جایگاه معنوی اهل‌بیت(ع) در زیارت جامعۀ کبیره از منظر زبانشناسی معنایی و فلسفۀ دینی
محورهای موضوعی : پژوهشهای زبان شناختی و معنا شناسی در سطح واژگان
1 - گروه معارف اسلامی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم،
کلید واژه: اهل بیت(ع), زیارت جامعه کبیره, زبانشناسی معنایی, فلسفه دینی, معنویت,
چکیده مقاله :
هدف این پژوهش تبیین مؤلفه‌‌های سازنده مفهوم اهل بیت(ع) در راستای جایگاه معنوی در فلسفه
دینی است. زیارت جامعه کبیره یکی از مهم‌ترین متون دینی شیعه برای نیل به این هدف می‌‌باشد که در آن،
اهل بیت پیامبر(ص) با ویژگی‌های عالی و بی‌نظیری معرفی می‌شوند. نتایج نشان می‌دهد که زبان و واژگان به‌کار رفته در این زیارت با دقت و هدفمندی انتخاب شده‌اند. واژه‌ها و عبارات این متن، به‌ویژه آنهایی که به صفات اهل‌بیت اشاره دارند، از لحاظ معنایی دارای بار خاصی هستند که در انتقال مفاهیم دینی و فلسفی به‌طور دقیق و مؤثر عمل می‌کنند. اهل‌بیت در این زیارت نه‌فقط به‌عنوان شخصیت‌های معنوی و دینی، بلکه به‌عنوان نمایندگان کامل و بی‌نقص خداوند در زمین معرفی شده‌اند. مفهوم ولایت در این زیارت به‌عنوان رکن اساسی فلسفۀ دینی شیعه مطرح می‌شود که در آن، اهل‌بیت به‌عنوان هدایت‌گران معنوی و رهبران الهی برای مسلمانان شناخته می‌شوند. اهل‌بیت نه‌فقط به‌عنوان شخصیت‌هایی برای محبت و عشق، بلکه به‌عنوان الگوهای اخلاقی، روحی و معنوی در زندگی مسلمانان اثرگذارند. در زیارت جامعۀ کبیره، محبت به اهل‌بیت نه‌فقط یک احساس عاطفی، بلکه به‌عنوان راهی برای تقرّب به خداوند و رشد معنوی مطرح شده است. در نهایت، زیارت جامعۀ کبیره به‌عنوان یک منبع غنی معنوی و فلسفی، تأثیرات عمیقی در زندگی فرد مسلمان دارد. از طریق ارتباط معنوی با اهل‌بیت و پیروی از آموزه‌های آنها، فرد مسلمان می‌تواند در مسیر رشد روحی و معنوی خود گام بردارد و در جهت دستیابی به سعادت ابدی در دنیا و آخرت حرکت کند. این زیارت، نه‌فقط یک متن دینی برای مسلمانان است؛ بلکه به‌عنوان یک راهنمای معنوی برای رسیدن به کمال انسانی و الهی نیز عمل می‌کند. بنابراین، درک عمیق از مفاهیم و آموزه‌های زیارت جامعۀ کبیره می‌تواند به مسلمانان کمک کند تا در زندگی خود به‌طور عملی و معنادار از این آموزه‌ها بهره‌برداری کنند و در مسیر رشد و تعالی معنوی قرار گیرند.
The purpose of this study is to explain the constitutive components of the concept of the Ahl al-Bayt (peace be upon them) in relation to their spiritual status within the framework of the philosophy of religion. Ziyārat Jāmi‘a Kabīra is one of the most important Shi‘i religious texts for achieving this aim, in which the Ahl al-Bayt of the Prophet (peace be upon him) are introduced with sublime and unparalleled qualities. The findings demonstrate that the language and vocabulary used in this ziyārat have been chosen with precision and deliberation. The words and expressions of this text, especially those referring to the attributes of the Ahl al-Bayt, possess particular semantic weight that effectively conveys religious and philosophical concepts. In this ziyārat, the Ahl al-Bayt are introduced not only as spiritual and religious figures, but also as the complete and flawless representatives of God on earth. The concept of wilāya in this ziyārat is presented as a fundamental pillar of Shi‘i philosophy of religion, in which the Ahl al-Bayt are recognized as spiritual guides and divine leaders for Muslims. The Ahl al-Bayt are portrayed not merely as figures of affection and devotion, but also as moral, spiritual, and ethical exemplars influencing the lives of Muslims. In Ziyārat Jāmi‘a Kabīra, love for the Ahl al-Bayt is presented not solely as an emotional sentiment, but as a path toward nearness to God and spiritual growth. Ultimately, Ziyārat Jāmi‘a Kabīra, as a rich spiritual and philosophical source, exerts profound effects on the life of a Muslim. Through spiritual connection with the Ahl al-Bayt and adherence to their teachings, a Muslim can advance in his or her journey of spiritual growth and move toward attaining eternal felicity in this world and the Hereafter. This ziyārat is not merely a religious text for Muslims; rather, it functions as a spiritual guide toward achieving human and divine perfection. Therefore, a deep understanding of the concepts and teachings of Ziyārat Jāmi‘a Kabīra can assist Muslims in applying these teachings meaningfully and practically in their lives and in progressing along the path of spiritual growth and transcendence.
