دیدگاه عارفان مسلمان درباره همنشین بد (افتراقی)
محورهای موضوعی : تعلیمی
1 - عضو هیئت علمی
کلید واژه: همنشینی, متون عرفانی, رفتارهای آسیب‌زا, تأثیر اجتماعی,
چکیده مقاله :
عارفان مسلمان با الهام از خط و مش و آموزه‌های دینی و کارآزمایی خود در سیر و سلوک، بر ارزشمندی پیراستگی نفس و تزکیه روح تأکید دارند.یکی از ارکان این پالایش،گزینش همنشینان و همراهان است. تاثرگذاری‌ها و اثر پذیری‌های معاشران و همنشینان و تأثیر معاشرت‌ها در رفتار انسان‌ها به‌عنوان یکی از ابعاد مهم زندگی، پرسمان و امری بغایت جدی، مهم و غير قابل انکار است. پیشینه مداقه، وارسی و پژوهش در زمینه اثرگذاری و اهمیت معاشرت و مصاحبت بر رفتار و شخصیت افراد به‌دهه‌ها بلکه صده‌های قبل برمی‌گردد. در روزگار نوین که پیشرفت و گسترش وسایل ارتباط اجتماعی و پیوند و ارتباطات برخط رو به‌فزونی است و همگان به‌سادگی و سهولت می‌توانند با سایرین مراوده داشته باشند -و این مناسبت و رابطه توانایی شکل‌گیری شور و هیجان‌های مثبت یا منفی را داراست- بررسی اهمیت همنشینی وچالش‌های برآمده و منبعث از آن، از اهمیت و بایستگی ویژه‌ای برخوردار است. از آن‌جایی‌که تأثیر همنشینی با افراد بد، ناستوده و مضر، و لزوم پرهیز ازآن‌ها، در ادبیات و به‌ویژه در آموزه‌های عرفانی بسیار مورد توجه قرارگرفته است، از همین‌روی، با جست‌وجو در متون مهم عرفانی –اعم از نظم و نثر - این مسئله را مورد بررسی و کنکاش قرار داده و بر اهمیت آگاهی‌بخشی از تاثیرات همنشینی و راهکارهای موثر عملی و نظری در جهت آگاهی و بهبود در جهت رفع مشکلات اخلاقی و روابط اجتماعی بیان می کند.
لازم به‌ذکر است، علاوه‌بر جست‌وجو و کنکاش در متون عرفانی، به‌اقتضای سخن، در مواردی از دیگر متون نظم و نثر فارسی نیز سخن رفته است.
Muslim mystics emphasize the importance of purifying the soul and refining the self, drawing inspiration from religious teachings and their own experiences in spiritual journeys. One of the cornerstones of this purification is the selection of companions and associates. The influences and effects of companions and peers, as well as the impact of social interactions on human behavior, are significant aspects of life that are serious, important, and undeniable. The history of examining and researching the effects and importance of companionship on the behavior and character of individuals dates back decades, if not centuries. with the advancement and expansion of social communication tools and online connections, everyone can easily and readily interact with others. - This occasion and relationship have the potential to generate positive or negative excitement and enthusiasm. Examining the significance of companionship and the challenges arising from it is of particular importance and necessity. Since the impact of associating with bad, undesirable, and harmful individuals, as well as the need to avoid them, has been greatly emphasized in literature, especially in mystical teachings, we will explore this issue by delving into important mystical texts—both poetic and prose. This investigation highlights the importance of raising awareness about the effects of companionship and presents effective practical and theoretical solutions aimed at improving ethical issues and social relationships. It is worth mentioning that, in addition to exploring and investigating mystical texts, references have also been made to other Persian prose and poetry texts as appropriate to the discussion
منابع و مآخذ:
1- نهج‌البلاغه
2- ابن یمین فریومدی (1344) دیوان اشعار، به اهتمام: حسینعلی باستانی‌راد، سنایی، تهران.
3- انصاری، خواجه عبدالله(1372) مجموعه رسائل: محمد سرور مولایی، طوس، تهران.
4- جامی خراسانی، نورالدین عبدالرحمان بن احمد (1385) مثنوی هفت اورنگ، تصحیح: مرتضی مدرس گیلانی، اهورا، تهران.
5- جامی، نورالدین عبدالرحمان بن احمد (1379) بهارستان و رسایل جامی، مقدمه و تصحیح: اعلان افصح خان و محمدجان عمر ُاف و ابوبکر ظهورالدین، میراث مکتوب، تهران.
6- جباری، مهدی و طهماسبی، فرهاد(1394) بررسی آداب صحبت و خلوت در تصوف، فصلنامه عرفان اسلامی، سال یازدهم، شماره 43، بهار، صص 206-185
7- حافظ، شمس الدین (1370) دیوان غزلیات، به‌کوشش: خلیل خطیب رهبر، چاپ هفتم، صفی علیشاه، تهران.
8- حزین لاهیجی، محمدعلی (1362) دیوان، مقدمه و تصحیح: بیژن ترقی، چاپ دوم، کتابفروشی خیام، تهران.
9- حمیدی، سیدجعفر (1390) تعلیم و تربیت از نظر خواجه نصیرالدین توسی، فصل نامه تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد اسلامی – واحد بوشهر، شماره پیاپی: هشتم – تابستان، صص 110-91.
10- حیدری ابهری، غلامرضا(1385) حکمت‌نامه پارسیان، نشر جمال، قم.
11- خوشحال، طاهره و عباسی تودشکی، زهرا (1392) بررسی جایگاه مصاحبت و هم نشینی در عرفان اسلامی (بر اساس متون عرفانی قرن پنجم تا آخر قرن هفتم هجری)، پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، سال پنجم، شماره نوزدهم، پاییز، صص56-29
12- رضایی سراجی، غلامرضا ومردانی نوکنده، محمدحسن (1390) مصاحبت و مجالست (جایگاه، اهمیت و ضرورت آن در عرفان اسلامی)، فصلنامه آفاق دین، سال 2، شماره 6، پاییز، صص 90-65
13- سعدی، مشرف الدین (1344) شرح گلستان، محمد خزائلی، علمی، تهران.
14- سعدی، مشرف الدین (1396) گلستان، به‌کوشش: خلیل خطیب رهبر، چاپ بیست و هفتم، صفی علیشاه، تهران.
15- سنایی غزنوی، ابوالمجدود بن آدم (1362) دیوان، با مقدمه و حواشی و فهرست بسعی و احتمام: محمدتقی مدرس رضوی، سنایی، تهران.
16- شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1394) در هرگز و همیشه انسان (از میراث عرفان خواجه عبدالله انصاری)، سخن، تهران.
17- صائب تبریزی، (1375) دیوان، به‌کوشش: محمد قهرمان، چاپ سوم، علمی فرهنگی، تهران.
18- صفا، ذبیح الله (1372) تاریخ ادبیات در ایران، چاپ سیزدهم،فردوس، تهران.
19- طوسی، خواجه نصیرالدین (1346) اخلاق ناصری، جاویدان، تهران.
20- عطار، فریدالدین محمد بن ابراهیم (1373) پندنامه، تصحیح و تحشیه: سیل وستر دوساسی، ترجمه: ع روح بخشان، اساطیر، تهران.
21- عطار، فریدالدین محمد بن ابراهیم (1397) منطق الطیر، مقدمه، تصحیح و تعلیقات: محمدرضا شفیعی کدکنی، سخن، تهران.
22- عطار، فریدالدین محمد بن ابراهیم (1398) تذکره الاولیاء، مقدمه و تصحیح و تعلیقات: محمدرضا شفیعی‌کدکنی، چاپ دوم، سخن، تهران.
