-Mora, S. (2021). Mobile learning technologies for education: Benefits and pending issues. Applied Sciences, 11(9), 4111.
Hanum, A. M., Simanjuntak, M. B., Mayuni, I., & Zuriyati, Z. (2022, May). The meaning of family love in family film. In Prosiding Seminar Nasional Inovasi Pendidikan.
Kaplan, İ., & Yuksel, A. H. (2023). Religious Language on Social Media: Perspectives of Content Producers and Users. Journal of Media and Religion Studies, 6(2), 167-185. https://doi.org/10.47951/mediad.1393850
Karim, S., Choukas-Bradley, S., Radovic, A., Roberts, S. R., Maheux, A. J., & Escobar-Viera, C. G. (2022). Support over social media among socially isolated sexual and gender minority youth in rural US during the COVID-19 pandemic: opportunities for intervention research. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(23), 15611.
Kim, S. S., & Kim, S. S. (2021). Perceived values of TV drama, audience involvement, and behavioral intention in film tourism. In Visual Media and Tourism (pp. 51-64). Routledge.
Muftah, M. (2024). Impact of social media on learning English language during the COVID-19 pandemic. PSU Research Review, 8(1), 211-226.
Noviana, D. A., & Simanjuntak, M. B. (2022). Representation of The Impact Of Social Gap That Affects Moral Values In The Film" Parasite". LITERACY: International Scientific Journals of Social, Education, Humanities, 1(2), 69-82.
Petty, N. J., Thomson, O. P., & Stew, G. (2012). Ready for a paradigm shift? Part 2: Introducing qualitative research methodologies and methods. Manual therapy, 1 17(5), 378-384.
Qorib, M., & Afandi, A. (2024). Implementing prophetic values in the islamic life guidelines for Muhammadiyah citizens: A qualitative analysis for transforming science and technology. MIQOT: Jurnal Ilmu-ilmu Keislaman, 48(1), 1-24.
Sujarwoto, Saputri, R. A. M., & Yumarni, T. (2023). Social media addiction and mental health among university students during the COVID-19 pandemic in Indonesia. International journal of mental health and addiction, 21(1), 96-110.