تحلیل عناصر ساختاری و محتوایی کتاب فارسی پایۀ چهارم ابتدایی
محورهای موضوعی : تعلیمی
1 - آموزگار سازمان آموزش و پرورش
کلید واژه: کتاب فارسی, پایۀ چهارم ابتدایی, تحلیل محتوا, کیفیت آموزشی, ارتقای یادگیری.,
چکیده مقاله :
کتاب‌های درسی، به‌ویژه در مقطع ابتدایی، نقش محوری در فرایند یاددهی-یادگیری ایفا کرده و به‌عنوان ابزارهای بنیادین آموزشی، تأثیر بسزایی در توسعه مهارت‌های شناختی و پرورش توانمندی‌های تحلیلی دانش‌آموزان دارند. پژوهش حاضر با هدف تحلیل محتوای کتاب فارسی پایه چهارم ابتدایی و ارزیابی میزان انطباق آن با استانداردهای آموزشی و مهارت‌های مورد انتظار یادگیری انجام شده است. این مطالعه از روش تحلیل محتوای کیفی بهره برده و ابعاد مختلف کتاب از جمله ساختار مفهومی، انسجام محتوایی، تناسب موضوعی، روش‌های آموزشی و میزان تعامل با یادگیرنده مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. داده‌های حاصل بر اساس چارچوب‌های نظری مرتبط و استانداردهای آموزشی تفسیر شده‌اند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که کتاب فارسی پایه چهارم ابتدایی از لحاظ تنوع محتوایی، پیوستگی مطالب و انسجام ساختاری دارای ویژگی‌های مثبت و برخی کاستی‌های محتوایی است. در برخی بخش‌ها، محتوا با اصول آموزشی همخوانی داشته و به ارتقای تفکر انتقادی و مهارت‌های زبانی دانش‌آموزان کمک می‌کند، اما در برخی دیگر، ضعف در انسجام مطالب، محدودیت در ارائه فعالیت‌های تعاملی و کمبود رویکردهای خلاقانه مشاهده می‌شود. نتایج این پژوهش می‌تواند به تصمیم‌گیران آموزشی، برنامه‌ریزان درسی و نویسندگان کتاب‌های درسی در راستای بازنگری و اصلاح محتوای آموزشی کمک کند. همچنین، یافته‌های این مطالعه می‌تواند به‌عنوان مبنایی برای ارزیابی سایر کتاب‌های درسی و بهینه‌سازی فرایندهای تدوین محتوای آموزشی در مقاطع مختلف مورد استفاده قرار گیرد.
Abstract
Textbooks, especially at the elementary level, play a central role in the teaching-learning process and, as fundamental educational tools, have a significant impact on the development of cognitive skills and the cultivation of students' analytical abilities. This study aims to analyze the content of the fourth-grade Persian textbook and evaluate its alignment with educational standards and expected learning outcomes. The study employs a qualitative content analysis approach, examining various dimensions of the textbook, including conceptual structure, content coherence, thematic appropriateness, teaching methods, and learner interaction. The data obtained are interpreted based on relevant theoretical frameworks and educational standards. The findings reveal that the fourth-grade Persian textbook exhibits positive features in terms of content diversity, material continuity, and structural coherence, though some content shortcomings are noted. In certain sections, the content aligns with educational principles and contributes to enhancing critical thinking and language skills, while in others, there is a lack of coherence, limited interactive activities, and a deficiency in creative approaches. The results of this study may assist educational policymakers, curriculum planners, and textbook authors in revising and improving educational content. Additionally, the findings can serve as a foundation for evaluating other textbooks and optimizing the development of educational content across different educational levels.
امانی، حسین. (1396). بررسی و شناخت ظرفیت‌های تصویرسازی شعر فارسی در کتاب‌های درسی دوره ابتدایی. پژوهش در هنر و علوم انسانی، 2(4)، 51-58.
دیناروندی‌زاده، کوثر. (1400). تحلیل محتوای کتاب های درسی علوم تجربی و مطالعات اجتماعی متوسطه اول براساس نظریه هوش های چند گانه گاردنر. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز.
رضازاده بهادران، حمیدرضا، و اسکندری، مهتاب. (1397). بررسی محتوای کتاب ریاضی 1 پایه دهم دوره متوسطه بر اساس الگوی خلاقیت گیلفورد. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 8(1)، 143-164.
رهنمایی، سید احمد؛ خوش اخلاق، ابوالفضل. (1399). تحلیل محتوای کیفی کتاب های فارسی دوره ابتدایی از منظر ارزش های اجتماعی سند تحول آموزش و پرورش. نشریه معرفت، 29(7)، 75. magiran.com/p2193613.
سیف، علی اکبر. (1388). روانشناسی پرورشی نوین: روانشناسی یادگیری و آموزش. تهران: دوران.
سیف، علی اکبر. (1394). روانشناسی تربیتی. کرج: دانش محام.
سرمد، زهره. (1380). روش‌های تحقیق در علوم رفتاری. تهران: آگاه.
شعبانی، حسن. (1393). مهارت‌های آموزشی و پرورشی (چاپ یازدهم). تهران: انتشارات سمت.
شایان، مریم. و یافتیان، نرگس. (1396). ارزیابی عملکرد سواد ریاضی دانش‌آموزان پایه نهم در آزمون مطالعه پیزا. اولین کنفرانس آموزش و کاربرد ریاضی، کرمانشاه، انجمن علمی آموزشی معلمان ریاضی کرمانشاه. https://www.civilica.com/Paper-MATH01-MATH01_126.html.
صادقیان قهفرخی، محمد. (2021). طراحی و اعتباریابی راهنمای عمومی تألیف کتب درسی دوره ابتدایی: یک مطالعه ترکیبی. پایان‌نامه دکتری، دانشگاه تهران.
کاظمی، م.، و رضایی، ل. (1395). بررسی و شناخت ظرفیت‌های تصویرسازی شعر فارسی در کتاب‌های درسی دوره ابتدایی. بازیابی شده از https://ensani.ir/fa/article/373797.
Aningsih, Zulela, M. S., Neolaka, A., & Iasha, V. (2022). How is the education character implemented? The case study in Indonesian elementary school.
Journal of Educational and Social Research, 12(1), 371-380. https://doi.org/10.36941/jesr-2022-0029.
Khoi, L. T. (1989). Iéducation comparée. Paris: Armand Colin. Puspitarini, Y. D., & Hanif, M. (2019). Using learning media to increase learning motivation in elementary school. Anatolian Journal of Education, 4(2), 53-60. https://doi.org/10.29333/aje.2019.426a.