بررسی روش‌های آموزشی سعدی در گلستان با تکیه بر فلسفة تعلیم و تربیت نل نادینگز

محورهای موضوعی : تعلیمی

عبدالرضا نادری فر ^{1 *} , پویان ملکی ²

1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران. (نویسنده مسئول)
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

تاریخ دریافت : 1402/06/28 تاریخ پذیرش : 1403/05/10 تاریخ انتشار : 1403/02/09

کلید واژه: ادبیات تعلیمی, سعدی, تربیت, روش‌های آموزشی, نل نادینگز,

چکیده مقاله :

ادبیات تعلیمی یکی از مهم‌ترین گونه‌های ادبیات فارسی است و سعدی از ادیبان سرآمد این عرصه محسوب می‌شود. ادبیات تعلیمی ارائه شده از جانب سعدی از این جهت متمایز و دارای اهمیت ویژه است که وی در آثار خود، علاوه بر بیان مفاهیم اخلاقی و بیان نظریات تربیتی، به بیان روش‌های متنوع آموزش ادبیات تعلیمی نیز پرداخته است. سعدی در فرآیند تربیت مخاطبان از روش‌های آموزشی خاصی از جمله؛ روش سخنرانی، نمایشی، آزمایشی، استقرایی، گفت‌وگو و ... کمک گرفته است و رویکردهای ویژه‌ای چون؛ رویکرد ایجاد صمیمیت، گریز از تنبیه و تنبیه زبانی را در فرایند تربیت مخاطبان، اعمال کرده است. سعدی در برخی از حکایات، از فرآیند تربیت‌‌پذیری خود نیز سخنانی به میان آورده است که در چارچوب فلسفة تعلیم و تربیت نل نادینگز قابل بررسی است. در گلستان، به دلیل شرایط حاکم بر قلمرو آثار ادبی، نظریات و روش‌های آموزشی سعدی به صورت مستقیم بیان نشده و به شکلی غیر مستقیم به این موارد اشاراتی شده است. روش تحقیق در این پژوهش به شیوة توصیفی-تحلیلی است و هدف؛ شناسایی و تحلیل نظریات و روش‌‌های آموزشی در آثار سعدی است تا قدرت روانشناسی او در دوره‌ای که علم روانشناسی تربیتی به شکل امروزی ظهور نکرده بود، مشخص شود. در نتیجه؛ روش‌های آموزشی مورد استفادة سعدی، با توجه به اینکه وی درک عمیقی از آثار و مخاطبان خود داشته است، ثمربخش بوده است و به همین دلیل، در بحث آموزش آثار سعدی، می‌توان از همان روش‌های آموزشی کمک گرفت که سعدی در گذشته از آن‌ها استفاده کرده است.

چکیده انگلیسی:

Didactic literature is one of the most important types of Persian literature and Saadi is considered one of the leading writers in this field. The didactic literature presented by Saadi is distinctive and has special importance. In addition to expressing moral concepts and educational theories, he also expressed various methods of teaching didactic literature. In the process of educating the audience, Saadi has used special educational methods such as lecture, demonstration, experimental, induction, dialogue, etc., and has applied special approaches such as the approach of creating intimacy, avoiding punishment and language punishment in the process of educating the audience. In some of the anecdotes, Saadi has also spoken about his educational process, which can be analyzed in the framework of Nel Noddings' philosophy of education. In Golestan, due to the conditions governing the realm of literary works, Saadi's theories and educational methods are not directly expressed and these things are indirectly mentioned. The research method in this research is descriptive-analytical, and the aim is to identify and analyze educational theories and methods in Saadi's works so that the strength of his psychology is determined in a period when the science of educational psychology had not emerged in its current form. As a result, considering that he had a deep understanding of his works and audiences, the teaching methods used by Saadi have been fruitful, and for this reason, in the discussion of teaching Saadi's works, we can use the same teaching methods that Saadi used in the past.

