تحلیل زبان‌شناختی کاربرد واژۀ «امنیت» در متون فقهی
محورهای موضوعی : پژوهشهای زبان شناختی و معنا شناسی در سطح واژگانمحمدحسین ناظمی اشنی 1 * , مریم سهل آبادی 2 , محسن ملک افضلی اردکانی 3
1 - گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد محلات، دانشگاه آزاد اسلامی، محلات،ایران.
2 - دانشجوي دكتري گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد محلات، دانشگاه آزاد اسلامي، محلات، ايران
3 - گروه حقوق، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ايران
کلید واژه: امنیت, فقه, متون دینی, تحلیل زبان‌شناختی,
چکیده مقاله :
هدف پژوهش حاضر بررسی کاربرد واژه امنیت در متون فقهی بوده است. فرضیه پژوهش آن است که از دیدگاه فقه امامیه و متون دینی، امنيت مسأله‌اي بسيار مهم بوده و ازجمله وظايف اصلي حاكميت و دولت‌ها، حمايت و تقويت آن است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که، از نظر زبان‌شناختی، واژۀ امنیت در متون فقهی در مفهوم گسترده‌ای به‌کار رفته است و شامل حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی می‌گردد. بررسی ادلّۀ فقهی، حاکی از آن است که در ساحت‌های پیش‌گفتۀ امنیت، ادلّه و نصوص شرعی مبیّن حکم شریعت دربارۀ مقولۀ امنیت است و متون دینی در جنبه‌های مختلف، سعی بر آن داشته است تا امنیت شهروندان را تضمین نماید و ضمن جرم‌انگاری اخلال در امنیت شهروندان، مجازات‌های سنگینی را برای ناقضین امنیت در نظر گرفته است. فقهای امامیه، یکی از وظایف حکومت‌ها به‌ویژه حکومت اسلامی را حفظ امنیت معرفی کرده‌اند. هرچند، این تنها وظیفۀ حکومت اسلامی نیست؛ بلکه پاسداشت و حفظ امنیت شهروندان در ساحت‌های مختلف از وظایف مهم حکومت اسلامی است. رعایت امنیت شهروندان در ساحت‌های گوناگون، هم بر تک‌تک شهروندان، و هم بر مسئولین و کارگزاران و حاکمیت امری ضروری و لازم است. از این‌رو، اصل بر حفظ حریم‌ها و امنیت شهروندان است و لذا، برای خروج از این اصل، دلیل قاطع، یقینی لازم است و مصلحت اهمّ باید اثبات گردد. در این‌صورت نیز، چون ورود به حریم خصوصی افراد برخلاف اصل اولیه است و براساس مصلحت موقتی و موسمی انجام می‌شود، زمان‌دار و موقت است و نباید گسترش پیدا کند
The present study aimed to examine the use of the term security in jurisprudential texts. The research hypothesis is that, from the perspective of Imami jurisprudence and religious texts, security is a highly significant matter and that among the primary duties of governments and authorities is its protection and promotion. The research method is descriptive-analytical, and the findings indicate that, from a linguistic perspective, the term security in jurisprudential texts has been used in a broad sense, encompassing the political, economic, cultural, and social domains. The examination of jurisprudential evidences reveals that in the aforementioned spheres of security, the evidences and textual sources of Shari‘a express the ruling of the divine law regarding the issue of security, and the religious texts, in various dimensions, have sought to guarantee the security of citizens. Furthermore, while criminalizing the disruption of citizens’ security, they have prescribed severe punishments for violators of security. Imami jurists have introduced the preservation of security as one of the duties of governments, especially the Islamic government. However, this is not the sole duty of the Islamic government; rather, safeguarding and maintaining the security of citizens in different domains is considered one of its essential responsibilities. Observing the security of citizens in various aspects is therefore necessary and obligatory both for individual citizens and for officials, administrators, and the ruling authority. Accordingly, the principle is to preserve the sanctity and security of citizens, and thus, departing from this principle requires decisive and certain evidence, as well as the demonstration of an overriding interest (maslahat ahamm). Even in such cases, since intrusion into individuals’ private domains contradicts the primary principle and is carried out on the basis of temporary and situational interests, it is limited in time and should not be expanded.
اخوان کاظمی ؛ امنیت در نظام سیاسی اسلام؛ چ1، تهران: کانون اندیشه جوان، ١٣٨٥.
اخوان کاظمی، بهرام؛ «امنیت و راهکارهای تأمین آن در اندیشه محقق سبزواری»؛ پژوهشنامه علوم سیاسی؛ تهران: انجمن علوم سیاسی ایران، ش۴، پاییز ۱۳۸۵، ص141ـ162.
اردبیلى (محقق اردبیلی)، احمد‌بن‌محمد؛ مجمع‌الفائدة والبرهان فی شرح إرشادالأذهان؛ چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۰۳ق.
اخوان کاظمی، بهرام؛ «امنیت و راهکارهای تأمین آن در اندیشه محقق سبزواری»؛ پژوهشنامه علوم سیاسی؛ تهران: انجمن علوم سیاسی ایران، ش۴، پاییز ۱۳۸۵، ص141ـ162.
اردبیلى (محقق اردبیلی)، احمد‌بن‌محمد؛ مجمع‌الفائدة والبرهان فی شرح إرشادالأذهان؛ چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۰۳ق.
ارسطا، محمدجواد؛ نگاهی به مبانی تحلیلی نظام جمهوری اسلامی ایران؛ چ2، قم: بوستان کتاب، 1389.
اسماعیلی، اسماعیل؛ «جایگاه مردم در انتخاب رهبری»؛ مجله حوزه؛ قم: مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه، ش۸۵ و ۸۶، فروردین و اردیبهشت ـ خرداد و تیر ۱۳۷۷، ص107ـ156.
آشوری، داریوش؛ دانشنامۀ سیاسی، تهران، انتشارات مروارید، چاپ چهارم، 1376، صص 38-39.
اعرافی، علیرضا(1388)، فقه تربیتی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
افتخاری، اصغر )1377« .)امنیت ملی رهیافتها و آثار«، فصلنامۀ مطالعات راهبردی یش شمارۀ 2.
افتخاری، اصغر ؛ «صورت‌بندی امنیت ملی در حوزه فقه سیاسی»؛ فصلنامه علوم سیاسی؛ قم: دانشگاه باقرالعلوم، ش33، بهار ۱۳۸۵، ص277ـ296.
امام خمینی، سید روح الله. (1379) قضا و قضاوت در اندیشة امام خمینی، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
امام خمینی، سید روح الله. (1385) صحیفه امام، (دوره 22 جلدی) تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ و نشر عروج، چاپ چهارم.
علیدوست، ابوالقاسم،(1395) ماهیت و چیستی شناسی «فقه امنیّت» و «فقه امنیّتی، فصلنامه حکومت اسلامی، دوره 20، شماره 4 - شماره پیاپی 78 زمستان 1394 صفحه 5-26.
کلینی، محمدبن‌یعقوب‌بن‌اسحاق؛ الکافی؛ چ4، تهران: دارالکتب‌الأسلامی‍ة، ۱۳۶۵.