-
دسترسی آزاد مقاله
1 - بررسی تطبیقی توصیف یگانگی ازمنظرپیرهرات وعطار نیشابوری
لیلا موسوی سیاوش مرادی حسین آریانچکیده:توحید به عنوان یکی ازاصلی ترین تعالیم شرع مقدس اسلام، اولین شعار پیامبر بزرگوار اسلام بود. تا توحید تحقق نیابد دیگر ارکان شرع نیز عملی نخواهد شد. توحید مهمترین بحث عقیدتی مسلمانان است و به همین جهت عرفا بر این اصل فراوان تکیه کردهاند و عارفانی چون جنید بغدادی،مو چکیده کاملچکیده:توحید به عنوان یکی ازاصلی ترین تعالیم شرع مقدس اسلام، اولین شعار پیامبر بزرگوار اسلام بود. تا توحید تحقق نیابد دیگر ارکان شرع نیز عملی نخواهد شد. توحید مهمترین بحث عقیدتی مسلمانان است و به همین جهت عرفا بر این اصل فراوان تکیه کردهاند و عارفانی چون جنید بغدادی،مولانا برترین مجالس را نشستن و تفکر کردن در میدان توحید میداند.هرفرد نگرش خاصی به مقوله ی ویگانگی توحید دارد وخودرادرمسیری قرار میدهد که بدان برسد .سکوت ذهنی وتفکر در آفاق وانفس از دید عرفا یکی از بهترین راهها برای درک توحید ویگانگی می باشد. خواجه عبدالله انصاری به عنوان یکی از بزرگترین مفسران و عارفان شریعتمدار، به توحید در تمام آثار خویش نگاهی داشته است وآثارعطار نیشابوری ،زیباترین ودل انگیزترین منظومه های عرفانی است که در آنهاعطار در نهایت زیبایی آموزه های توحیدی ویگانگی رابیان میکند .عطار نیشابوری(متوفی618 ه.ق)از عارفان شاعری است که بطور دقیق وموشکافانه ای به مسأله یگانگی وتوحید بشکل زیبایی می پردازد .پژوهش حاضر در پی آن است تا نگاهی تطبیقی به مقوله توحید در آثارعطاروخواجه عبدالله انصاری بیندازد و نمونههایی را کاوش کند و به تحلیل وبررسی آن بپردازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - مبانی قرآنی حضرات خمس در عرفان نظری
مریم محمودی علی اخلاقی سمیرا قاسمیبروز تفکرات ابن عربی و شاگردان و شارحین آثارش نحله فکری جدیدی در عرفان اسلامی به وجود آورد که محصول شش قرن تفکر عرفا، فلاسفه و حکما و اهل کلام بوده است. در سیر و تکمیل این تفکر عرفانی اصطلاحات جدیدی به وجود آمد که برخی آن را زاییده تفکرات عجیب ابن عربی دانسته و بعضی آن چکیده کاملبروز تفکرات ابن عربی و شاگردان و شارحین آثارش نحله فکری جدیدی در عرفان اسلامی به وجود آورد که محصول شش قرن تفکر عرفا، فلاسفه و حکما و اهل کلام بوده است. در سیر و تکمیل این تفکر عرفانی اصطلاحات جدیدی به وجود آمد که برخی آن را زاییده تفکرات عجیب ابن عربی دانسته و بعضی آن را برگرفته از تأویل و تفسیر آیات و احادیث و یا معجونی از آن دانستهاند. حضرات و یا عوالم خمس از اصطلاحات مهم و کلیدی این نحله فکری است که ماهیت قرآنی و کلامی دارد و بزرگانی چون ابن عربی با استناد به آیات قرآن و احادیث آن را طرح و بحث کردهاند. در این مقاله حضرات خمس از زبان عرفا شرح و با استناد به آیات و اقوال مفسرین و عرفای بزرگ جنبه قرآنی آنها بررسی شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - بیدل فی خضمّ الغزلیات العرفانیة؛ رؤیة نقدیة