منابع و مأخذ:

1. آذر، امیراسماعیل. (۱۳۷۵). سعدی‌شناسی. تهران: میترا.
2. احمدی هدایت، حمید، احمد‌آبادی، نجمه، و میرزامحمدی، محمدحسن. (1395). تحلیل آراء و اندیشه‌های فلسفی-تربیتی نادینگز و نقد آن از منظر تعلیم و تربیت اسلامی. اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 8(2)، 105ـ130.
3. استرنبرگ، رابرت. (۱۳۹۸). روان‌شناسی شناختی. ترجمۀ سید کمال خرازی و الهه حجازی. تهران: سمت.
4. السون، متیو، و هرگنهان، بی.آر. (۱۳۸۸). مقدمه‌ای بر نظریۀ یادگیری. ترجمۀ علی‌اکبر سیف. تهران: دوران.
5. بشری، جواد. (۱۳۹۸). احوال شیخ اجل سعدی. تهران: تک‌برگ.
6. پالمر، پارکر جی. (1400). شهامت تدریس. ترجمۀ نوگل روحانی. تهران: هوش ناب.
7. چاوشی، حسین. (۱۳۸۱). بلاغت از دیدگاه روان‌شناسی. قم: خوشرو.
8. دشتی، علی. (۱۳۵۴). قلمرو سعدی. تهران: امیرکبیر.
9. زرین‌کوب، عبدالحسین. (۱۳۷۹). حدیث خوش سعدی. تنظیم کمال اجتماعی جندقی. تهران: سخن.
10. سروش‌زاده، سعید. (۱۳۸۶). آموزش و پرورش در آثار سعدی. تهران: خسرو و شیرین.
11. سعدی، مصلح بن عبدالله. (۱۳۷۳). گلستان سعدی. ‌تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی. تهران: خوارزمی.
12. سیدطاهرالدینی، علی. (۱۳۹۳). ادبیات تعلیمی. تهران: آرمان رشد.
13. سیف، علی‌اکبر. (۱۴۰۰). روان‌شناسی پرورشی نوین. تهران: دوران.
14. شعبانی، حسن. (1394). مهارت‌های آموزشی و پرورشی (روش‌ها و فنون دریس). تهران: سازمان سمت.
15. شوکتی، آیت، و جعفری، پری‌ناز. (1395). مسائل تربیتی گلستان و بهارستان. تبریز: اختر.
16. عراقی، مهدی، محمدی، مریم، و عارف، محمد. (1401). بررسی بوستان سعدی بر اساس نظریۀ یادگیری مشاهده‌ای بندورا. فصلنامۀ تدریس‌پژوهی، 10(3)، 247ـ277.
17. عسگری، فرشته، شریفیان، فریدون، و میرشاه جعفری، سید ابراهیم. (1401). غمخواری در فرایند آموزش: مؤلفه‌های آموزش غمخوارانۀ نادینگز و میزان کاربست آن توسط معلمان دورۀ ابتدایی. فصلنامۀ مطالعات برنامۀ درسی ایران، 17(65)، 99ـ132.
18. علایی، رقیه، علایی خرایم، سارا، و ویسکرمی، حسنعلی (1397). نقد گلستان سعدی از دیدگاه نظریۀ شناختی-اجتماعی بندورا، پژوهش ادبیات معاصر جهان (پژوهش زبان‌های خارجی)، 23(2)، 461ـ484.
19. فرج‌اللهی، مهران، کوپا، فاطمه، و هاشمی، سیده سیما. (1384). تأثیر آموزش به روش تفکر استقرایی بر یادگیری دستور زبان فارسی. پیک نور- علوم انسانی، 3(2)، 90ـ95.
20. فیاضی، مهدی. (۱۳۳۹). بررسی ادبیات ازنظر روان‌شناسی و روان‌پزشکی. تهران: چاپ تهران.
21. کیانی‌پور، علی‌اصغر. (1389). تعلیم و تربیت از دیدگاه سعدی. شیراز: معتبر.
22. موحد، صمد، باقری، خسرو، و سلحشوری، احمد. (1387). بررسی تطبیقی دیدگاه‌های امام محمد غزالی و نل نادینگز دربارۀ تربیت اخلاقی. فصلنامۀ اندیشۀ دینی دانشگاه شیراز، 8(28)، 39ـ60.
23. نادینگز، نل. (1394). چشم‌اندازهای فلسفۀ تعلیم و تربیت. ترجمۀ رمضان برخورداری. تهران: نشر نخستین.
24. نادینگز، نل. (1401). کلنجار با غمخواری در مدارس. ترجمۀ ابوالفضل غفاری و زهرا احمدی. مشهد: جهاد دانشگاهی.