مفهوم کاوی مهبط الوحی: بررسی مفهومی و تطبیقی در متن‌شناسی اسلامی
سید امیر سخاوتیان
1
(
هیئت علمی
)
کلید واژه: وحی, مهبط الوحی, قرآن, پیامبر اسلام, مفهوم‌شناسی, متن‌شناسی,
چکیده مقاله :
مفهوم «مهبط الوحی» به عنوان محل نزول وحی الهی در بستر تاریخی، عرفانی، و فلسفی اسلام مورد بررسی قرار گرفته است. وحی در اسلام به معنای ارتباط الهی با پیامبران است که برای هدایت بشریت صورت می‌گیرد. مهبط الوحی در معنای لغوی به محل فرود وحی اشاره دارد و در اصطلاح، مکان‌ها و شخصیت‌هایی مانند پیامبر اسلام(ص)، شهر مکه، مدینه و غار حرا را در بر می‌گیرد. این مفهوم در علوم مختلف اسلامی، از جمله تفسیر، تاریخ‌نگاری، فلسفه، و عرفان به‌طور گسترده تحلیل شده است. در تفاسیر قرآنی، وحی به عنوان ابزار هدایت انسان و تحول جامعه جاهلی به جامعه اسلامی مورد تأکید است. از منظر تاریخی، مکان‌های نزول وحی به عنوان نقاط کلیدی در شکل‌گیری تمدن اسلامی نقش داشته‌اند. در فلسفه، مهبط الوحی فراتر از مکان فیزیکی، به ظرفیت معنوی پیامبر برای دریافت حقیقت الهی اشاره دارد. در عرفان اسلامی نیز قلب پیامبر به‌عنوان اصلی‌ترین مهبط وحی شناخته می‌شود. این بررسی تطبیقی نشان می‌دهد که مهبط الوحی نه تنها به مکان‌های جغرافیایی بلکه به بُعد معنوی و وجودی وحی مرتبط است و از جنبه‌های مختلف نقشی حیاتی در تبیین مفهوم وحی در اسلام ایفا می‌کند. پژوهش حاضر اطلاعات را به صورت کتابخانه ای دریافت و به صورت توصیفی-تحلیلی بررسی مینماید.
چکیده انگلیسی :
The concept of "Mahbat al-Wahy" (the place of divine revelation) has been explored within the historical, mystical, and philosophical contexts of Islam. In Islam, revelation (Wahy) refers to divine communication with prophets, intended to guide humanity. Linguistically, "Mahbat al-Wahy" signifies the place where revelation descends. In Islamic terminology, it encompasses locations and figures such as the Prophet Muhammad (PBUH), the cities of Mecca and Medina, and the Cave of Hira. This concept has been extensively analyzed across various Islamic disciplines, including Quranic exegesis, historiography, philosophy, and mysticism.
In Quranic interpretations, revelation is emphasized as a tool for guiding humanity and transforming the pre-Islamic ignorant society into an Islamic one. Historically, the sites where revelations descended have played pivotal roles in the formation of Islamic civilization. Philosophically, "Mahbat al-Wahy" transcends physical spaces, pointing to the Prophet's spiritual capacity to receive divine truth. In Islamic mysticism, the Prophet's heart is regarded as the primary "Mahbat al-Wahy."
This comparative study reveals that "Mahbat al-Wahy" is not only associated with geographic locations but also deeply connected to the spiritual and existential dimensions of revelation. It plays a crucial role in explaining the concept of revelation in Islam from various perspectives. The present research adopts a library-based approach and employs descriptive-analytical methods for its examination.
1. قرآن کریم
2. امام علی (ع)، نهج البلاغه، گردآوری سیدرضی
3. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1958). الشفاء (ج. 2). قاهره: دارالمعارف
4. ابن عربی، محی الدین (1980)، فصوص الحکم، بیروت، دارا الصادر
5. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر (1401 ه.ق). تفسیر القرآن العظیم. ریاض: دار طیب
6. ابن منظور، محمد بن مکرم (1997). لسان العرب (ج. 15). بیروت: دار صادر
7. ابن هشام، عبدالملک (1998). السیره النبویة (ج. 1). بیروت: دارالکتب العلمیه
8. اقبال، محمد (1977)، الأتقان فی علوم القرآن، ج1، قاهره، دارالکتب
9. راغب اصفهانی (1412 ق). مفردات ألفاظ القرآن. بیروت: دارالقلم
10. زرکشی، بدرالدین (1957). البرهان فی علوم القرآن (ج. 1). قاهره: دارالفکر
11. سیوطی، جلال‌الدین (1975). الإتقان فی علوم القرآن (ج. 1). قاهره: دارالکتب
12. شیخ مفید (1993). تصحیح الاعتقاد. قم: مؤسسه نشر اسلامی
13. طباطبایی، سید محمدحسین (1417 ه.ق). تفسیر المیزان. قم: دفتر انتشارات اسلامی
14. فخر رازی، محمد بن عمر (1999). المطالب العالیة. بیروت: دارالکتب العلمیه
15. مجلسی، محمدباقر (1983). بحارالانوار (ج. 25). تهران: دارالکتب الاسلامیه
16. مسلم، ابن حجاج (1972). صحیح مسلم. بیروت: دارالفکر
17. مطهری، مرتضی (1985). وحی و نبوت. تهران: انتشارات صدرا
18. مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه