جامعه‌شناسی ادبیات غنایی در منظومه‌ی «لیلی و مجنون» نظامی گنجوی با تکیه برآراء لوکاچ، بوردیو و آدورنو

محورهای موضوعی : زبان و ادب فارسی

مریم ذاکری ¹ (دانشگاه آزاد تبریز)
کامران پاشائی فخری ( نویسنده مسئول) ² (دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز)
پروانه عادل زاده ³ (دانشیار دانشگاه ازاد تبریز)

تاریخ دریافت : 1402/01/26 تاریخ پذیرش : 1402/01/31 تاریخ انتشار : 1402/09/01

کلید واژه: لیلی و مجنون, ادبیات غنایی, جامعه‌شناسی ادبیات, سرمایه‌های چهارگانه,

چکیده مقاله :

منظومه‌‌ی لیلی و مجنون در میان داستان‌های غنایی فارسی اهمیت ویژه‌ای دارد. بررسی آن‌‌ برپایۀ ‌گونه‌های متنوع نقد، دارای اهمیت است یکی از گونه‌های مهم‌ نقد، نقد جامعه‌شناختی و نظریه‌محور است، این پژوهش، اثر پیشگفت را بر پایۀ نظریات دانشوران جامعه‌شناسی با تأکید بر آرای جورج لوکاچ، پی‌یر بوردیو و تئودور آدورنو مورد بررسی قرار داده ‌است. مسئله آن تحلیل درونمایۀ غنایی اثر بر اساس ذهنیات، عینیات، دگرگونی‌های اجتماعی، خصلت‌های جمعی، نظریه‌های کنش، تمایز فرهنگی و سرمایه‌های چهارگانه است. روش پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی است از این طریق، چیستی و چرایی جلوه-های جامعه‌شناختیِ ادبیات غنایی، ویژگی‌های غنایی و جغرافیای فرهنگی اثر یادشده به صورت مجزا و سنجشی با یک‌دیگر، ماهیت ادبیات غنایی مولود این اثر، نوع زیست‌مندی و بستر کنش‌های غناییِ همگون و متضاد شخصیت‌های داستان‌ها، آبشخور فرهنگی، تمایزات فرهنگی جامعۀ حقیقی و جامعۀ درونی داستان‌، بازکاوی و یافته‌های نوینی حاصل شد، یافته‌ها نشان می‌دهد: پدیدارهای داستان تک‌ساختی نیستند به عینیات، جهان‌بینی، ذهنیات شاعر و ایدئولوژی گروه‌های اجتماعی عصر پیدایش منظومه‌ که خود را در قالب داستان نشان داده‌اند مرتبط‌اند. خلق این منظومه‌‌ی غنایی نتیجۀ تقاضا، اشتیاق و خصلت‌های جمعی جامعۀ عصر پیدایش است و بین میزان و چگونگی کاربست سرمایه‌های شخصیت‌های اصلی با میزان کامیابی و ناکامی آن‌ها رابطۀ همبستگی وجود دارد.

چکیده انگلیسی:

The poem of Lili and Majnoon is especially important among Persian lyrical stories. It is important to examine it based on various types of criticism. One of the important types of criticism is sociological and theory-oriented criticism. Lukács, Pierre Bourdieu and Theodor Adorno have examined. The problem is the analysis of the lyrical content of the work based on mentalities, objectivity, social transformations, collective characteristics, theories of action, cultural differentiation and four capitals. The research method is descriptive-analytical, in this way, what and why are the sociological effects of lyrical literature, the lyrical characteristics and cultural geography of the said work separately and compared with each other, the nature of the lyrical literature born of this work, the type of vitality and The basis of the homogenous and contrasting lyrical actions of the characters in the stories, the cultural watershed, the cultural distinctions of the real society and the inner society of the story, re-examination and new findings were obtained, the findings show: the phenomena of the story are not monotonous to the objectivity, worldview, poet's mentalities. and the ideology of the social groups of the era of the emergence of the system that have shown themselves in the form of stories are related.

منابع و مأخذ:

منابع و مآخذ

ادیبی،حسین(1354). جامعه‌شناسی طبقات اجتماعی. تهران: دانشگاه تهران.

باتامور، تام (1380). مکتب فرانکفورت. مترجم حسینعلی نوذری، تهران: نشرنی.

بوردیو، پی‌یر(1380). نظریه کنش: دلائل عملی و انتخاب عقلانی. ترجمه مرتضی مردیها. تهران: نقش و نگار.

بوردیو، پی‌یر(1399). تمایز. نقد اجتماعی قضاوت های ذوقی. ترجمه: حسن چاوشیان. تهران: نشرنی

بوردیو، پی­یر(2010). سلطۀ مردانه. مترجم رحیم هاشمی. بی‌جا: بی‌نا.

پوینده، محمدجعفر(1381). درآمدی بر جامعه‌شناسی ادبیات. تهران: چشمه.

جی، مارتین(1984). گزیده کمبریج در باب آدورنو. تصحیح تام هان. کمبریج: انتشارات دانشگاه کمبریج

دستعیب، عبدالعلی(1378). در آیینه نقد. تهران: حوزه هنری.

ساروخانی، باقر( 1375). درآمدی بر دایرۀالمعارف علوم اجتماعی. تهران: نشر کیهان.