.
الف: کتابها 1. القرآن الکریم
2. الامام علی (علیه‌السلام)، نهج‌البلاغه، گردآورنده سیدرضی، مترجم عبدالمحمد آیتی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، قم 1378 ش.
3. الامام علی (علیه‌السلام)، غرر الحكم و درر الكلم، گردآوردنده التميمى الآمدى، دار الكتاب الإسلامي، قم، 1410 ق
4. اصفهانی، راغب، المفردات، ج۱، استانبول، ۱۹۸۶م.
5. ابن حنبل الشيباني، أبو عبد الله أحمد بن محمد بن حنبل بن هلال بن أسد، مسند الإمام أحمد بن حنبل، المحقق: أحمد محمد شاكر، دار الحديث، القاهرة، 1416 ق/1995 م
6. البخاري، محمد بن إسماعيل بن إبراهيم بن المغيرة أبو عبد الله، التاريخ الكبير، دائرة المعارف العثمانية، حيدر آباد (الدكن)، بی¬تا
7. جوادی آملی، وحی و نبوت در قرآن (تفسیر موضوعی قرآن کریم، ج۳)، تحقیق و تنظیم علی زمانی قمشه‌ای، نشر اسراء، قم، ۱۳۸۵ ش.
8. حسینی تهرانی، ولایت فقیه در حکومت اسلام، علامه طباطبایی، مشهد، ۱۴۲۱ق
9. سبحانى، جعفر، اضواء على عقايد الشيعة الاماميه و تاريخهم، نشر مشعر، تهران، 1379 ش.
10. الشيخ الصدوق، أبي جعفر محمد بن علي بن الحسين ابن موسى بن بابويه القمي، الامالي للشيخ الصدوق، مركز الطباعة والنشر في مؤسسة البعثة، تحقيق قسم الدراسات الاسلامية، قم، 1417 ق
11. الصفار، أبو جعفر محمد بن الحسن بن فروخ، بصائر الدرجات الكبرى، مؤسسة الاعلمي، طهران 1362 ش / 1404 ق
12. الشیخ الطوسی، محمد بن الحسن، الأمالي( للطوسي)، محقق / مصحح: مؤسسة البعثة، دار الثقافة، قم، 1414 ق
13. طباطبایی، سید محمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان، انتشارات جامعه مدرسین، قم، ۱۳۷۴ش.
14. عابدی، فداحسین، مرجعیت علمی اهل‌البیت (ع) از منظر قرآن و سنت، مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی (ص)، قم، 1397 ش.
15. قائمی¬نیا، علیرضا، استعاره¬های مفهومی و فضاهای قرآن، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه، تهران، 1401 ش.
16. قائمی¬نیا، علیرضا، معناشناسی ساختی قرآن، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه، تهران، 1402 ش.
17. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، دار الكتب الإسلامية، تهران، 1407 ق .
18. المجلسي، الشيخ محمّد باقر بن محمّد تقي، بحار الأنوار، مؤسسة الوفاء، بی¬جا، 1403 ق.
19. المحمدي الري شهري، محمد، میزان الحکمه، مؤسسه فرهنگی دارالحدیث، بی¬جا، ۱۳۷۹ ش
20. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، انتشارات صدرا، تهران، ۱۳۸۹ش.
21. نراقی، ملا احمد، رسائل و مسائل، کنگره بزرگداشت محققان ملا مهدی و ملا احمد نراقی، قم ۱۳۸۰ش.
22. النوري الطبرسي المعروف بالمحدّث النوري، الشيخ حسين، مستدرك الوسائل، مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، قم، بی¬تا
ب. پایگاههای اطلاع رسانی 1. کتابخانه مدرسه فقاهت https://lib.eshia.ir