علوم و تکنولوژی محیط زیست: 7 (3)

دسترسی آزاد مقاله

1 - بررسی تأثیر سازندهای زمین شناسی برروی کیفیت منابع آب زیرزمینی (مطالعه موردی: دشت اردبیل )
سمانه پیران قرنی نمین امیر حسین جاوید جمال قدوسی

10.22034/jest.2018.13250

علوم و تکنولوژی محیط زیست، دورهبیستم، شماره سه ، پاییز 97 بررسی تأثیر سازندهای زمین شناسی برروی کیفیت منابع آب زیرزمینی (مطالعه موردی: دشت اردبیل ) سمانه پیران قرنی نمین[1]* pnsamaneh@yahoo.com امیر حسین جاوید[2] جمال قدوسی[3] تاریخ چکیده کامل

علوم و تکنولوژی محیط زیست، دورهبیستم، شماره سه ، پاییز 97 بررسی تأثیر سازندهای زمین شناسی برروی کیفیت منابع آب زیرزمینی (مطالعه موردی: دشت اردبیل ) سمانه پیران قرنی نمین[1]* pnsamaneh@yahoo.com امیر حسین جاوید[2] جمال قدوسی[3] تاریخ دریافت:29/11/93 تاریخ پذیرش:6/3/94 چکیده زمینه و هدف : با توجه به بحران آب در کشور به خصوص در چند دهه اخیر، بررسی کیفیت آب های زیرزمینی و شناسایی عوامل مؤثر در کاهش کیفیت این منبع آبی،امر مهمی به شمار می رود. اطلاعات موجود از وضعیت آب های زیرزمینی استان اردبیل حاکی از آن است که به لحاظ عدم وجود آب سطحی مازاد، قسمت اعظم آب مصرفی در منطقه مورد مطالعه از منابع آب های زیرزمینی تأمین می شود. مهم ترین فرآیندهای زمین ریخت شناسی قابل مطالعه از نظر آب های زیرزمینی، مخروط افکنه ها و پادگانه های آبرفتی می باشند. لذا در این تحقیق سعی بر این است که بین اشکال و فرآیندهای زمین ریخت شناسی دشت اردبیل و منابع آب زیرزمینی آن رابطه ای برقرار شود تا بر اساس آن چه که در طبیعت دیده می شود، منابع آب زیرزمینی حدس زده شود. روش بررسی : در این پژوهش، برای بررسی کیفی نمونه آب زیرزمینی،داده های کیفی چاه ها از سازمان آب منطقه ای اردبیل اخذ گردید، هم چنین از نرم افزار Arc GIS برای ترسیم نقشه ها استفاده شد. یافته ها : میزان EC آب های زیرزمینی در دشت اردبیل بین 6580-267 میکرو زیمنس بر سانتی متر(با متوسط حدود 1284 میکرو زیمنس بر سانتی متر) طی سال های 1383، 1387 و1392 تغییر کرده است . بحث و نتیجه گیری : نتیجه مطالعه نشان می دهد که خصوصیات شیمیایی سازندهای زمین شناسی تأثیر گذارترین عامل بر کیفیت منابع آب زیرزمینی در منطقه می باشد . واژه های کلیدی : منابع آب زیرزمینی، زمین ریخت شناسی، دشت اردبیل . J.Env. Sci. Tech., Vol 20, No.3, Autumn, 2018 Effect of geological formation on the quality of groundwater )Case study: Ardebil Plain ( Samaneh Piran Gharni Namin[4]* pnsamaneh@yahoo.com Amir H. Javid[5] Jamal Ghoddousi[6] Date Received: February 18, 2015 Admission Date:May 27, 2015 Abstract Background and Objective: Considering the water crisis, especially in the last decades, investigation of groundwater quality and identification of the factors contributing to the decline of water quality in this resources are important. The information on available sources of groundwater in Ardebil show that, in the absence of excess surface water, much of the water consumed in the study area comes from groundwater sources. The most significant processes of geomorphologic study of groundwater are alluvial fans and terraces waters. Therefore, in this study it has been attempted to establish a relationship between the shapes and surface morphology of Ardebil plain and its groundwater resources tin order to estimate the groundwater resources based on what has been observed in the nature. Methods: In this study, to assess the quality of the groundwater samples, the quality data from wells was received from the Regional Water Company of Ardebil. Also the Arc GIS software was used to draw the maps. Findings: EC of groundwater in the Ardebil plain has been changed from 267 to 6580 μs/cm (with an average of about 1284 μs/cm) during the years 1994, 1998 and 2013. Discussion and Conclusions: The results show that the chemical properties of geologic formations are the most influential factors in the quality of groundwater resources in the region. Keywords: Groundwater, Geomorphologic, Ardebil Plain. مقدمه نزولات جوی و آب های سطحی در عبور از میان سازندهای مختلف زمین شناسی، املاح موجود در آن ها را در خود حل می کنند. از این رو، کیفیت شیمیایی آب زیرزمینی، به نوع تشکیلات یا سازندی بستگی دارد که آب از میان فضاهای خالی آن عبور می کند. هم چنین مدت توقف آب در زیر زمین نیز در کیفیت و شوری آب نقش مؤثری دارد، زیرا آب هرچه در میان رسوبات زمین بیشتر باقی بماند، شورتر می شود. در یک سیستم زمین شناسی، ماهیت و توزیع آکیفر ها(آبخوان ها) و آکی تاردها از لیتولوژی، چینه شناسی و ساختمان زمین شناسی سازندها و نهشته ها تأثیر می پذیرد(1). از آن جا که سازندهای زمین شناسی از نظر خصوصیات سنگ شناسی متفاوت اند، آب حاصل از آن ها نیز دارای کیفیت گوناگونی است(2) . پژوهش های زمین ریخت شناسی به علت ارایه شاخص هایی برای اکتشاف آب زیرزمینی و هدایت سریع پژوهش گران به نقاط دارای منابع آب، مورد توجه ژئومورفولوژیست ها قرار گرفته است. به دلیل اهمیت موضوع در دنیا، مطالعات زیادی ویژگی های کیفی منابع آب، به ویژه آب های زیرزمینی را مورد بررسی قرار داده اند. نویسندگانی مانند (3) Lee (2001) و (4) (2008) et alو Ciminoبرای به دست آوردن تصویر کاملی از پدیده شوری و نفوذ آب های شور به آبخوان ها، روش های ژئوفیزیک و ژئوشیمی را به طور توأمان انتخاب کردند. (5) Heath and Trainer (1968) و (6) Mollard(1968) یک سری شاخص های توپوگرافی و زمین ریخت شناسی ارایه نموده اند. در زمینه کیفیت منابع آب و خاک کشور ایران و شوری آن ها، پژوهش های ارزش مندی توسط دانشمندان متعدد انجام شده است. برای مثال برخی مطالعات مانند فیض نیا (1378) (7)، علوی پناه و همکاران(1384) (8) و غیره به بررسی علل تغییر کیفیت منابع و مؤلفه های شور شدن آب و خاک در نقاط مختلف کشور پرداختند. به عقیده رجایی (1373) (9)، نهشته های آبرفتی محتوی آب زیرزمینی به چرخه ژئومورفولوژی تعلق دارند. بررسی منابع آب زیرزمینی در دشت اردبیل، علاوه بر این که نقش ژئومورفولوژی را در شکل گیری چنین منابعی روشن می سازد، این امکان را نیز به وجود می آورد تا بتوان نقش سازندهای زمین شناسی را در کیفیت آب های زیرزمینی منطقه مشخص نمود. پژوهش های زمین شناسی و زمین ریخت شناسی به دلیل ارایه شاخص هایی برای اکتشافات آب زیرزمینی و هدایت سریع پژوهش گران برای کشف نقاط دارای منابع آب زیرزمینی از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشند. لذا در این تحقیق سعی بر این است که بین اشکال و فرآیندهای زمین ریخت شناسی دشت اردبیل و منابع آب زیرزمینی آن رابطه ای برقرار گردد تا بر اساس آن چه که در طبیعت دیده می شود، منابع آب زیرزمینی حدس زده شود. مواد و روش ها دشت اردبیل در شمال غرب ایران و در حدفاصل طول های جغرافیایی ٤٦,٤٧٠ تا ٤١,٤٨٠شرقی و عرض های جغرافیایی ٥٥,٣٧٠تا ٤٨,٣٨٠شمالی واقع شده است. این دشت از شمال به ارتفاعات مرزی بین ایران و آذربایجان، از شرق به ارتفاعات تالش، از جنوب به آرپاچای و از غرب به دامنه کوه سبلان ختم می شود و و دارای حوزه آبریزی معادل 853 کیلومترمربع می باشد. حداقل ارتفاع در پست ترین نقطه دشت اردبیل حدود 1300 متر و حداکثر ارتفاع در دهستان ویلکیج شمالی 1845 متر از سطح دریا می باشد (شکل 1) . شکل 1- نقشه موقعیت مکانی دشت اردبیل Picture1. Location map of Plain Ardebil روش مطالعه از نوع توصیفی و تحلیلی آینده نگر می باشد. از آن جا که بخشی از مطالعه مربوط به بررسی وضعیت موجود بوده، بنابراین روش مطالعه این قسمت را روش توصیفی تشکیل می دهد و از طرف دیگر چون رابطه بین عواملی مانند زمین ریخت شناسی و آب های زیرزمینی مورد مطالعه قرار گرفته و این قسمت از روش مطالعه از عامل شروع و به نتیجه منتهی شده، به این ترتیب روش مطالعه در این قسمت از نوع تحلیلی آینده نگر می باشد. درمطالعه حاضر که بیشتر دیدگاه زمین ریخت شناسی دارد ،سعی شده با تاکید بر عوامل زمین ریخت شناسی و شاخص های آن ها آب های زیرزمینی مطالعه گردد. در این پژوهش پس از شناسایی منطقه مورد مطالعه با استفاده از نقشه های توپوگرافی در مقیاس 1:50000 و زمین شناسی در مقیاس 1:100000 سازمان زمین شناسی کشور، برای بررسی کیفی نمونه آب زیرزمینی در دشت اردبیل، داده های کیفی سه حلقه چاه عمیق به عنوان نمونه برای شش متغیر شامل مجموع کاتیون ها (سدیم، منیزیم و کلسیم)، مجموع آنیون ها (سولفات، کلر و بی کربنات)، TH (سختی کل)، EC (هدایت الکتریکی) و TDS (کل مـواد جامــد محلـول) در سال های 83، 87 و 93 از سازمان آب منطقه ای اردبیل اخذ گردید. برای بررسی تأثیر سازندهای زمین شناسی بر روی کیفیت آب های زیرزمینی در منطقه مورد مطالعه نیز علاوه بر مطالعات صحرایی و بررسی نقشه های زمین شناسی موجود، اقدام به مطالعه وضعیت و گسترش تشکیلات زمین شناسی گردید. هم چنین از نرم افزار Arc GIS برای ترسیم نقشه ها استفاده شد. جامعه آماری این مطالعه دشت اردبیل، پهنه تحت پوشش و در برگیرنده آب خوان موجود می باشد. روش های نمونه گیری نیز با توجه به نوع داده ها به صورت نمونه گیری تصادفی ساده و سیستماتیک می باشد (شکل 2) و (جدول1) . شکل2- نقشه دشت اردبیلو چاه های اطراف آن Picture2. Map of Plain Ardebil and surrounding wells جدول 1- شرح مختصری از روش تحقیق Table 1. Brief description of the research method مختصات جغرافیایی زمان نمونه برداری روش نمونه برداری آزمایش utmy utmx چاه شماره 1 38° 16' 42° 29' 92 - 1383 تصادفی ساده آنالیز کیفی آب چاه شماره 2 ́ 38° 16' 42° 26' 92 - 1383 تصادفی ساده آنالیز کیفی آب چاه شماره 3 38° 15' ٤2° 28' 92 - 1383 تصادفی ساده آنالیز کیفی آب یافته ها خصوصیات طبیعی منطقه مورد مطالعه 1) زمین شناسی روند موجود در این ناحیه از واحد زمین ساختی البرز آذربایجان تبعیت می کند و غالبا̋ متغیر است. فعالیت های تکتونیکی منطقه و هم چنین فعالیت های آتشفشانی کوه سبلان در دوران سوم، عوامل اساسی در شکل گیری ساختمان زمین شناسی منطقه بوده و وجود تشکیلات خروجی آذرین که اراضی رسوبی را می پوشانند مؤید این مسأله است. از طرفی به نظر می رسد چاله دشت اردبیل نیز در نتیجه فعالیت گسل های عمده منطقه در این دوران به وجود آمده باشد. در همین حال گستره رسوبات آبرفتی کواترنری و عصر حاضر در سطح دشت اردبیل قابل توجه بوده و سرتاسر دشت و حواشی آن را می پوشاند. رسوبات آبرفتی مذکور متشکل از شن، ماسه، سیلت و به مقدار خیلی کم کنگلومرا می باشد که در پهنای دشت و با تغییرات جانبی مشاهده می شود. این رسوبات بیشتر حاصل فرسایش و تخریب سنگ های آندزیتی و آهکی ارتفاعات پیرامون منطقه است. بخش اعظم دشت اردبیل در واحد زمین شناسی Qt2 (رسوبات پادگانه آبرفتی جوان و مخروط افکنه ها) واقع شده است (شکل 3) . شکل3- نقشه واحدهای زمین شناسی محدوده مورد مطالعه Picture3. Map of geological units of study area 2) خاک شناسی بر طبق طبقه بندی های جدید، خاک های دشت اردبیل اساسا از نوع خاک های قهوه ای هستند که بیشتر به صورت خاک های قهوه ای، قهوه ای تیپیک، خاک های قهوه ای سخت شده و خاکستری قهوه ای قابل مشاهده می باشند. خاک ها در محدوده مورد مطالعه عمدتا از نوع خاک های رسوبی دانه ریز هستند که از فرسایش شدید مواد اولیه اصلی به وجود آمده اند، و نیز از نوع رس و سیلت می باشند که به مقدار کم شن و ماسه همراه دارند. این خاک ها جزء خاک های قهوه ای به شمار می روند که از نظر دانه بندی بافت ریز داشته و بنابراین ضریب تخلخل آن ها بسیار پایین است. قابلیت نفوذ این خاک ها در صورتی که دارای رس باشند ضعیف بوده و به هنگام بارندگی ابتدا مقداری آب جذب کرده و سپس یک لایه تقریبا غیرقابل نفوذ به وجود می آورند. بنابراین خاک غالب دشت اردبیل از نوع خاک های عمیق رسی انتقالی و شنی برجا و با بافت های سنگین تا سبک می باشد (شکل 4) . شکل 4- نقشه خاک شناسی(بافت خاک) محدوده مورد مطالعه Picture4. Soil science map (soil texture) of the study area 3)کاربری اراضی در دشت اردبیل مراتع و اراضی باز بایر و زراعی است، به طوری که مراتع نیز از نوع مراتع تخریب شده تا نیمه تخریبی می باشند. ضمنا“ فردوگاه شهر اردبیل نیز در این دشت قرار دارد (شکل 5) . شکل 5- نقشه کاربری اراضی محدوده مورد مطالعه Picture5. Land use map of the study area 4) شیب منطقه : ناحیه دشتی با شیب کمتر از 5 % بخش وسیعی از محدوده مورد مطالعه را فرا گرفته است و به تدریج در دامنه های اطراف بر میزان شیب افزوده می شود . 5) آب خوان دشت اردبیل عمدتأ از رسوبات دانه ریز (رس، سیلت و مقدار کمی ماسه و شن ) تشکیل شده که این مواد دارای نفوذ پذیری کمی هستند. از نظر ریخت شناسی زمین ها با ریخت تپه ماهوری و ارتفاعات نه چندان چهره ساز قرار گرفته اند. آبراهه ها عمق چندانی ندارند و ارتفاع بالاترین نقطه تا کف آبراهه بلندی متوسط دارد. با توجه به موقعیت لایه ها، شیب و جنس آن ها و مجموعه عوامل فرسایشی، چهره زود فرسایی را در سطح زمین ایجاد نموده است. وجود آبرفت ها و خاک های سطحی نیز به عنوان عوامل مؤثر دیگری، فرم سطح و یا تقریبا حدودی را در سطح زمین باعث شده اند (شکل 6) . شکل 6- نمایش محدوده آب خوان دشت اردبیل Picture6. Show the watershed area of plain Ardebil 6) نتیجه بررسی تأثیر وضعیت کلی کیفیت آب های زیرزمینی در دشت اردبیل دشت اردبیل واقع در شمال شهر اردبیل متشکل از اراضی پست جلگه ای است که ارتفاع آن از سطح دریا بین 1334-1310 متر تغییر می کند. در این دشت به دلیل محدود بودن منابع آب سطحی، بخش اعظم آب مورد نیاز از منابع آب زیرزمینی تأمین می شود، به طوری که در گستره 115000 هکتاری دشت اردبیل حدود 135 چاه حفر گردیده است که تأمین کننده آب مورد نیاز مصارف مختلف به ویژه کشاورزی هستند. حوضه آب خوان این دشت به دلیل شرایط ویژه توپوگرافیکی، طبیعی و اقلیمی نشانگر حساس و آسیب پذیر بودن آن می باشد، از این رو کیفیت آب زیرزمینی و مدیریت آن از جمله اقدامات اساسی و مورد نیاز در این منطقه می باشد. نتایج به دست آمده از مطالعات پیشین در این دشت نشان داده است که آب خوان این دشت از نوع آبخوان های آزاد است. این در حالی است که در بعضی از نقاط آن مانند بخش های جنوب شرقی و شرق، آب خوان های معلق سطحی نیز وجود دارند. علاوه بر این، ضخامت ناحیه اشباع آب خوان نیز در نقاط مختلف دشت یکسان نبوده و بین 220-200 متر تغییر می کند. اطلاعات موجود در منابع قابل دسترس از وضعیت آب های زیرزمینی استان حاکی از آن است که پتانسیل آبی استان حدود 371/15 میلیارد مترمکعب است که 5/9 میلیارد متر مکعب آن به صورت آب های سطحی و جاری و بقیه از منابع آب های زیرزمینی تأمین می شود. عمق بحرانی آب در منطقه، حدود 60/2 متر برای خاک های سنگین، حدود 30/2 متر برای خاک های سبک و حدود 45/2 متر برای خاک های متوسط می باشد. در اراضی دشت مرکزی عمق آب زیرزمینی کمتر بوده و رقمی معادل 8/1 4/1 متر را نشان می دهد. برداشت از آب های زیرزمینی به ترتیب در شهرستان های اردبیل و نمین نسبت به سایر شهرستان های استان بالا بوده و بیشترین میزان برداشت مربوط به منابع آب های زیرزمینی دشت اردبیل می باشد.