مهدی ماحوزی سیدإبراهیم آرمناستطاع بیدل دهلوی بوصفه أکبر شعراء العرفان فی شبه القارة الهندیة، أن یرتقی بالأسلوب الهندی من قیود الشکل إلی آفاق المعرفة الرحبة.فالغزل عند میرزا عبدالقادر بیدل یُعتبر استمرارا لتفکر مولانا محمد جلال الدین بلخی فی شمسیاته.فهذا المقال یهدف إلی التعریف ببیدل من خلال غزلیا چکیده کاملاستطاع بیدل دهلوی بوصفه أکبر شعراء العرفان فی شبه القارة الهندیة، أن یرتقی بالأسلوب الهندی من قیود الشکل إلی آفاق المعرفة الرحبة.فالغزل عند میرزا عبدالقادر بیدل یُعتبر استمرارا لتفکر مولانا محمد جلال الدین بلخی فی شمسیاته.فهذا المقال یهدف إلی التعریف ببیدل من خلال غزلیاته العرفانیة، حیث یری الشاعر أن جمیع مظاهر الکثرة، فی سیر الإنسان الرجوعی والعروجی، تعود إلی الوحدة، وتلک المظاهر فی سیره النزولی أو سفره من الحقّ إلی الخلق، تعتبر أمورا اعتباریة تُظهر صفات خالق الکون. تمثّل غزلیات بیدل العرفانیة، ملحمة معنویة تحکی عن عشق الإنسان للمعشوق الأزلی.هذه الغزلیات یرافقها تفکر سریالی غالبا، وهذا یؤدّی إلی صعوبة فهم مصطلحات غزلیاته العرفانیة التی اعتمد الشاعر فی إنشادها علی الأسلوب الهندی، ویصعب للباحثین أن یجدوا لتلک المصطلحات مرادفات واضحة، ولکن بالرغم من هذا کلّه فإنّ غزلیات بیدل، تتضمن أشواقا تهیّج حدّتها، القوالب العروضیة والقوافی ذات الردیف الفعلی. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - بن مایههای تعلیمی صور خیال (تشبیه) در شعر انقلاب اسلامی
سید احمد حسینی کازرونی محمد رضا کمالی بانیانیبیشک، شاعر انقلاب در هر یک از زمینههای شعری به نوشتن و آفریدن گرایشی ذاتی داشته است و دیدش نسبت به انسان، جهان، مذهب، طبیعت و ... دگرگون گشته است. در شعر بیش از هر چیز، شاعر در پی حس کردن مفاهیم انتزاعی برای مخاطب است که در این روند از کارکردهای فراوانی بهره جسته است. چکیده کاملبیشک، شاعر انقلاب در هر یک از زمینههای شعری به نوشتن و آفریدن گرایشی ذاتی داشته است و دیدش نسبت به انسان، جهان، مذهب، طبیعت و ... دگرگون گشته است. در شعر بیش از هر چیز، شاعر در پی حس کردن مفاهیم انتزاعی برای مخاطب است که در این روند از کارکردهای فراوانی بهره جسته است. مثلاً کارکرد رنگ یا تعبیرات و اصطلاحات جدیدی که با تعاملات فرهنگی نو پدید وارد شعر شدهاند. در این راستا استفاده از صور خیال با بن مایه های تعلیمی ـ اخلاقی یکی از مهمترین دست مایههای شعرای این دوره بوده است. در این مقاله ضمن اشاره به دگردیسی ساختاری صور خیال در شعر انقلاب اسلامی، به بررسی بن مایههای آن نیز پرداخته میشود. بن مایههای تعلیمی صور خیال در شعر انقلاب را عناصری همانند باورها و اعتقادات، عناصر انقلابی، عناصر خاص فرهنگ شهادت و ... در بر گرفته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - بررسی و تحلیل تمثیلهای تعلیمی وحدت وجود و تجلّی در شرح رباعیّات جامی