23- عنصرالمعالی، کیکاووس بن اسکندر ( 1371) قابوس‌نامه، به‌اهتمام و تصحیح: غلامحسین یوسفی، چاپ ششم، علمی و فرهنگی، تهران.
24- غزالی طوسی، ابوحامد امام محمد (1361) کیمیای سعادت، به‌کوشش: حسین خدیو جم، علمی فرهنگی، تهران.
25- غزالی، ابوحامد محمد (1376) احیاء علوم‌الدین، مترجم: مؤیدالدین محمد خوارزمی، به کوشش: حسین خدیو جم، علمی فرهنگی، تهران.
26- غزالی، محمد (1398) کیمیای سعادت، مقدمه: بهاءالدین خرمشاهی، نگاه، تهران.
27- فردوسی، ابوالقاسم (1393) شاهنامه، پیرایش: جلال خالقی مطلق، سخن، تهران.
28- کاشانی، عزالدین محمود بن علی(1389) مصباح‌الهدایه و مفتاح‌الکفایه، تصحیح: جلا‌ل‌الدین همایی، زوار، تهران.
29- کاشفی سبزواری، کمال‌الدین حسین بن علی واعظ (1393) اخلاق محسنی، تصحیح و تحقیق: سید حسن نقیبی، زائر، قم.
30- کاشفی، محمدحسین (1375) لب لباب مثنوی، اهتمام و تصحیح: نصرالله تقوی، اساطیر، تهران.
31- کلیم همدانی، ابوطالب (1369) دیوان، تصحیح و تعلیقات: محمد قهرمان، آستان قدس رضوی، مشهد.
32- کلینی، محمدبن یعقوب(1386) اصول کافی، ترجمه و شرح: سیدمهدی آیت الهی، جهان آرا، تهران.
33- متقی، علی بن حسام (1389) کنزالعمال، ترجمه: صفوه السقاء، مؤسسة الرساله، بیروت.
34- متولی‌زاده نایینی، نفیسه(1396) نظریه همنشینی افتراقی با نگاه به‌آیات و روایات، پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، سال بیست و سوم، شماره دوم (پیاپی 114)، پاییز.
35- مغربی، شمس (1358) دیوان، به‌اهتمام: ابوطالب میرعابدینی، زوار، تهران.
36- ناصر خسرو قبادیانی (1357) دیوان اشعار، به‌اهتمام: مجتبی مینوی و مهدی محقق، مک گیل، تهران.
37- نامقی، احمد بن ابوالحسن (1386) بحارالحقیقه، تصحیح: حسن نصیری جامی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران.
38- نراقی، احمد(1374) کتاب طاقدیس، به‌کوشش: کافی احمد فرهومند، طبع الخامس، شرکت سهامی طبع کتاب، تهران.
39- نزاری قهستانی (1371) دیوان، تصحیح و تحشیه و تعلیق: مظاهر مصفا، علمی، تهران.
40- نسفی، عزیزالدین (1371) کتاب الانسان کامل، تصحیح و مقدمه فرانسوی: ماژیران موله، انجمن ایرانشناسی، تهران.
41- وحشی بافقی، کمال الدین محمد (1339) دیوان، ویراسته: محمد نخعی، امیرکبیر، تهران.
42- وراوینی، سعدالدین (1392) مرزبان نامه، به‌کوشش: خلیل خطیب رهبر، صفی علیشاه، تهران.
43- هجویری، علی بن عثمان (1382) کشف المحجوب، تصحیح: ژوکوفسکی، به‌اهتمام: قاسم انصاری، چاپ نهم، طهوری، تهران
44- هُمام تبریزی، محمّد(1370) دیوان، تصحیح: رشید عیوضی، صدوق، تهران.
45- یلمه ها، احمدرضا (1395) بررسی خاستگاه ادبیات تعلیمی منظوم و سیر تطور آن در ایران، پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، سال هشتم،پیاپی 29، صص 90-61