نتیجه بررسی حاصل از آنالیزهای کیفیت نمونه های آب زیرزمینی در سه حلقه چاه عمیق موجود مربوط به سال های 1383،1387و 1392 در جداول (4) (2) ارایه شده است . جدول2- نتیجه آنالیز نمونه آب های زیرزمینی مربوط به سه حلقه چاه عمیق در سال 1383 Table 2. The result of an analysis of groundwater samples of three deep wells in 2004 شماره چاه pH آنیون ها (میلی اکی والان بر لیتر) کاتیون ها (میلی اکی والان بر لیتر) TDS (میلی گرم بر لیتر) TH (میلی گرم بر لیتر) EC (میکرو موس بر سانتی متر) HCO3- CL- SO4-- Ca++ Mg++ Na+ 1 43/7 2/3 8/5 92/5 1/5 98/0 7/7 2/1843 3090 00/28 2 55/7 9/3 3/6 48/6 1/6 10/1 9/7 4/2111 3600 00/33 3 66/7 8/4 8/6 91/6 4/7 42/1 5/9 5/2356 4410 8/36 جدول3- نتیجه آنالیز نمونه آب های زیرزمینی مربوط به سه حلقه چاه عمیق در سال 1387 Table 3. The result of an analysis of groundwater samples of three deep wells in 2008 شماره چاه pH آنیون ها (میلی اکی والان بر لیتر) کاتیون ها (میلی اکی والان بر لیتر) TDS (میلی گرم بر لیتر) TH (میلی گرم بر لیتر) EC (میکرو موس بر سانتی متر) HCO3- CL- SO4-- Ca++ Mg++ Na+ 1 51/7 8/4 1/6 41/6 9/5 27/1 8/8 9/2129 5/358 28/33 2 78/7 9/4 9/6 89/6 3/7 31/1 2/9 00/2336 5/430 50/36 3 81/7 2/5 4/7 11/7 5/7 53/1 4/10 2505 5/451 1/39 جدول4- نتیجه آنالیز نمونه آب های زیرزمینی مربوط به سه حلقه چاه عمیق در سال 1392 Table 4. The result of an analysis of groundwater samples of three deep wells in 2013 شماره چاه pH آنیون ها (میلی اکی والان بر لیتر) کاتیون ها (میلی اکی والان بر لیتر) TDS (میلی گرم بر لیتر) TH (میلی گرم بر لیتر) EC (میکرو موس بر سانتی متر) HCO3- CL- SO4-- Ca++ Mg++ Na+ 1 59/7 9/5 5/6 67/6 4/7 73/1 2/10 2464 5/461 5/38 2 92/7 2/6 1/7 21/7 7/7 84/1 1/11 2/2633 4770 1/41 3 96/7 5/6 7/7 33/7 9/7 99/1 9/11 5/2804 4895 8/43 بررسی روند تغییرات کیفیت آب های زیرزمینی بر اساس جداول فوق الذکر، نشانگر روند افزایشی کلیه پارامترهای کیفی آب شاملpH، EC ،TDS ،TH و مجموع کاتیون ها و آنیون ها است . بحث و نتیجه گیری با در نظر گرفتن نتایج به دست آمده از انجام این مطالعه، می توان نتیجه گیری نهایی را به شرح زیر ارایه نمود : الف)کیفیت آب های زیرزمینی در منطقه مورد مطالعه به تنهایی تحت تأثیر خصوصیات شیمیایی سازندهای زمین شناسی نمی باشد، به طوری که خاک شناسی و کاربری اراضی نیز بر کیفیت آب منابع زیرزمینی در منطقه تأثیر گذار می باشند. این یافته با نتایج تحقیقات Heath and Trainer (1968) ، Mollard(1968) ، فیض نیا (1378) و علوی پناه و همکاران(1384)، هم خوانی دارد . ب) با توجه به نوع آبرفت و ضخامت آن در منطقه تحقیق که بین 220-200 متر تغییر می کند و از نوع رسوبات آبرفتی Qt2(آبرفت های درشت دانه متشکل از رس، سیلت و سنگریزه ها) و قلوه سنگ های آهکی، گچی، رسوبی، شیست، ماسه سنگ و آذرین از نوع آندوزیت می باشد و با نظر به خصوصیات خاک منطقه که از نوع خاک های برجا در بخش اعظم گستره دشت و انتقالی در کوهپایه ها به ویژه بخش های جنوبی، شمال شرق و شمال غرب می باشد، (این موضوع متأثر از آبشویی های طبیعی ناشی از بارش ها و جریان روانآب های سطحی به خصوص در کوهپایه ها و تمرکز روانآب ها در بخش مرکزی دشت و جریان یافتن آن ها به سمت شمال شرقی و عملیات زراعت آبی که از طریق بهره برداری از آب های زیرزمینی آب مورد نیازشان تأمین می شود) کیفیت آب های زیرزمینی تحت تأثیر خصوصیات و ویژگی های زمین شناسی، خاک و کاربری اراضی قرار می گیرد . ج) با توجه به همه خصوصیات شیمیایی عوامل ذکر شده در فوق، تغییرات ادواری پارامترهای کیفی آب های زیرزمینی در منطقه مورد مطالعه و روند افزایشی مقادیر آن ها شامل PH ،TDS ،TH و EC، می توان نتیجه گرفت که در بین خصوصیات محیطی منطقه بیشترین تأثیر را خصوصیات شیمیایی سازندهای زمین شناسی و کمترین تأثیر را کاربری اراضی بر کیفیت و آلودگی آب های زیرزمینی در منطقه مورد مطالعه دارند (رابطه1) . رابطه (1) : خصوصیات کاربری اراضی < خصوصیات شیمیایی خاک شناسی< خصوصیات شیمیایی سازندهای زمین شناسی علت تأثیر خصوصیات شیمیایی سازندهای زمین شناسی و خاک شناسی در مقایسه با تأثیر خصوصیات کاربری اراضی را می توان در نقش و عملکرد خاک و سازندهای زمین شناسی در جذب و فیلتر کردن مواد آلاینده دانست . د) مطالعات نشان می دهد که سفره های آب زیرزمینی دشت اردبیل عمدتأ از رسوبات دانه ریز در حد رس، سلیت ومقدار کمی ماسه و شن تشکیل شده است که نفوذ پذیری و قابلیت انتقال این مواد کم است. لذا این امر باعث شده است که سرعت جریان آب زیرزمینی خیلی کند باشد و زمان ماندگاری آب زیرزمینی در داخل سفره زیاد شود که در نهایت منجر به تنزل کیفیت آب زیرزمینی آبخوان ها در منطقه می شود . ﻫ) بازدیدهای صحرایی و نقشه موقعیت چاه های منطقه نیز نشان می دهد که چاه ها از پراکندگی مناسب در سطح دشت برخوردارند و نمونه ها وضعیت کلی آب زیرزمینی را به خوبی مشخص می کنند . Reference Frezze,R.A and Cherry, J. A. , 1979, “Groundwater”. Prentice Hall,Inc. Velayati,S. ,2009, “Hydrogeology of soft and complex formations”. Mashhad University Jihad. Pp.216.(In Persian). Lee,S.H., Kim, K.G., Ko, I., Lee,S.G., Hwang, H.S ., 2001, “Geochemical and geophysical monitoring of salin water intrusion in Korean paddy fields” ,Environ.Geochem.Health. 24.277-291. Cimino,A., Cosentio,C., Oieni,A., Tranchina,L., 2008, “A geophysical and geochemical aproach for seawater intrusion assessment in the Acquedolci Coastal aquifer ( Northern Sicily) ”, Environ.Geol. 55 (7). 1473-1482. Heath and Trainer , 1968, “Introduction to ground water hydrology”, NewYork, John Wiley. Mollard, H. D. , 1968, “The role of photointerpretation in finding groundwarter sources in Western Canada”, proc, 2nd Seminar on air photo interpretation in the development of Canada, The Queen's Printer, Ottawa, Pp. 57-75. Feyznia.S. ,2000, “Causes of desertification geology in the western central basin (Qom-Kashan)” , Forest Research Institute, Pastures and Desert Research.(In Persian). Alavipanah.K., Khodaei.K., Jafarbeyglou.M. ,2006, “Study of the efficiency of satellite data in the quality of water on the two sides of the band-pass the Lake Urmia”, Geographic research, No.53.Pp.57-69.(In Persian). Rajaei.A H., 1995, “Application of geomorphology and environmental management”, Qomes.(In Persian). 1- دانشجوی کارشناسی ارشد آلودگی های محیط زیست، دانشکده محیط زیست و انرژی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران *(مسئول مکاتبات). 2- دانشیارگروه مهندسی محیط زیست، آب و فاضلاب و منابع آب، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران . 3- استادیار دانشکده محیط زیست و انرژی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات تهران، ایران . 1-M.Sc. Student of Environmental Pollution, Department of Environment and Energy, Science and Research branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran*(Corresponding Author). 2- Associate Professor of Environmental Engineering - Water Pollution, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran. 3- Assistant Professor, Department of Environment and Energy, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