غلامرضا داوودی پور اصغر دادبهدر این مقاله که بر مبنای کارکرد تمثیلات تعلیمی در شرح رباعبّات جامی - که رساله ای در شرح وحدت وجود و آرای ابن عربی است- سامان یافته و موضوع با تکیه بر جنبه تعلیمی آن در ترازوی بحث و نظر سنجیده شده است. ابتدا دربارۀ تمثیل؛ وحدت وجود و تجلّی به کوتاهی توضیحاتی داده شده، چکیده کاملدر این مقاله که بر مبنای کارکرد تمثیلات تعلیمی در شرح رباعبّات جامی - که رساله ای در شرح وحدت وجود و آرای ابن عربی است- سامان یافته و موضوع با تکیه بر جنبه تعلیمی آن در ترازوی بحث و نظر سنجیده شده است. ابتدا دربارۀ تمثیل؛ وحدت وجود و تجلّی به کوتاهی توضیحاتی داده شده، سپس تمثیل های موجود در متن، در زیر هشت بخش جداگانه شامل تمثیل نور و خورشید، آتش، آیینه، شیشه، جریان آب، دریا و بحر، حروف و اعداد طبقه بندی و تشریح و توضیح شده است و در پایان جمع بندی و نتیجه گیری مباحث صورت گرفته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - تأملی در امکان جمع میان عرفان عاشقانه و عرفان مبتنی بر وحدت وجود
عباس گوهری امین رضا نوشینعرفان عاشقانه، رابطة بین خدا و انسان را از رابطة بین حاکم و محکوم، خواجه و رعیت و حتی عابد و معبود، به عاشق و معشوق و معشوق و عاشق فراتر برده و از اینرو نمایشگاه عالیترین روابط انسان با خدای خویش است. بر بنیاد این نگرش عرفانی، انسان معشوق و محبوب خداوند است که در لحظه چکیده کاملعرفان عاشقانه، رابطة بین خدا و انسان را از رابطة بین حاکم و محکوم، خواجه و رعیت و حتی عابد و معبود، به عاشق و معشوق و معشوق و عاشق فراتر برده و از اینرو نمایشگاه عالیترین روابط انسان با خدای خویش است. بر بنیاد این نگرش عرفانی، انسان معشوق و محبوب خداوند است که در لحظهای خاص و طی تجربهای شگرف با وامگیری از عشق الهی، به ناگاه در عین معشوقی، عاشق و در عین محبوبی، محب میگردد. عرفان وحدت شهودی نیز، عرفانی است مبتنی بر تجربة وحدت و مدعی اینکه طی این تجربه، عارف از ماسوی الله غافل و تنها متوجه حق میگردد. در این عرفان ثنویت بین حق و خلق تصریح و بر این اساس، امکان جمع با عرفان عاشقانه ممکن میشود.عرفان وحدت وجودی نیز عرفانی است مبتنی بر این مدعا که عارف طی تجربة عرفانی خویش به معرفتی مشعر بر وحدت و یگانگی خلق و حق دست یازیده و در مییابد که ثنویت بین خدا و ماسوی الله درعین وقوع، اصیل و بنیادی نیست. بنابر آنچه رفت، این مقاله میکوشد تا در عین صحّه گذاشتن بر این مدعا که عرفان مبتنی بر وحدت شهود، مستعد عرفان عاشقانه است، علیه مدعای «عدم امکان جمع میان عرفان مبتنی بر وحدت وجود و عرفان عاشقانه»، دو دلیل، یکی مبتنی بر واقع و دیگری، مبتنی بر عقل، اقامه کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - رمزگشایی زن در غزلیات عرفانی ابن عربی
سیمین ولوی حمید عابدی فیروز جاییمقاله حاضر به بیان شیوه به کارگیری رمز زن در غزلیات عرفانی ابن عربی میپردازد. ابن عربی بنیانگذار سبک جدیدی در عرفان نظری است که در لابلای آثارش مشهود است. او به ویژه در غزلیات عرفانی خود که دیوان ترجمان الاشواق را به آن اختصاص داده است با استفاده از عبارات ویژه غزل ماد چکیده کاملمقاله حاضر به بیان شیوه به کارگیری رمز زن در غزلیات عرفانی ابن عربی میپردازد. ابن عربی بنیانگذار سبک جدیدی در عرفان نظری است که در لابلای آثارش مشهود