روش‌شناسی فهم متون اسلامی از منظر اجتهاد امامیه
محورهای موضوعی : پژوهشهای زبان شناختی و معنا شناسی در سطح واژگانحسین عندلیب 1 * , پیمان عباسیان 2
1 - گروه معارف اسلامی، واحد قم، دانشگاه ازاد اسلامی ، قم، ایران
2 - استادیار، گروه حقوق، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
کلید واژه: روش‌شناسی, متون اسلامی, اجتهاد امامیه, متن, مولف, مفسّر و واضح متن.,
چکیده مقاله :
هدف پژوهش حاضر پاسخ به این پرسش اساسی است که «فهم متون اسلامی از منظر اجتهاد امامیه بر چه اصول و ضوابطی استوار است؟». روش پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی است. برای پاسخ به این پرسش مهم باید به این ضرورت توجه داشت که فهم متون اسلامی یکی از مهم‌ترین کارویژه‌های فقیهان اسلام است. در علم اصول در باب نقش اراده مولف در دلالت‌های متن، مباحث گسترده‌ای مطرح شده است، به گونه‌ای که لزوم کشف اراده از ظاهر کلام و متعین بودن معنای متن، مورد قبول همه اصولیان است، و این را امر مسلّمی می‌دانند که در تفهیم و تفاهم، ضرورتاً باید معنای متعین و بنیادین متن، که همان مراد مولف است، کشف شود. همه اصولیان در باب فهم متن برآنند که نقش تفسیر و مفسّر در فهم متن، به طور عام و در فهم کتاب و سنّت نبوی به طور خاص، نقش اکتشافی است که مراد و مقصد مولف را از طریق دلالت متن بر معنا، کشف می‌کند. اگر مراد و مقصد مولف را از متن کشف نکند، بلکه غیر از متن کشف کند، دیگر آن را تفسیر متن نام نمی‌نهند. یافته پژوهش آن است که، سه عنصر اساسی و اصلی در فهم متون اسلامی وجود دارد: متن، مولف، مفسّر و واضح متن. هرکدام از این سه مهم نیز بر پایه روش‌شناسی ویژه اجتهاد امامیه، شرایط و ضوابطی را دارند و اصولی بر آنها حاکم است که در این پژوهش تبیین و تحلیل گردیده است.
The present research aims to address the fundamental question: “On what principles and regulations is the understanding of Islamic texts based from the perspective of Imami ijtihad established?” The methodology of this study is descriptive-analytical. To answer this important question, it is essential to recognize that the understanding of Islamic texts is one of the most crucial functions of Islamic jurists (fuqaha). In the science of usul (principles of jurisprudence), extensive discussions have been raised regarding the role of the author’s intention in the implications of the text, to the extent that the necessity of uncovering the intention from the apparent wording and the determination of the meaning of the text is accepted by all scholars of usul. It is a well-established fact that, in comprehension and mutual understanding, it is imperative to uncover the definite and foundational meaning of the text, which is the intended meaning of the author. All scholars of usul agree that the role of interpretation (tafsir) and the interpreter (mufassir) in understanding the text, in general, and in comprehending the Quran and prophetic traditions (sunnah) in particular, is an exploratory role that uncovers the intention and aim of the author through the text’s implications. If the intention and aim of the author are not revealed through the text, but rather something else is deduced, it is no longer termed an interpretation of the text. The findings of the research indicate that there are three essential
and fundamental elements in the understanding of Islamic texts: the text, the author, and the interpreter. Each of these three components also possesses specific conditions and regulations based on the distinct methodology of Imami ijtihad, which are elucidated and analyzed in this study.
قرآن کریم.
آخوند خراسانی، ملامحمدکاظم (1409ق). کفایه الاصول. قم: آل البیت(ع)، ج2.
انصاری، مرتضی (1428ق). فرائد الاصول. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
تفتازانی، مسعود بن عمر (1383). مختصر المعانی. بیروت: دارالکتب العلمیه.
حسنی، محمدحسن (1393). نظریات تفسیر متن. تهران: اندیشوران.
خمينى، سید روح‌الله (1381). الاستصحاب. تهران: موسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني.
خمینی، سید روح‌الله (1373 ب). مناهج الوصول الی علم الاصول. قم: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خمینی، سید روح‌الله (1373الف). انوار الهدایه فی التعلیق علی الکفایه. قم: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ج1.
خمینی، سید روح‌الله (1378). صحیفه امام. قم: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ج21.
سبحانی، جعفر (1354). تهذیب الاصول. بی‌نا، ج2.
صدر، سید محمد (1978م). حلقات الاصول. بیروت: دارالعلم، ج1.
صدر، سید محمدباقر (1417ق). بحوث فی علم الاصول. تقريرات سید محمود هاشمى شاهرودى. قم: موسسه دائره‌المعارف فقه اسلامي بر مذهب اهل بيت(ع)، ج3.
فیاضی، محمد (1392). درس‌های اصول. قم: حکمت.
قمی، ابوالقاسم (1430ق). قوانین الاصول. قم: انتشارات اسلامی، ج1-3.
مظفر، محمدرضا (1375). اصول الفقه. قم: اسماعيليان، ج1.
مظفر، محمدرضا (1422ق). اصول الفقه. قم: اسماعیلیان.
معرفت، محمدهادی (1383). التمهید فی علوم القرآن. قم: موسسه تمهید، ج5، 3.
معرفت، محمدهادی (1385). التفسیر و المفسرون. مشهد: الجامعه الرضویه للعلوم الاسلامیه، ج1.
موسوی خویی، سید ابوالقاسم (1412ق). مصباح الاصول. قم: مکتبه الداوری، ج2.
موسوی خویی، سید ابوالقاسم (1993). اجود التقریرات. بیروت: مطبعه العرفان، ج2.
واعظی، احمد (1389). نظریه تفسیر متن. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.