2 - جداسازی، شناسایی و ارزیابی فعالیت اکتینوباکتری های مزارع گندم به منظور کنترل زیستی آفات قارچی
مجید گذری ماریا محمدی زاده محسن گذری مریم رفعتی

10.22034/jest.2018.13251

زمینه و هدف: امروزه آفت‌کش‌ها به‌منظورحفظ امنیت غذایی به‌طورگسترده‌ای درسراسرجهان مورداستفاده قرارمی‌گیرند. به دلیل اثرات نامطلوب و ماندگاری بالا، این ترکیبات ازآلاینده‌های مهم محیط‌زیست محسوب می‌شوند. روش‌های کنترل زیستی آفات به‌عنوان بهترین جایگزین برای آفت‌کش‌های شیم چکیده کامل

زمینه و هدف: امروزه آفت‌کش‌ها به‌منظورحفظ امنیت غذایی به‌طورگسترده‌ای درسراسرجهان مورداستفاده قرارمی‌گیرند. به دلیل اثرات نامطلوب و ماندگاری بالا، این ترکیبات ازآلاینده‌های مهم محیط‌زیست محسوب می‌شوند. روش‌های کنترل زیستی آفات به‌عنوان بهترین جایگزین برای آفت‌کش‌های شیمیایی به شمار می‌روند. این مطالعه باهدف جداسازی و شناسایی اکتینوباکتریهای مولد ترکیبات ضد قارچی در مقابل قارچ‌هایniger Aspergillusعامل آفت انباری گندمو Bipolaris sp. عامل پوسیدگی ریشه و طوقه از خاک مزارع گندم منطقه حاجی‌آباد استان هرمزگان انجام گردید. روش بررسی: در این مطالعه نمونه‌برداری از 3 مزرعه گندم انجام شد. برای جداسازی اکتینوباکتریها از دو محیط کشت عصاره خاک آگار و نشاسته کازئین آگار استفاده شد. ارزیابی فعالیت ضد قارچی ایزوله ها با روش انتشار از چاهک انجام گردید. شناسایی ایزوله های مولد با استفاده از روشهای مورفولوژیک، بیوشیمیایی، فیزیولوژیک و ژنتیک صورت گرفت. یافته ها: در کل حدود 207 ایزوله اکتینوباکتری جداسازی گردید. نتایج بیانگر برتری محیط کشت عصاره خاک آگار با جداسازی 125 ایزوله اکتینوباکتری بود. نتایج تیمار فیزیکی برتری تیمار حرارتی با جداسازی 85 ایزوله اکتینوباکتری را نشان داد. بدنبال آن تیمار خشک‌کردن و تیمار اشعه فرا بنفش با جداسازی به ترتیب 57 و 44 ایزوله قرار گرفتند. ارزیابی فعالیت ضد قارچی در مورد 100 ایزوله متمایز از لحاظ مورفولوژیک منجر به انتخاب 2 ایزوله فعال در مقابل قارچ‌های بیماریزای Aspergillus nigerو Bipolaris sp.گردید. شناسایی ایزولههای مولد بر اساس ویژگی‌های مورفولوژیک، بیوشیمیایی و فیزیولوژیک تعلق ایزوله‌های مولد به جنس استرپتومایسس را نشان داد. نتایج حاصل از شناسایی ژنتیکی و تطابق توالی ژن 16s rRNA سویه‌های مولد و آنالیز فیلوژنتیک بیانگر ترادف %99 درصدی سویهStreptomyces sp. -11MG-با Streptomyces albus و ترادف %99 درصدی سویه 21- Streptomyces sp.MGبا griseus Streptomycesداشت. نتیجه گیری: بر اساس نتایج این پژوهش دو سویه‌ 11- Streptomyces sp. MG و 21- Streptomyces sp. MG به‌عنوان کاندیداهای مناسب به منظور مطالعات کنترل زیستی بیماری‌های قارچی در مزارع گندم پیشنهاد می گردند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

3 - بررسی حذف زایلن از آب به وسیله نانو اکسید روی به عنوان جاذب نفت
بهناز صالحی امیرحسام حسنی همایون احمد پناهی سید مهدی برقعی

10.22034/jest.2018.13253

زمینه و هدف : با توجه به اثرا ت نا مطلوب زیست محیطی و خسارات غیر قابل جبران مواد شیمیایی موجود در ترکیبات نفتی نظیر بنزن، تولوئن ، اتیل بنزن و زایلن بر سلامت جانداران، حذف موثر و کارامد این آلاینده ها بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است تا با ابداع روش های نوین کارایی و چکیده کامل

زمینه و هدف : با توجه به اثرا ت نا مطلوب زیست محیطی و خسارات غیر قابل جبران مواد شیمیایی موجود در ترکیبات نفتی نظیر بنزن، تولوئن ، اتیل بنزن و زایلن بر سلامت جانداران، حذف موثر و کارامد این آلاینده ها بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است تا با ابداع روش های نوین کارایی و تاثیر فرایند های حذف بهبود بخشیده شود. در این تحقیق استفاده از نانو ذرات روی اصلاح شده با شاخه های آلی در حذف زایلن از محیط های آبی مورد بررسی قرار گرفته است. روش کار: نانوذرات اکسید روی (Zno) توسط روش هم رسوبی شیمیایی تهیه گردید. به منظور افزایش راندمان جذب، در ابتدا اصلاح نانو ذرات صورت گرفت و در مرحله بعد مونومر عامل دار شده تهیه گردید و بر روی بدنه نانو ذرات اصلاح شده پیوند داده شد. عملکرد این جاذب در حذف زایلن به عنوان شاخص آلودگی نفتی مورد مطالعه قرار گرفت و اثر پارامتر های مختلف بر میزان جذب از قبیل pH محیط، زمان تماس و غلظت جاذب بررسی شد. یافته ها: نتایج بدست آمده نشان داد که بیشترین میزان جذب نانو جاذب سنتز شده در pH برابر با 6 و پس از گذشت 25 دقیقه از زمان تماس می باشد. همچنین نتایج نشان داد که با افزایش غلظت نانو جاذب درصد حذف نیز افزایش می یابد. بحث و نتیجه گیری: با توجه به بررسی های انجام شده کارایی بالای استفاده از نانواکسید روی اصلاح شده در حذف زایلن از محیط های آبی تایید گردید و امکان استفاده از آن در حذف آلاینده های نفتی از آب مطرح شد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

4 - پیل سوخت میکروبی: راهکاری جهت زیست پالایی و تولید انرژی
مهران جعفری سمانه صدیقی خویدک

10.22034/jest.2018.13254

زمینه و هدف: استفاده از سلول ‌های سوختی میکروبی (MFC)، روشی جدید جهت تصفیه فاضلاب و تولید انرژی سازگار با محیط زیست می‌باشد. این تکنولوژی، انرژی شیمیایی ناشی از سوخت و ساز و فعالیت میکروارگانیسم‌های زنده را به انرژی برق تبدیل می‌ کند. روش بررسی: نمونه پساب خام به ‌عنوان چکیده کامل

