مطالعه باستان شناختی محوطه مراشِ(6): شواهدی از استقرار اشکانی در ماه نشانِ زنجان
شقایق هورشید
1
(
کارشناس پژوهشکده باستان شناسی
)
کلید واژه: مَراش, کاوش نجات بخشی, باستان شناسی, اشکانی ,
چکیده مقاله :
محوطه باستانی مراشِ۶ نخستین بار در سال ۱۳۹۳ در جریان برنامه بررسی و شناسایی باستان‌شناسی حوضه آبگیر سد مراش در شهرستان ماه‌نشان از توابع استان استان زنجان، شناسایی شد. این محوطه به عنوان یکی از شانزده محوطه باستانی مجموعه مراش توسط کارشناسان اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان شناسایی و بر اساس شواهد سطحی به عصر آهن و نیز دوره اشکانی نسبت داده شده بود. در سال ۱۳۹۸ پس از وقف‌های پنج ساله، پژوهش‌های باستان‌شناسی در این منطقه با انجام کاوش نجات‌بخشی در محوطه مراش۶ توسط نگارنده پیگیری شد. این محوطه با توجه به موقعیت آن نسبت به تراز نرمال دریاچه سد، دوره فرهنگی و امکان دسترسی به آن در فصل زمستان برای کاوش انتخاب شد. در این راستا در مجموع سه ترانشه و یک گمانه در این محوطه ایجاد شد که به دنبال آن، بقایای معماری متعلق به دوره اشکانی در سطحی به مساحت حدود ۱۳۲ مترمربع آشکار و مستندنگاری شد. این یافته‌ها شامل چهار فضای معماری ساخته شده از قلوه سنگ و ملات گل، کف‌های کوبیده و سنگ فرش شده و دو اجاق بود. همچنین یافته‌های فرهنگی به دست آمده از این محوطه شامل قطعات سفال‌های مصرفی روزمره، ابزارهای سنگی نظیر سنگساب و هاون و بقایای استخوان‌های حیوانات اهلی است. انتساب این داده‌ه‌ها به دوره اشکانی بر پایۀ مطالعات گونه‌شناختی سفال‌ها و نتایج آزمایش ترمولومینسانس انجام شده بر روی نمونه‌های سفالی به دست آمده از محوطه، تایید شده است.
چکیده انگلیسی :
The Marash (6) archaeological site was first documented in 2014 during a systematic survey of the Marash Dam catchment area, located in Mahneshan County, Zanjan Province. It was identified by archaeologists from the Zanjan Provincial Office of the Iranian Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization (ICHHTO) as one of the sixteen ancient sites within the Marash complex and was initially attributed to the Iron age and the Parthian period. After a five-year hiatus, archaeological investigations in the Marash Dam basin resumed in 2019 with a salvage excavation at the Marash 6 site conducted by the present author. The site was selected for excavation due to its elevation relative to the reservoir’s normal water level, its cultural significance, and winter accessibility. Three trenches and one test trench were excavated, revealing architectural remains covering an area of approximately 132 square meters. These remains included four architectural spaces constructed with river stones and mud mortar, compacted earth and stone-paved floors, and two hearths. The cultural materials recovered from this site include sherds of utilitarian pottery, stone tools such as grinding stones and mortars and faunal remains od domesticated animals. Attribution of these remains to the Parthian period is supported by typological analysis of ceramic forms and decorative motifs, as well as thermoluminescence dating of selected pottery samples.
Aali, A. (2003). Report on the survey and identification of archaeological monuments in Mahneshan City (Volumes I and II). Library of Iranian Center for Archaeological Research (unpublished, in Persian).
Agha- Aligol, Davoud, Jafarizaseh, Moslem, Rahbar, Mehdi, & Moradi, Mahmoud. (2019). Elemental Composition of Glass Beads Excavated from Saleh Davoud Tombs in Susa by Micro-PIXE: Evidences of Trade of Glass Artifacts during the Parthian Period. JOURNAL OF RESEARCH ON ARCHAEOMETRY, 5(1), 143-166. SID. https://sid.ir/paper/264080/en.
Abdi Kia, L. (2014). the report of the rescue survey of the Marash Dam catchment area, Zanjan Cultural Heritage Office, unpublished (Persian).
Azimi, M & Kazemi, S. (2021). Chronology report of pottery obtained from rescue excavations in Marash Dam area, Research Center for Conservation of Cultural Relics (RCCCR), The Research Institute of Cultural Heritage & Tourism (RICHT).
Consulting Engineers Arkan Rahab. (2008). Marash Reservoir Dam Study Plan in Mahneshan County, Zanjan Regional Water Company.
Haerinck, E. (1983). La céramique en Iran pendant la période parthe (ca. 250 av. J.C. à ca. 225 après J.C.): typologie, chronologie et distribution, IRANICA ANTIQUA SUPPLEMENT II.
Hourshid, Sh. (2020). Report of rescue excavation of Marash dam catchment - Jen Darreh Si site, Mahneshan city, Zanjan province, winter 1398, Library of Iranian Center for Archaeological Research (ICAR), unpublished (Persian).
Hourshid, Sh. (2021). Report on the salvage excavation of the Marash Dam in Zanjan, the site of the Jen Dareh Si, Proceedings of the 18th Annual Symposium on Iranian Archaeology, Edited by: Rouhollah, Shirazi pp:899-904.
Mohammadifar, Y. (2008). The Parthian Archaeology and Art, Organization for the Study and Compilation of University Humanities Books (Samt) Humanities Research and Development Center, First Edition, pp. 67-186.
Motarjem, A. (2000). The Report of Biston Excavation, National Cultural Heritage Organization, (unpublished).
Naghipourfar, Kh. (2016). Research on History of Architecture in Parthian Era, International Conference on Original Studies, Persian Literature and History. SID. https://sid.ir/paper/828532/fa
Seifi, L. (2010). Architecture, Second Volume, Science and Technology Month Book, No. 129, pp. 74 &95.