است. او به ویژه در غزلیات عرفانی خود که دیوان ترجمان الاشواق را به آن اختصاص داده است با استفاده از عبارات ویژه غزل مادی در پی بیان اشاراتی است که رنگ و بوی الهی و عرفانی تام دارد. اساس کار او در غزلیات عرفانی بسط تفکر «وحدت وجود» است. در این جستار با ذکر مقدماتی درباره عرفان ابن عربی و چارچوب فکری او به رموزی اشاره خواهد شد که اساس کار او را در غزلیات عرفانی شکل میدهد پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
8 - گوناگونی آراء دربارة ابلیس در میان مفسران و عرفای اسلامی
سید نادر محمدزاده سیده زهرا حسینسشیطان (متمرد و گمراه کننده انسان) در ادیان ابراهیمی از موضوعات مهم و بحثانگیز در میان فلاسفه، متکلمان و عرفا است. در میان مفسران در مورد ابلیس و شیطان سه دیدگاه مطرح است: الف) از جن بوده است؛ ب) از فرشتگان بود و سپس از جنیان شد؛ ج) از فرشتگانبود. طرفداران هر کدام از چکیده کاملشیطان (متمرد و گمراه کننده انسان) در ادیان ابراهیمی از موضوعات مهم و بحثانگیز در میان فلاسفه، متکلمان و عرفا است. در میان مفسران در مورد ابلیس و شیطان سه دیدگاه مطرح است: الف) از جن بوده است؛ ب) از فرشتگان بود و سپس از جنیان شد؛ ج) از فرشتگانبود. طرفداران هر کدام از دیدگاهها برای اثبات نظر خود به آیات و روایات زیادی متوسل شدهاند؛ اما در نظری دقیق،ابلیس از جن بود و به دلیل عبادت فراوان در جایگاه ملائکه قرار داشت. در نظر عرفا نیز دیدگاههای گوناگونی وجود دارد. بیشتر عرفا ابلیس را مظهر بدی و اغوا کنندة انسان دانستهاند؛ اما برخی مثل حلاج، عین القضات همدانی، احمد غزالی و... به دفاع از ابلیس پرداختهاند و او را عاشق خالص خدا و موحد حقیقی دانستهاند. در دیدگاه مکتب وحدت وجودی، ابلیس، شیاطین و بدان مظهر صفات جلالی خداونداند و از ارادة خدا خارج نیستند. این مقاله به صورت توصیفی و تحلیلی تدوین یافته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
9 - نیمنگاهی به مناسبات بینامتنی شعر قدمعلی سرامی با حوزه معرفتی عرفان
مهری تلخابیهدف مقالة حاضر آن است که با تأمل بر نظریة بینامتنیت، نشان دهد که یک اثر خودبسنده و به تنهایی، حاکم بر کل خویش نبوده بلکه حاصل جذب و دگرگونی دیگر متنهاست. این مقاله با تأمل بر اشعار دکتر قدمعلی سرامی نشان میدهد که سرامی شاعری است که نه تنها منش بینامتنی آثار خود را پنه چکیده کاملهدف مقالة حاضر آن است که با تأمل بر نظریة بینامتنیت، نشان دهد که یک اثر خودبسنده و به تنهایی، حاکم بر کل خویش نبوده بلکه حاصل جذب و دگرگونی دیگر متنهاست. این مقاله با تأمل بر اشعار دکتر قدمعلی سرامی نشان میدهد که سرامی شاعری است که نه تنها منش بینامتنی آثار خود را پنهان نمیکند بلکه آن را، آشکارا به نمایش میگذارد. در این مقاله، نشان میدهیم که چگونه شعر سرامی مناسبات بینامتنی مستحکمی با قلمرو عرفان دارد و از این منظر اشعار این شاعر میتواند به عنوان بافتهای از آواها مورد بررسی قرار گیرد که در آن مقولاتی از جنس عرفان به تصویر کشیده شده است. در پایان به این نتیجه میرسد که با شناخت چهارچوب ارجاع شعر عرفانی سرامی میتوان شعرهای عرفانی او را راحتتر گشود و افق معنایی آنها را به درستی ترسیم کرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