زمینه و هدف: استفاده از سلول ‌های سوختی میکروبی (MFC)، روشی جدید جهت تصفیه فاضلاب و تولید انرژی سازگار با محیط زیست می‌باشد. این تکنولوژی، انرژی شیمیایی ناشی از سوخت و ساز و فعالیت میکروارگانیسم‌های زنده را به انرژی برق تبدیل می‌ کند. روش بررسی: نمونه پساب خام به ‌عنوان منبع سوبسترای پیل سوختی میکروبی از محل تصفیه خانه شهر یزد تهیه شد. این مطالعه توسط یک بیوراکتور دو محفظه‌ای با سوبسترای پساب و فلور میکروبی موجود در آن، انجام شد. محفظه ‌ها از جنس شیشه بوده و با حجمی معادل550cc از نمونه و بافر پر شدند. در محفظه آندی، پساب توسط فلور میکروبی، تحت شرایط بی‌هوازی کاتالیز شد. در محفظه کاتدی از بافر پتاسیم فسفات جهت ثابت نگه داشتن pH محلول کاتولیت استفاده گردید. پیل سوختی در این مطالعه بدون غشا بود و انتقال یون‌های مثبت از آند به کاتد توسط سیستم پل نمکی انجام گرفت. یافته ها: یافته‌ها نشان داد که در این راکتور، حداکثر ولتاژ تولید شده 1 ولت بود که طی روزهای اولیه راه اندازی آن ایجاد شد. پس از آن به ‌تدریج از مقدار ولتاژ کاسته شد و نمونه پساب تا حدودی تصفیه گردید. بیش ترین میزان جریان تولید شده Aµ 248 بود که پس از مدتی مقدار جریان هم رو به کاهش نهاد. لذا می‌توان نقش دوگانه این راکتور را در تولید الکتریسیته و تصفیه پساب به‌خوبی تبیین نمود. بحث و نتیجه گیری: در این پژوهش، با استفاده از پیل سوختی میکروبی برپایه پل نمکی، تصفیه پساب و در عین حال تولید انرژی الکتریسیته امکان پذیر شد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

5 - بررسی تاثیر اسید نیتریک با نرمالیته های مختلف بر کارایی اسکوریا در حذف رنگ مالاشیت از محیط های آبی: تعیین مدل، ایزوترم و سینتیک واکنش
کیومرث شرفی عبداله درگاهی ناهید عزیزی ژیلا امینی مهدی غایب زاده زهرا رضایی مسعود مرادی

10.22034/jest.2018.13255

زمینه و هدف: رنگ مالاشیت به دلیل ویژگی های ساختاری قابلیت تجزیه بسیار کمی داشته و در محیط های آبی به سختی حذف می شود. با توجه به تاثیر اسید نیتریک بر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی اسکوریا، هدف از این مطالعه بررسی کارایی فرم های مختلف اصلاح شده اسکوریا با اسید نیتریک 1، 6 و چکیده کامل

زمینه و هدف: رنگ مالاشیت به دلیل ویژگی های ساختاری قابلیت تجزیه بسیار کمی داشته و در محیط های آبی به سختی حذف می شود. با توجه به تاثیر اسید نیتریک بر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی اسکوریا، هدف از این مطالعه بررسی کارایی فرم های مختلف اصلاح شده اسکوریا با اسید نیتریک 1، 6 و 12 نرمال در حذف رنگ مالاشیت از محیط های آبی می باشد. روش بررسی: فرایند جذب در شرایط آزمایشگاهی در pH، دوز جاذب، زمان های تماس مختلف و غلظت ثابت رنگ انجام شد. سپس غلظت باقیمانده در محلول رنگ از طریق جذب بوسیله دستگاه اسپکتروفتومتر (Cary 50 ساخت کمپانی (Perkin Elmerدر طول موج nm 665 اندازه گیری شد. جهت تعیین حجم نمونه نیز از برنامه نرم افزاری DOE استفاده گردید. همچنین به منظور درک چگونگی جذب، داده های بدست آمده با ایزوترم های جذب لانگمیر، فروندلیچ و سینتیک های واکنش شبه درجه اول و دوم برازش داده شدند.. یافته ها: نتایج نشان داد که با افزایش نرمالیته اسید، pH، مقدار جاذب و زمان تماس، کارایی جاذب در حدف رنگ افزایش می یابد، بطوری که بیشترین راندمان حذف (100٪) برای جاذب های اصلاح شده با اسید نیتریک 1، 6 و 12 نرمال در 11 = pH ، مقدار جاذب 4/1 گرم در لیتر و زمان 75 دقیقه به دست آمد. همچنین جذب رنگ از هر دو ایزوترم لانگمیر و فروندلیچ و سینتیک شبه درجه دوم تبعیت مناسبی داشت. بحث و نتیجه گیری: با توجه به نتایج می توان گفت که جذب رنگ هم به صورت چند لایه ای و تک لایه ای صورت می گیرد و اصلاح اسکوریا با اسید نیتریک به دلیل تغییرات وسیع شیمیایی(بویژه نسبت سیلیکا به آلومینا) در ساختار جاذب موجب افزایش کارایی آن نسبت به اسکوریا طبیعی می شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

6 - تغییرپذیری مکانی ویژگی‌های کیفی آب‌های زیرزمینی با استفاده از زمین آمار (مطالعه موردی: دشت سگزی، اصفهان)
زهرا اژدری سید زین‌العابدین حسینی

10.22034/jest.2018.13256

زمینه و هدف: آگاهی از میزان تغییرات شیمیایی آب‌های زیرزمینی و پهنه‌بندی آن‌ها نقش مهمی در مدیریت بهینه آب های زیرزمینی یک منطقه ایفا می‌کند. روش‌های مختلفی برای مطالعه و پهنه‌بندی ویژگی‌های شیمیایی آب‌های زیرزمینی وجود دارد که انتخاب روش مناسب بسته به هدف، شرایط منطقه و چکیده کامل

زمینه و هدف: آگاهی از میزان تغییرات شیمیایی آب‌های زیرزمینی و پهنه‌بندی آن‌ها نقش مهمی در مدیریت بهینه آب های زیرزمینی یک منطقه ایفا می‌کند. روش‌های مختلفی برای مطالعه و پهنه‌بندی ویژگی‌های شیمیایی آب‌های زیرزمینی وجود دارد که انتخاب روش مناسب بسته به هدف، شرایط منطقه و وجود آمار و اطلاعات دارد. روش‌های زمین‌آماری وGIS می‌توانند در این راستا ابزار مفیدی باشند. هدف از این تحقیق بررسی تغییرات مکانی کیفیت آب زیرزمینی و انتخاب بهترین روش پهنه بندی جهت مدیریت منابع آب زیرزمینی دشت سگزی است. روش بررسی: در این مقاله، توزیع آلاینده‌های کیفیpH, TDS, Hco3, EC, Ca, Mg, TH, Na وSo4 در سطح آب‌های زیرزمینی دشت سگزی شهرستان اصفهان با استفاده از روش معین عکس فاصله و روش‌های زمین‌آماری تخمین‌گر توابع شعاعی، تخمین‌گر موضعی، تخمین‌گر عام و روش کریجینگ معمولی در نرم‌افزارARCGIS9.3 مورد ارزیابی قرار گرفت. بر این اساس نمونه‌های آب زیرزمینی 445 چاه، چشمه و قنات مورد بررسی قرار گرفت. پس از بررسی واریوگرام و مشخص شدن مکانی بودن تغییرات پارامترهای مورد بررسی، اقدام به میان‌یابی پارامترها شد و با استفاده از فن ارزیابی متقابل و ریشه دوم میانگین مربع خطا، بهترین مدل ارزیابی با کمترین مقدار RMSE انتخاب شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که کلیه پارامترها با استفاده از روش کریجینگ معمولی کمترین مقدار RMSE را داشته است و جهت تهیه نقشه توزیع مکانی پارامترهای کیفیت آب زیرزمینی از این روش استفاده شد. نتایج پهنه‌بندی نشان داد که پارامترهای Na, Ca, Mg, So4, Hco3, pH به لحاظ شرب بدون محدودیت و پارامترهای EC, TH وTDS محدودیت ایجاد کرده‌اند. نتایج بیانگر استفاده بیش از حد منابع آب زیرزمینی منطقه مورد مطالعه است. نتیجه گیری: با توجه به نتایج استفاده از کریجینگ معمولی به دلیل دقت بیشتر و محاسبات کمتر در بین روش‌های مختلف درون‌یابی برای پهنه‌بندی کیفیت آب زیرزمینی توصیه می‌شود. همچنین مدیریت منابع آب با استفاده از نتایج تحقیق قابل دسترس خواهد بود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