سعیدی سیرجانی، علی اکبر( 1367). سیمای دو زن ( شیرین و لیلی در خمسه نظامی). تهران: نشر نو.

سلیمانی، محسن(1374). تاملی در باب داستان. ج2، تهران: انتشارات امیرکبیر.

شمیسا، سیروس(1373). انواع ادبی. چاپ دوم، تهران: فردوس.

شمیسا، سیروس(1386). سبک شناسی شعر. ویرایش دوم، تهران: میترا.

فروم، اریک (1376). هنر عشق ورزیدن، مترجم پوری سلطانی، تهران: نشر مروارید.

فکوهی، ناصر(1394). تاریخ اندیشه و نظریه‌های انسان ‌شناسی. تهران: نشر نی.

فورستر، ادواردمورگان( 1375). جنبه‌های رمان. ترجمه ابراهیم یونسی، تهران: انتشارات نگاه.

کینگ، ساموئل(1353).جامعه‌شناسی. ترجمه مشفق همدانی، تهران: سیمرغ.

گورویچ، ژرژ(1357).مطالعه درباره طبقات اجتماعی. ترجمه باقر پرهام، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.

لوکاچ، جورج( 1395). نقد و فرهنگ. ترجمه اکبر معصوم بیگی، تهران: موسسه انتشارات نگاه.

مارکس، کارل؛ فریدریش. انگلس( 1888م).مانیفست. لندن: بی‌نا.

مهدی‌پور عمرانی، روح الله(1386). آموزش داستان نویسی. تهران: انتشارات تیرگان.

نظامی‌گنجوی، الیاس(1376). کلیات حکیم نظامی گنجوی، خسرو و شیرین.ج1 ج2، تصحیح و تحشیه از حسن وحید دستگردی، چ دوم. تهران: مؤسسه مطبوعات عطایی.

وسنو، روبرت(۱۳۹۹). جامعه‌شناسی فرهنگ (نظریه‌ای دربارۀ رابطه اندیشه و سـاختار اجتماعی). ترجمه مصطفی مهرآیین، تهران: نشر کرگدن.

مقالات

فاضلی، نعمت‌الله( 1374). درآمدی بر جامعه‌شناسی هنر و ادبیات. فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی، دوره 4، شماره 7و8 ، صفحات 133ـ 7 .

Refrences

 Adibi, Hossein (1354). Sociology of social classes. Tehran: University of Tehran.2-2-Battamore, Tom (2008). Frankfurt School. Translated by Hossein Ali Nozri, Tehran: Nashrani.

 Bourdieu, Pierre (1380). Theory of action: practical reasons and rational choice. Translated by Morteza Mardiha.

Tehran: Naqsh and Negar.

 Bourdieu, Pierre (2019). distinctionSocial criticism of taste judgments. Translation: Hasan Chavoshian. Tehran: Nashrani

 Bourdieu, Pierre (2010). male dominanceTranslated by Rahim Hashemi. Unplaced: No place.

Poyandeh, Mohammad Jaafar (1381). An introduction to the sociology of literature. Tehran: Cheshme.

Jay, Martin (1984). Cambridge excerpt on Adorno. Edited by Tom Hahn. Cambridge: Cambridge University Press

 Dastaib, Abdul Ali (1378). In the mirror of criticism. Tehran: Art field.

 

 Sarukhani, Bagher (1375). Introduction to encyclopedia of social sciences. Tehran: Kayhan Publishing House.

 Saidi Sirjani, Ali Akbar (1367). The image of two women (Shirin and Lily in Khamse Nizami). Tehran: New Publication.

 Soleimani, Mohsen (1374). A thought about the story. Volume 2, Tehran: Amirkabir Publications.

 Shamisa, Siros (1373). Literary types. Second edition, Tehran: Ferdous.

Shamisa, Siros (2016). Poetry stylistics. Second edition, Tehran: Mitra.

 Fromm, Eric (1376). The art of loving, translated by Puri Soltani, Tehran: Marvarid Publishing.

 Fakuhi, Naser (2014). History of thought and theories of anthropology. Tehran: Ney Publishing.

Forster, Edward Morgan (1375). Aspects of the novel. Translated by Ebrahim Yonsi, Tehran: Negah Publications.

King, Samuel (1353). Sociology. Translated by Mushfaq Hamedani, Tehran: Simorgh.

 Gurevich, George (1357). Study about social classes. Translated by Baqer Parham, Tehran: Pocket Books Company.

Lukach, George (2015). Criticism and culture. Translated by Akbar Masoum Beigi, Tehran: Negah Publications Institute.

 Marx, Karl; FriedrichEngels (1888). Manifesto. London: Bina.

 Mehdipour Omrani, Ruhollah (1386). Story writing training. Tehran: Tirgan Publications.

 Nizami Ganjavi, Elias (1376). The generalities of Hakim Nizami Ganjavi, Khosrow and Shirin. Vol. 1, Vol. 2, corrected and updated by Hasan Vahid Dastgardi, ch. II. Tehran: Atai Press Institute.

 Wesno, Robert (2019). Sociology of culture (a theory about the relationship between thought and social structure). Translated by Mustafa Mehraayin, Tehran: Korgden Publishing.