10 - تحلیل تلمیحات عرفانی در دیوان سلمان ساوجی
محمدتقی l قندی جلیل تجلیلسلمان ساوجی در سنت عرفان عاشقانه، تحت تأثیر اندیشههای عرفانیِ شخصیتهای برجستهای چون ابن عربی، مولوی و حافظ است. جلوههای مختلف عرفان در اشکال مختلف در اشعار وی مـوج میزند. غزلیات سلمان آکنده از حقایق عرفانی و تلمیحات عارفانه است و قصایدش، اگرچه در مدحِ ممدوحانش نگاش چکیده کاملسلمان ساوجی در سنت عرفان عاشقانه، تحت تأثیر اندیشههای عرفانیِ شخصیتهای برجستهای چون ابن عربی، مولوی و حافظ است. جلوههای مختلف عرفان در اشکال مختلف در اشعار وی مـوج میزند. غزلیات سلمان آکنده از حقایق عرفانی و تلمیحات عارفانه است و قصایدش، اگرچه در مدحِ ممدوحانش نگاشته شده، همچون غزلیاتش مملوّ از آموزههای عرفانی است. توجه به زیباییها و عواطف پرشور در اشعار سلمان آن چنان برجسته است که نظیرآن را در شاهکارهای سعدی و حافظ مشاهده میکنیم. سلمان ساوجی وحدت وجودی و اشـراقی است. او مخالف زهد ریایی است و رندی و عیاری از ویژگیهای اشعار اوست. عشق و وحدت وجود از درون مایههای اصلی اشعار سلمان و گوهر تلمیحات اوست. او طربناک و سرمست،حقیقت زندگی را در عشق میجوید. در غزلیات و قصاید مدحی سلمان احساسات عمیق عاشقانه و جهان بینی عارفانه چنان به هم درمی پیچند که بیان کننده نوعی شیوۀ زندگی و نگاه به عالم و آدم است. از این حیث سلمان وارث واقعی سنت عرفانی اسلاف وحدت وجودی خویش است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
11 - چند و چون نظریة وحدت وجود در هفت اورنگ جامی
اکبر صیادکوه محمد انور بجارزهینورالدین عبدالرحمان جامی بزرگترین شخصیت فرهنگی و ادبی قرن نهم است که در عمر پر برکتش بر سراسر جریانات ادبی و اجتماعی قرن نهم سایه افکنده است. ویشارح بزرگ نظریة وحدت وجود ابن عربی و جزو بزرگترین تأثیرپذیران از وی است و در شمار کسانی از جمله شیخفخرالدین عراقی و شیخ محم چکیده کاملنورالدین عبدالرحمان جامی بزرگترین شخصیت فرهنگی و ادبی قرن نهم است که در عمر پر برکتش بر سراسر جریانات ادبی و اجتماعی قرن نهم سایه افکنده است. ویشارح بزرگ نظریة وحدت وجود ابن عربی و جزو بزرگترین تأثیرپذیران از وی است و در شمار کسانی از جمله شیخفخرالدین عراقی و شیخ محمود شبستری قرار میگیرد. جامی با دریافت دقیق و شرح درست وحدت وجود ابن عربی، اتهام حلولیت را از افکار مولانا جلالالدین بلخی زدود ودرهای ابتذال و سوء استفاده از نظریة عرفانی وحدت وجود را بست. او از شاعران و عارفان کثیر التألیف زبان پارسی است و از وی آثار متعددی به یادگار مانده که هفت اورنگ ازبرجستهترین آنها، با بن مایههای عرفانی است. جامی هفت اورنگ را با تفسیر ضمنی از «وحدت وجود» آغاز میکند و پس از آن به طور صریح، دو جهان را مظهری از حق میداند که درک آن کار منتهیان است نه مبتدیان. از نظر او محمد عربی(ص)به عنوان رسول و پیر کامل و راهنمای کاملان است. ابزار مهم جامی در هفت اورنگ برای رسیدن به وحدت، مراتب ولایت از جمله قرب فرایض و قرب نوافل میباشد. در این مقاله موضوع وحدت وجود و چند و چون آن از دید گاه جامی، بر اساس هفت اورنگ بررسی و تحلیل شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