7 - شبیه سازی آیرودینامیکی کشتی کانتینربر و محاسبه تاثیر چیدمان بار بر کاهش مصرف سوخت
حامد مجیدیان فرهود آذرسینا

10.22034/jest.2018.13257

زمینه و هدف: موقعیت کشور ایران در منطقه مناسب جغرافیایی، دارا بودن مرزهای گسترده دریایی و همچنین وجود خطوط ترانزیتی گسترده کالا موجب شده است اغلب تجارت کالا به وسیله کشتی صورت می گیرد. همواره یکی از بحث های گسترده در زمینه حمل و نقل دریایی میزان سوخت مصرفی می باشد. در ا چکیده کامل

زمینه و هدف: موقعیت کشور ایران در منطقه مناسب جغرافیایی، دارا بودن مرزهای گسترده دریایی و همچنین وجود خطوط ترانزیتی گسترده کالا موجب شده است اغلب تجارت کالا به وسیله کشتی صورت می گیرد. همواره یکی از بحث های گسترده در زمینه حمل و نقل دریایی میزان سوخت مصرفی می باشد. در این پژوهش بر آنیم تا با مدلسازی چندنمونه جانمایی کانتینر در سرعت یکسان به مدلی بهینه از جانمایی کانتینر بر روی عرشه بپردازیم. روش بررسی: در این مقاله با استفاده از نرم افزار انسیس سی اف ایکس یک شناور پست پاناماکس کانتینربر به ظرفیت 9000 TEU با چیدمان های مختلف کانتینر روی عرشه با نسبت 4/1 مدل سازی و شبکه بندی شده، سپس جریان باد حول آن در چیدمان های مختلف کانتینر شبیه سازی شده است. یافته‌ها: نتایج تحقیق نشان می دهد که شکل جانمایی کانتینرها بر روی عرشه بر مقاومت بادکشتی تاثیرگذار است و نتایج شبیه سازی عددی تطبیق مناسب با آزمایش های تجربی دارد. در ادامه تاثیر چیدمان کانتینر بر کاهش مصرف سوخت و آلاینده ها محاسبه شده است. بحث و نتیجه‌گیری: توصیه می شود که برای کاهش نیروی درگ و در نتیجه کاهش مصرف سوخت و صدور آلاینده ها زیست محیطی در بارچینی کشتی های کانتینری از خالی گذاشتن و چیدمان نامتوازن کانتینرها روی عرشه پرهیز شود. همچنین، چیدمان کانتینرها چه در عرشه جلویی و چه در عرشه عقبی به حالت خط جریان سازی شده نزدیک تر گردد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

8 - بررسی میزان آلودگی خاک به فلزات سنگین نیکل و کادمیوم و ارائه راهکار مدیریتی در مکان دفن کنده های حفاری دشت آزادگان استان خوزستان
محمدسعید صارمپور آزیتا بهبهانی نیا هادی زارعی محمودآبادی

10.22034/jest.2018.13258

زمینه و هدف: بروز آلودگی های زیست محیطی ناشی از پسماندهای نفتی، به عنوان یکی از دغدغه های اصلی صنعت حفاری بوده است. با گسترده شدن حجم فعالیتهای اکتشافی و تولیدی، بروز آلودگی نیز افزونی یافته و همواره این صنعت را با چالش های عظیم زیست محیطی مواجه ساخته است. هدف از اجرای چکیده کامل

زمینه و هدف: بروز آلودگی های زیست محیطی ناشی از پسماندهای نفتی، به عنوان یکی از دغدغه های اصلی صنعت حفاری بوده است. با گسترده شدن حجم فعالیتهای اکتشافی و تولیدی، بروز آلودگی نیز افزونی یافته و همواره این صنعت را با چالش های عظیم زیست محیطی مواجه ساخته است. هدف از اجرای این تحقیق بررسی میزان فلزات سنگین نیکل و کادمیوم در ایستگاههای محل تخلیه کنده های حفاری واقع در منطقه دشت آزادگان در استان خوزستان، و در محدوده تالاب هورالعظیم انجام شده است. روش بررسی: نمونه برداری خاک از 13 مکان متفاوت در محل تخلیه کنده های حفاری واقع در منطقه دشت آزادگان در استان خوزستان به منظور بررسی میزان آلودگی خاک به فلزات سنگین نیکل و کادمیوم برداشت شده است. ایستگاه A-1 به عنوان ایستگاه شاهد در نظر گرفته شده است. مابقی 12 ایستگاه تحت عنوان(B2-M3) بوده که به منظور اندازه گیری میزان فلزات سنگین در عمق های متفاوت ،‌دو نمونه از هر ایستگاه برداشت شده است. در این تحقیق روش Simple Random Cluster Sampling & Stratification Sampling در مساحت 100*100 متر مربعی مورد بررسی قرار گرفت. پس از آماده سازی، نمونه ها یک به یک با دستگاه جذب اتمی مورد سنجش قرار گرفت. یافته ها: نتایج نشان می دهد غلظت کادمیوم در خاک از مقادیر ناچیز تا mg/kg 3.1 متغیر بوده، که پایین تر از میزان استاندارد می باشد. همچنین غلظت نیکل در نمونه ها از mg/kg 0.08تا mg/kg 200 متغیر است. بر اساس نتایج ، غلظت فلزات سنگین پایین تر از محدوده سمیت برای خاک می باشد. همچنین انحراف چشمگیری در مقایسه با استانداردهای EPA، WHO و محدوده پاکسازی اروپا وجود ندارد. در بررسی نیکل خاک سطحی، مشخص گردید که میزان این فلز در این سطح در حد مقادیر قابل اغماض می باشد. غلظت کادمیوم در نمونه های بررسی شده در حد استاندارد و سطوح قابل قبول می باشد. بر اساس نتایج غلظت نیکل تنها در دو مورد در عمق 40 سانتی متری بالاتر از آستانه می باشد. غلظت نیکل تنها در 2 ایستگاه K-11 و H-8 بترتیب برابر با mg/kg 172 و mg/kg 200 می باشد. اگر چه هیچگونه نگرانی حائز اهمیت زیست محیطی در ارتباط با این فلزات سنگین وجود ندارد؛ لیکن Land spreading به عنوان گزینه برتر مدیریت منطقه انتخاب گردید. نتیجه گیری: پس از انجام آزمایشات، اگر چه هیچگونه نگرانی حائز اهمیت زیست محیطی در ارتباط با این فلزات سنگین وجود ندارد؛ لیکن روش Land spreading به عنوان گزینه برتر مدیریت منطقه انتخاب گردید.++++++ پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

9 - اثر مالیات آلودگی بر تقاضای خانوارها برای کالاهای آلوده‌کننده محیط زیست
زهرا حسین‌زاده کندسری مجید مداح

10.22034/jest.2018.13259

زمینه و هدف: انتشار گازهای گلخانه ای و آلودگی محیط زیست یکی از مهم ترین مشکلات کشورهاست که هم زمان با رشد جمعیت و برنامه رشد و توسعه اقتصادی کشورها در حال افزایش است. آلودگی محیط زیست، سلامتی افراد را تهدید و هزینه هایی را بر مردم و دولت تحمیل می کند. یکی از ابزارهای کن چکیده کامل

زمینه و هدف: انتشار گازهای گلخانه ای و آلودگی محیط زیست یکی از مهم ترین مشکلات کشورهاست که هم زمان با رشد جمعیت و برنامه رشد و توسعه اقتصادی کشورها در حال افزایش است. آلودگی محیط زیست، سلامتی افراد را تهدید و هزینه هایی را بر مردم و دولت تحمیل می کند. یکی از ابزارهای کنترل آلودگی و حفاظت محیط زیست، مالیات است که می تواند انگیزه مردم در مصرف کالاهای آلوده کننده محیط زیست را تحت تأثیر قرار دهد و آلودگی را کنترل کند. روش بررسی: با تخمین سیستم مخارج خطی، اثر مالیات بر آلودگی ناشی از مصرف سه کالای آلوده کننده محیط زیست در سبد مصرفی خانوارهای شهری شامل سوخت وسایل نقلیه، برق و آب مورد مطالعه و تحلیل تجربی قرار می گیرد. در این راستا، ابتدا پارامترهای میل نهایی به مخارج فرامعیشتی و مقدار حداقل معاش خانوار و سپس سیستم مخارج خطی برآورد می شوند. یافته ها: نتایج حاصل از تخمین سیستم مخارج خطی نشان می دهد. اولاً: کنش مالیاتی تقاضا برای کالاهای آلوده کننده محیط زیست شامل سوخت وسایل نقلیه، برق و آب به ترتیب (364/0-)، (326/0-) و (233/0-) است که بر این اساس وضع مالیات، مصرف این کالاها را کاهش می دهد و از طریق آن انتشار آلودگی کاهش می یابد. ثانیاً: اثر مالیات بر سوخت وسایل نقلیه بر کاهش مصرف آن در مقایسه با اثر مالیات بر مصرف دیگر کالاها قوی تر است. نتیجه گیری: اثر معنی دار مالیات بر کاهش مصرف کالاهای آلوده کننده محیط زیست، استفاده از ابزارهای مالیاتی را به عنوان یک راه حل مؤثر در کاهش آلودگی دارای اهمیت می کند که این یافته می تواند توسط نظام سیاست گذاری در برنامه ریزی های آتی کشور مورد توجه قرار گیرد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

