تحلیل کنش‌های اخلاقی و تعلیمیِ کتایون و هما در شاهنامۀ فردوسی، بر اساس نظریۀ خودشکوفایی مزلو
محورهای موضوعی : تعلیمی
افسانه رخشانی
1
,
حمید طبسی
2
,
حبیب الله جدید الاسلامی
3
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد جیرفت، دانشگاه آزاد اسلامی، جیرفت، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد جیرفت، دانشگاه آزاد اسلامی، جیرفت، ایران
3 - حبیب الله جدید الاسلامی، عضو هیأت علمی تمام وقت دانشگاه آزاد اسلامی زاهدان(استادیار).
کلید واژه: نظریۀ مزلو, شاهنامه, زن, خاندان گشتاسپ, خودشکوفایی.,
چکیده مقاله :
در نظریۀ اخلاقی خودشکوفایی مزلو، برخی صفات نیک و پسندیده، به عنوان الگوهای برتر اخلاقی، برای شکل گیری یک زندگی ایده آل و آرمانی ارائه شده است که بصورت بالقوه در همه افراد وجود دارد.پرداختن به ابعاد اخلاقی و تعلیمیِ اشخاص مختلف در شاهنامه، یکی از موضوعات ادبی قابل توجّه است که در تحقیق‌های متعددی به آن پرداخته شده و با توجّه به نظریۀ خودشکوفایی مزلو، الگوهای برتر اخلاقی و تعلیمی دو تن از بانوان خاندان گشتاسپی در اشعار شاهنامه که سند و کارنامة فرهنگی و تاریخی ملّت ایران است و در هرم اخلاقی این نظریه وجود دارد، شناسایی شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند. این پژوهش با تکیه بر روش توصیفی و تحلیلی چنین نتیجه ای را نشان می‌دهد که در شاهنامه، کردارهای آموزندۀ بعضی از زنان در رویدادها، از جمله عوامل منحصر به‌فرد و تأثیرگذار بوده که از نیازهای اصلی در استحکام بنیان خانواده است و با نظریه های روز دنیا، علی الخصوص نظریۀ مزلو همخوانی دارد؛ به عنوان مثال همان‌طورکه در شخصیت کتایون دختر قیصر روم می‌بینیم، در جریانات مختلف، نقش خلّاق و سازنده ای دارد و نمونه‌ای بارز از گذشت و ایثار و عشق است که پایبند به همسر بوده، نه در بند زر و مال دنیا؛ هم‌چنین حضور اخلاق‌مدارانۀ زن را در اجرای امر عظیم عدالت و سخاوت، می‌توان در شخصیت هُما، همسر بهمن مشاهده کرد. خصایص ذکر شده از عناصر اصلی هرم خودشکوفاییِ اخلاقی مزلو است که باعث پیدایش جریان‌های معناسازِ اخلاقی وآموزنده در حوزۀ ادب فارسی شده است.
In Maslow's moral theory of self-actualization, some good and desirable traits are presented as superior moral models for the formation of an ideal and ideal life that potentially exists in all people. It is one of the notable literary topics that has been discussed in several researches and according to Maslow's theory of self-actualization, the superior moral and educational models of two women from the family in the poems of the Shahnameh, which is the document and cultural and historical achievement of the Iranian nation. In the moral pyramid of this theory, it is identified and analyzed. This research, rShahnameh, the instructive actions of some women in the events are among the unique and influential factors, which is one of the main needs in the strength of the family foundation, and with Today's theories, especially Maslow's theory, are consistent; For example, as we can see in the character of Ketaion, the daughter of the Roman emperor, she has a creative and constructive role in various events and is a clear example of forgiveness, sacrifice and love, who is loyal to her husband, not tied to gold and silver. belonging to the world; Also, the moral presence of a woman in the execution of the great cause of justice and generosity can The mentioned characteristics are the main elements of Maslow's pyramid of moral self-actualization, which has caused the emergence of moral and educational meaning-making flows in the field of Persian literature.
1- اسلامی ندوشن، محمدعلی، (1388)، (داستان¬ رستم و اسفندیار)، تهران، سهامی انتشار
2- ثعالبی، حسین بن محمد، (1385)، شاهنامۀ ثعالبی، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی
3- حسین، علی نقی، (1390)، تحلیل شخصیت و نقش زنان در داستان های شاهنامه، فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ، سال سوم، شماره نهم. پائیز 1390، ص81-59
4- راشد محصّل، محمدرضا، (1385)، داستان گشتاسب در دو نگاه، تهران، نشر اساطیر
5- رزمجو، حسین، (1374)، انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، مشهد آستان قدس رضوی
6- رستگارفسایی، منصور، (1388)، فرهنگ نام¬های شاهنامه، تهران، نشر پژوهش
7- رنجبر، احمد، (1369)، جاذبه های فکری فردوسی، تهران، نشر امیر کبیر
8- شریفی، محمد، (1387)، فرهنگ ادبیات فارسی، تهران، چاپ اول، انتشارات نو
9- صفا، ذبیح¬الله، (1387)، حماسه¬سرایی در ایران، تهران، انتشارات فردوس
10- فردوسی، ابوالقاسم، (1386)، شاهنامه فردوسی،(ج5)، به کوشش جلال خالقی مطلق، تهران، نشر قطره
11- مزلو، آبراهام، (1381)، زندگی در اینجا و اکنون(هنر زندگی متعالی)، ترجمه مهین میلانی، تهران، نی
12- مزلو، آبرهام، (1388)، افقهای والاتر انسان، ترجمۀ احمد رضوانی، مشهد، آستان قدس رضوی
13- مزلو، آبرهام، (1376)، انگیزش و شخصیت، ترجمۀ احمد رضوانی، مشهد، آستان قدس رضوی
12- نولدکه، تئودور، (1392)، حماسة ملّی ایران، ترجمه بزرگ علوی، تهران، انتشارات سپهر
13- هاشملو، جعفر، (1396)، روانشناسی هاشملو، تهران، فراروان
14- یارشاطر، احسان، (1393)، تاریخ ادبیات فارسی، (مقدّمه¬ای بر ادبیات فارسی)، تهران، نشر سخن
15- یادگار، زریران، (1392)، برگردان و مقدّمه، تهران، انتشارات معین