12 - وحدت وجود در نگاه ابن عربی و اسپینوزا
محمدتقی قندی محمدرضا آراماسپینوزا و ابن عربی دو متفکری هستند که دربارة «هستی» دیدگاهی نو و ابتکاری ارایه دادند و ما در این پژوهش سعی داریم مختصری از تفکرات این دو اندیشمند را در بارة وجود بررسی نماییم. اسپینوزا به عنوان یک فیلسوف دکارتی شناخته میشود. مسالة جوهر و صفات خداوند و کیفیت اتصاف چکیده کاملاسپینوزا و ابن عربی دو متفکری هستند که دربارة «هستی» دیدگاهی نو و ابتکاری ارایه دادند و ما در این پژوهش سعی داریم مختصری از تفکرات این دو اندیشمند را در بارة وجود بررسی نماییم. اسپینوزا به عنوان یک فیلسوف دکارتی شناخته میشود. مسالة جوهر و صفات خداوند و کیفیت اتصاف ذات اقدس ربوبی به اوصاف کمالیه و ارتباط آن با توحید حقیقی و خالص پروردگار از اساسیترین مسایل در مبدأشناسی است. اثر حاضر بر آن است تا فرآیند وحدت وجود را در نزد متفکرانی چون ابن عربی و اسپینوزا مورد بررسی قرار دهد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
13 - اندیشۀ وحدت وجود در شعر عبدالغنی نابلسی
سید مهدی مسبوق مهری قادری بیباکوحدت وجود یکی از مفاهیم کلیدی در عرفان و تصوف اسلامی است و همواره بخشی از نظرات و آراء عرفا را به خود اختصاص داده است. عقیدۀ وحدت وجود قائل به آن است که وجود حقیقی تنها از آن خداوند است و سایر کائنات و موجودات جلوهای از وجود باریتعالی هستند. این رویکرد عرفانی در ادبیا چکیده کاملوحدت وجود یکی از مفاهیم کلیدی در عرفان و تصوف اسلامی است و همواره بخشی از نظرات و آراء عرفا را به خود اختصاص داده است. عقیدۀ وحدت وجود قائل به آن است که وجود حقیقی تنها از آن خداوند است و سایر کائنات و موجودات جلوهای از وجود باریتعالی هستند. این رویکرد عرفانی در ادبیات عربی بازتاب گستردهای یافته و شاعران عارف مسلک آن را به گونههای مختلف در شعر خود بیان داشتهاند. از جملۀ از این شاعران عبدالغنی نابلسی عارف، شاعر و نویسندۀ دورۀ عثمانی است که موضوع وحدت وجود در شعر او جایگاه ویژهای داردو بنمایۀ اصلی سرودههای او در دیوان موسوم به «دیوان الحقائق و مجموع الرقائق» را تشکیل میدهد. پژوهش حاضر با روش تحلیل محتوا، به بررسی جنبههای مختلف مضمون وحدت وجود در شعر عبدالغنی نابلسی پرداخته است. برآیند پژوهش نشان میدهد که وحدت وجود در شعر نابلسی دارای سه لایۀ اصلی است؛ تجلی ذات خداوندی در مظاهر هستی، یگانگی روح انسان با روح خداوندی و به تعبیری دیگر فنای فیالله، و لایۀ سوم شامل استدلال ها و تمثیلهایی است که شاعر در دفاع از این عقیده بیان نموده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
14 - نگرشی عرفانی به هستی شناسی امام علی(ع)