10 - رویکردی در طراحی محل دفن بهداشتی جهت تصفیه و استفاده از گازهای ناشی از تجزیه در شبکه گاز شهری
محمد جواد ذوقی محمد رضا دوستی

10.22034/jest.2018.13260

زمینه و هدف: ترکیبات اصلی بیوگاز خروجی از مراکز دفن زباله شامل دی اکسید کربن و متان است، که از تجزیه بی هوازی زباله ناشی می شود. میزان اهمیت جلوگیری از انتشار گاز مراکز دفن زباله (LFG) با توجه به پتانسیل تاثیر در گرمایش جهانی (GWP) گاز متان، که 21 برابر بیشتر از تاثیر C چکیده کامل

زمینه و هدف: ترکیبات اصلی بیوگاز خروجی از مراکز دفن زباله شامل دی اکسید کربن و متان است، که از تجزیه بی هوازی زباله ناشی می شود. میزان اهمیت جلوگیری از انتشار گاز مراکز دفن زباله (LFG) با توجه به پتانسیل تاثیر در گرمایش جهانی (GWP) گاز متان، که 21 برابر بیشتر از تاثیر CO2 در گرمایش جهانی است، مشهود است. در این مقاله روشی جدید در طراحی مراکز دفن زباله، برای جلوگیری از انتشار گاز دفنگاه زباله به محیط و جلوگیری از ورود هوا به دفنگاه زباله معرفی می گردد. روش بررسی: روش ارائه شده در این مقاله، با استفاده از فشار منفی بالا در استخراج و ایجاد تغییر در لایه بالایی پوشش مراکز دفن زباله ، که در نفوذ هوا تاثیر مهمی دارد، از نفوذ هوا به داخل مراکز دفن زباله جلوگیری می کند. همچنین در این مقاله برای بررسی جداسازی CO2 از گاز مرکز دفن زباله به وسیله فرآیند جذب در محلول منو اتانل آمین و تزریق آن بر لایه بالایی پوشش مراکز دفن زباله، از نرم افزار Aspen Hysys استفاده شد. یافته‌ها: با استفاده از سیستم جدید مقدار هوای ورودی به محل دپوی زباله کاهش پیدا کرده، و در نتیجه پالایش گاز مراکز دفن زباله با هزینه کم و کارایی بالا انجام می گردد. بحث و نتیجه‌گیری: سیستم جدید قابلیت اجراء بر روی مراکز دفن زباله معمولی را دارد. با استفاده از این طرح در تعداد بیشتری از مراکز دفن زباله، پالایش و بهره برداری از بیوگاز صرفه اقتصادی خواهد داشت، و افزایش در بهره برداری از بیوگاز سبب استفاده بیشتر از منابع انرژی تجدید پذیر و کاهش گازهای گلخانه ای می شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

11 - ارزیابی توان اکولوژیک جنگل های منطقه حفاظت شده ارسباران با روش های ارزیابی چند معیاره بولین و تکنیک ترکیب خطی وزنی(WLC) با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)
ابراهیم فریدی خلیل ولیزاده کامران محمد رضوانی

10.22034/jest.2018.13261

زمینه و هدف: منطقه حفاظت شده ارسباران در شمالغرب ایران و در استان آذربایجان شرقی واقع شده است. این منطقه جزء یکی از نه ذخیره گاه زیست کره کشور می باشد و 66.5 درصد از سطح این منطقه را جنگل پوشانده است. در این پژوهش به ارزیابی توان جنگلداری این منطقه با استفاده از سیستم ا چکیده کامل

زمینه و هدف: منطقه حفاظت شده ارسباران در شمالغرب ایران و در استان آذربایجان شرقی واقع شده است. این منطقه جزء یکی از نه ذخیره گاه زیست کره کشور می باشد و 66.5 درصد از سطح این منطقه را جنگل پوشانده است. در این پژوهش به ارزیابی توان جنگلداری این منطقه با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) پرداخته شد. روش بررسی: در این تحقیق از دو روش بولین و تکنیک ترکیب خطی وزنی و وزن دهی به روش سلسله مراتبی بر پایه AHP جهت ارزیابی توان اکولوژیک جنگل های منطقه حفاظت شده ارسباران استفاده شده است. جهت ارزیابی توان جنگلداری منطقه مورد مطالعه، ابتدا به مطالعه و شناخت ویژگی های اکولوژیکی منطقه از قبیل ارتفاع از سطح دریا، شیب، بافت خاک، اقلیم، ارزش گونه های گیاهی، عمق خاک و تراکم تاج پوشش پرداخته شد و سپس مدل اختصاصی جنگلداری ارسباران تهیه گردید. یافته‌ها: در مرحله اول این تحقیق، توان جنگلداری منطقه در نرم فزار ARC GIS&lrm;10 بر اساس منطق بولین مشخص گردید که نتایج حاکی از وجود طبقات 3 تا 7 وعدم وجود طبقات 1 و 2 جنگلداری بود. در مرحله دوم این تحقیق، با استفاده از نظر کارشناسان سلسله مراتب اهمیت معیارها و زیر معیارهای دخیل در فرایند ارزیابی مشخص و با استفاده از نرم افزارExpert Choice11 وزن هر کدام از فاکتورها مشخص گردید. سپس روش ترکیب خطی وزنی برای کاربری جنگلداری برای منطقه مذکوراجرا شد که نتایج حاکی از وجود هر 7 طبقه جنگلداری برای منطقه مورد تحقیق بوده است. بحث و نتیجه‌گیری: برای ارزیابی توان اکولوژیکی سرزمین به منظور توسعه انواع کاربریها، سالهاست که از روش سیستمی ابداعی مکهارگ استفاده می شود. اقدام جدیدتر در این فرآیند، استفاده از مدلهای ریاضی در ارزیابی توان اکولوژیکی و به کارگیری فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) در تعیین وزن و اهمیت نسبی گزینه&lrm;ها و ارزیابی توان اکولوژیکی با سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) است. در این تحقیق ارزیابی توان اکولوژیکی جنگلداری با دو روش فوق الذکر انجام، و طی آن معایب و مزایای آنها بررسی گردید. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

12 - ارزیابی قابلیت ارتقاء سطح حفاظتی مناطق شکار ممنوع (مطالعه موردی: منطقه شکار ممنوع الوند همدان)
پروانه سبحانی حمید گشتاسب میگونی باقر نظامی علی جهانی

10.22034/jest.2018.13262

زمینه و هدف: با توجه به روند پر شتاب تخریب منابع طبیعی و تهدید تنوع زیستی، یکی از چالش ها در زمینه حفاظت از منابع، بررسی وضعیت مناطق تحت حفاظت و لزوم ارتقای درجه حفاظتی این گونه مناطق است. پژوهش مذکوربا هدف زون بندی منطقه شکار ممنوع الوند به منظور دست یابی به الگوی بهین چکیده کامل

زمینه و هدف: با توجه به روند پر شتاب تخریب منابع طبیعی و تهدید تنوع زیستی، یکی از چالش ها در زمینه حفاظت از منابع، بررسی وضعیت مناطق تحت حفاظت و لزوم ارتقای درجه حفاظتی این گونه مناطق است. پژوهش مذکوربا هدف زون بندی منطقه شکار ممنوع الوند به منظور دست یابی به الگوی بهینه حفاظت و توسعه صورت گرفت. روش بررسی: استفاده از روش تجزیه و تحلیل سیستمی، منجر به تشکیل 1434 واحد یگان محیط زیستی گردید که در طی آن به ارزیابی توان اکولوژیکی در هر یگان با توجه به تناسب زون های شناسایی شده در منطقه پرداخته شد. درنهایت، با اولویت بندی و ساماندهی زون ها نقشه زون بندی به عنوان واحد های برنامه ریزی تهیه گردید. یافته ها: نتیجه مطالعه حاکی ازآن است که درمنطقه مورد مطالعه زون2 (33/62%)، دارای الویت اول و به ترتیب زون 11 (20/22%)، زون 6 (22/8%)، زون 3-4 (01/7%) و زون 5 (20/0%) در الویت های بعدی قرار گرفتند. بحث و نتیجه گیری: منطقه الوند با توجه به درصد بالایی از زون حفاظت (33/62%) و نیز به دلیل وجود کریدور در بین دو منطقه حفاظت شده و گدار گونه های با ارزش قوچ و میش، از ارزش حفاظتی بالایی بر خوردار می باشد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

13 - برآورد ارزش تفرجی چشمه آب گرم شابیل با استفاده از روش ارزش‌گذاری مشروط (CVM)
آیدا سیاهی سرابی آزاده فلسفیان نادر حبیب زاده

10.22034/jest.2018.13263

زمینه و هدف: چشمه آب گرم شابیل از توابع شهرستان مشکین واقع در استان اردبیل به دلیل دارا بودن جاذبه های زیاد، از مناطق تفرجی و گردش گری مهم استان می باشد. برآورد ارزش این نوع اماکن تفرجی دارای اهمیت فراوانی است، به طوری که مردم و مسوولان را از ارزش واقعی محیط زیست بیشتر چکیده کامل

زمینه و هدف: چشمه آب گرم شابیل از توابع شهرستان مشکین واقع در استان اردبیل به دلیل دارا بودن جاذبه های زیاد، از مناطق تفرجی و گردش گری مهم استان می باشد. برآورد ارزش این نوع اماکن تفرجی دارای اهمیت فراوانی است، به طوری که مردم و مسوولان را از ارزش واقعی محیط زیست بیشتر آگاه ساخته و آن ها را در پیش بینی نیازها، رفع کمبودها و حفظ و برنامه ریزی جهت توسعه گردش گری آن مصمم می سازد. پژوهش حاضر به برآورد ارزش تفرجی چشمه آب گرم شابیل پرداخته است. روش بررسی: برای رسیدن به هدف مورد نظر از روش ارزش گذاری مشروط استفاده شد. برای بررسی عوامل موثر بر تمایل به پرداخت افراد، مدل لوجیت به روش حداکثر درست نمایی برآورد گردید .داده های مورد نیاز از طریق تکمیل 384 پرسش نامه که در آن تمایل به پرداخت مبلغ پیشنهادی به روش انتخاب دوتایی یک بعدی طراحی گردیده است، از بازدیدکنندگان چشمه آب گرم شابیل جمع آوری شد. یافته ها: میانگین تمایل به پرداخت افراد 36800 ریال و ارزش تفرجی سالانه چشمه آب گرم شابیل حدود 48،037،103 هزار ریال برآورد گردید. بحث و نتیجه گیری: با توجه به معنی دار بودن متغیر درآمد در مدل برآورد شده و نیز بر اساس اطلاعات جمع آوری شده از گردش گران، انتظار می رود افزایش سطح درآمد واقعی عمومی از یک طرف و فراهم نمودن تسهیلات و امکانات رفاهی بیشتر از طرف دیگر، تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان را افزایش دهد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

14 - بررسی نقش آموزش در حفاظت از محیط‎‎‎زیست (مطالعه موردی: پارک شیرین شهرستان کرمانشاه)
معصومه منصوری ضیاء&lrm;الدین باده&rlm; یان محمد پشاآبادی

10.22034/jest.2018.13264

زمینه و هدف: در پژوهش حاضر، نقش آموزش در افزایش تمایل افراد به حفاظت از پارک شیرین بررسی گردید. روش بررسی: داده های مورد نیاز با استفاده از مجموع 200 پرسش&lrm;نامه به دست آمد. سه بروشور آموزشی در مورد اکوسیستم پارک شیرین و اهمیت آن در حفظ حیات بشر تهیه گردید. سپس این بر چکیده کامل

زمینه و هدف: در پژوهش حاضر، نقش آموزش در افزایش تمایل افراد به حفاظت از پارک شیرین بررسی گردید. روش بررسی: داده های مورد نیاز با استفاده از مجموع 200 پرسش&lrm;نامه به دست آمد. سه بروشور آموزشی در مورد اکوسیستم پارک شیرین و اهمیت آن در حفظ حیات بشر تهیه گردید. سپس این بروشورها بین 100 نفر از بازدید کنندگان برای مطالعه ارائه شد و به 100 نفر دیگر نیز به عنوان گروه شاهد هیچ بروشور و توضیحی ارائه نشد. سپس به روش ارزش&lrm;گذاری مشروط و برآورد تابع رگرسیونی لوجیت اطلاعات تجزیه و تحلیل شدند. یافته‌ها: نتایج نشان داد که میان دو گروه تفکیک شده، تفاوت معنی&lrm;داری در تمایل به پرداخت جهت حفاظت از محیط&lrm;زیست پارک شیرین وجود دارد. تابع لوجیت نیز نشان داد که آموزش در گروه دوم اثر معنی&lrm;داری بر تمایل به پرداخت افراد جهت حفاظت از این اکوسیستم دارد، به&lrm;طوری که با افزایش هر بروشور حاوی اطلاعات جدید، احتمال افزایش تمایل به پرداخت 013/0 واحد افزوده می&lrm;شود. تمایل به پرداخت ماهانه هر فرد جهت حفاظت از این اکوسیستم، در گروه اول و دوم به&lrm;ترتیب معادل 14453 و 23423 ریال و تمایل پرداخت سالانه هر خا نوار در گروه اول و دوم به&lrm;ترتیب 55/62870 و 29/122502 ریال برآورد گردید. بحث و نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج این پژوهش، افزایش آگاهی افراد در مورد اهمیت محیط زیستی پارک مورد بررسی، منجر به افزایش قابل توجه تمایل به &lrm;پرداخت بازدیدکنندگان برای بازدید از پارک، جهت حفاظت از این اکوسیستم خواهد شد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

15 - شناسایی رهیافت‌های برنامه ریزی شهری در مواجهه با فعالیت‌های صنعتی درون‌شهری و ‌کاربست آن در تجارب کشورهای مختلف
فاطمه سادات حسینی نژاد حسن اکبری

10.22034/jest.2018.13275

زمینه و هدف: فعالیت های صنعتی دارای اثرات مثبت و منفی بر سیستم شهری می باشند. این امر موجب گردیده که در سیستم برنامه‌ریزی شهری در کشورهای مختلف، سیاست های متفاوتی در مواجهه با این فعالیت‌ها در مقیاس شهر اعمال گردد. هدف این مقاله شناسایی انواع رهیافت های به کار گرفته شده چکیده کامل

زمینه و هدف: فعالیت های صنعتی دارای اثرات مثبت و منفی بر سیستم شهری می باشند. این امر موجب گردیده که در سیستم برنامه‌ریزی شهری در کشورهای مختلف، سیاست های متفاوتی در مواجهه با این فعالیت‌ها در مقیاس شهر اعمال گردد. هدف این مقاله شناسایی انواع رهیافت های به کار گرفته شده در مواجهه سیستم برنامه ریزی شهری با فعالیت های صنعتی درون‌شهری و نیز شناخت چگونگی ارتباط میان دو قلمروی گسترده "برنامه ریزی شهری" و "برنامه ریزی فعالیت های صنعتی" در دست‌یابی به توسعه پایدار می باشد. روش بررسی: روش تحقیق در این مقاله روش توصیفی ـ تحلیلی بر مبنای مطالعات اسناد موجود در برنامه ریزی فعالیت های صنعتی درون‌شهری در کشورهای مختلف می باشد. یافته ها: بررسی تجارب کشورهای مختلف جهان در زمینه برنامه‌ریزی فعالیت های صنعتی درون شهری، نشان دهنده به‌کارگیری سیاست های متفاوتی در این زمینه است که عمده‌ترین آن شامل سیاست های پیشگیری از آلودگی، تولید پاک‌تر، برزن بندی صنعتی، احیای ساختمان‌های متروک صنعتی(بدون فعالیت) از طریق تبدیل کارکردی و در آخر، احیای محوطه های متروک صنعتی با اقداماتی مانند برزن بندی ویژه و به‌کارگیری سیاست های تشویقی حفظ و جذب فعالیت صنعتی در شهر، ایجاد کاربردهای مختلط برای تنوع و جذابیت محوطه و نیز خوشه سازی فعالیت‌های صنعتی و تاکید بر برنامه‌ریزی یکپارچه است. نتیجه گیری: در این مقاله سه رهیافت اصلی به عنوان زمینه اتخاذ سیاست های مواجهه با فعالیت های صنعتی درون‌شهری شناسایی شده است: رهیافت تثبیت کننده فعالیت صنعتی در محل، رهیافت جابجا کننده فعالیت صنعتی از محل و رهیافت جذب کننده فعالیت صنعتی به‌محل. پرونده مقاله

XML

فهرست مقالات