علیاکبر افراسیابپور فلور ولی پور چهارده چریکجهانبینی امام علی(ع) یک نگرش عرفانی را نیز در بردارد. ایشان در هستیشناسی عرفانی خویش حقیقت وجود را مختص به خداوند میداند و جهان را تجلی اسماء و صفات الهی معرفی مینماید و در عین حال قانون علیت را نیز میپذیرد و آن را برای جهان ثابت میکند. حضرت علی (ع) با جمع بین تشب چکیده کاملجهانبینی امام علی(ع) یک نگرش عرفانی را نیز در بردارد. ایشان در هستیشناسی عرفانی خویش حقیقت وجود را مختص به خداوند میداند و جهان را تجلی اسماء و صفات الهی معرفی مینماید و در عین حال قانون علیت را نیز میپذیرد و آن را برای جهان ثابت میکند. حضرت علی (ع) با جمع بین تشبیه و تنزیه در حققیت وحدت در عین کثرت را تایید نموده و وحدت وجود که همان وحدت حقه حقیقت است را در بیانات خود به اثبات میرساند. ایشان با بیان جایگاه ویژه خود و سایر اهل بیت (ع)، واسطة فیض بودن ایشان، همچنین مقام خلافت و ولایت مطلقه کلیه را برای آن ها ثابت مینماید و بدین ترتیب پرده از اسرار عرفانی مراتب هستی بر میدارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
15 - جایگاه وحدت وجود در عرفان جامی
علی اکبر افراسیاب پور زهرا کاشانیهاجامی در عرفان اسلامی به نظریة وحدت وجود اعتقاد دارد و از ارادتمندان اهل بیت(ع) در میان طریقت نقشبندیه است که در این نظریه از ابنعربی پیروی مینماید. بر اساس این نظریه حقیقتِ وجود، یکی است و اصالت با وحدت میباشد. کثرتهای ظاهری جهان، اموری اعتباری و جلوههای مختلف آن ح چکیده کاملجامی در عرفان اسلامی به نظریة وحدت وجود اعتقاد دارد و از ارادتمندان اهل بیت(ع) در میان طریقت نقشبندیه است که در این نظریه از ابنعربی پیروی مینماید. بر اساس این نظریه حقیقتِ وجود، یکی است و اصالت با وحدت میباشد. کثرتهای ظاهری جهان، اموری اعتباری و جلوههای مختلف آن حقیقت واحد هستند. به بیانی دیگر این کثرتها از جنس خواب و خیال و یا سایه و تصویرهای داخل آینهاند. هستی کتاب حقّتعالی است و موجودات اسماءالله و کلمات الهی هستند. در این مقاله با روش تاریخی یا سندی و بررسی منابع دست اول به موضوع پرداخته میشود و جنبة نوآوری آن معرفی دیدگاه خاص جامی در نظریة وحدت وجود استکه پرداخت جدیدیرا با دستهبندی خاص خود از موضوع ارائه میدهد و در بیان تمثیلها در مضمون و در قالب بیانی، از خود ابتکار نشان میدهد پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
16 - ریشهشناختی «وحدت وجود» در «کشف الحقایق» نسفی
زرین واردی محمد یوسف نیری فاطمه معزینسفی در کتاب کشف الحقایق، چونان یک آموزگار مدرسی، به رستهبندی مطالب و موضوعات عرفان اسلامی – به ویژه وحدت وجود- پرداخته است؛ مع الأسف، آموزگاری که کمیت تحلیلش لنگان است. در این راه، آشکار است که، همگام با و پیرو دیگر عرفا، خود را از پیچیدن به استدلالات فلسفی و کل چکیده کاملنسفی در کتاب کشف الحقایق، چونان یک آموزگار مدرسی، به رستهبندی مطالب و موضوعات عرفان اسلامی – به ویژه وحدت وجود- پرداخته است؛ مع الأسف، آموزگاری که کمیت تحلیلش لنگان است. در این راه، آشکار است که، همگام با و پیرو دیگر عرفا، خود را از پیچیدن به استدلالات فلسفی و کلامی دور نگاه داشته است، و مانند فلاسفة عرفانپیشهای چون شیخ اشراق، مخاطب را به گذرگاههای صعب العبور برهان و استدلال نمیبرد. با توجه به منش کتابت او، همچنان که گنجینة موروث عرفانی پیش از خود را به دوش میکشد، -که ریشههای آن را میتوان در فلسفة یونان (به ویژه افلاطون و نوافلاطونیان) و هند باستان باز جست- از برخی از اساتید عرفان، چون ابنسبعین و ابنعربی بیشترها خوشه برچیده است. حتی در انتخاب عناوین فصول و بخشهای مختلف کشف الحقایق، بعید نیست که از آثار ابنسبعین و ابنعربی، به گونهای مستقیم تاثیر گرفته باشد؛ به ویژه در انتخاب دو عنوان اصحاب نور و نار، که مهمترین آراء نسفی را در باب وحدت وجود، میتوان در پرداخت همین دو بخش به ملاحظه کرد. در این جستار، ریشهنگاری عقاید او در باب وحدت وجود، نشانگر تاثیر بیچون و چرای او از ابنسبعین و ابنعربی است؛ که البته در این ریشهنگاری، آراء ابنسبعین تازگی خاص خود را دارند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
17 - رهیابی اندیشههای وجودشناسی جامی در تفکر فیض کاشانی
قدرت الله خیاطیان راحله میرآخورلینورالدین عبدالرحمان جامی- عارف و شاعر معروف قرن نهم هجری- به واسطه نگارش آثار و شروح در تبیین مکتب ابن عربی، تأثیر چشم گیری در گسترش و تداوم آن مکتب در ایران داشته است. وی با غور در آثار ابن عربی، به عنوان یکی از شارحان برتر این مکتب، جایگاه ویژه ای دارد چنان که تعلیقات چکیده کاملنورالدین عبدالرحمان جامی- عارف و شاعر معروف قرن نهم هجری- به واسطه نگارش آثار و شروح در تبیین مکتب ابن عربی، تأثیر چشم گیری در گسترش و تداوم آن مکتب در ایران داشته است. وی با غور در آثار ابن عربی، به عنوان یکی از شارحان برتر این مکتب، جایگاه ویژه ای دارد چنان که تعلیقاتی بر فصوص الحکم تحت عنوان نقدالنصوص فی شرح نقش الفصوص و نیز شرحی بر فصوص الحکم نگاشته است. اما در مورد تأثیرگذاری تعالیم جامی بر دیگر متفکران ایرانی، این سؤال به ذهن می آید که آیا بحث وحدت وجود - به عنوان مهمترین آموزه فکری ابن عربی در عرفان نظری- آن گونه که از شرح های جامی بر می آید در تقریرهای فیض کاشانی انعکاسی دارد یا خیر؟ از این رو، این پژوهش برآن است که به روش توصیفی- تطبیقی، احتمال این که تعالیم جامی در تفکر فیض کاشانی در باب وجودشناسی راه یافته است با تکیه بر نقد النصوص و کلمات المکنونه مورد بررسی و تحلیل قرار دهد که با مقایسه بین اندیشه های جامی و فیض کاشانی، ردپای اندیشه های جامی درباره وجودشناسی در تقریرهای فیض کاشانی دیده می شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
18 - خودباوری نه خودباختگی بررسی «گلشن راز جدید» لاهوری و مقایسه آن با «گلشن راز» شبستری
عباس اطمینانیاقبال لاهوری متفکر و عارف پاکستانی به ایران و عارفان ایرانی عشق می ورزید و رهایی مسلمانان را در برگشت به سنن اسلامی می دانست اما پاره ای از اندیشههای عرفان اسلامی را نیازمند به بازنگری می دید او به مولانا جلال الدین رومی ارادت خاصی داشت، شیخ محمود شبستری مورد توجه او ب چکیده کاملاقبال لاهوری متفکر و عارف پاکستانی به ایران و عارفان ایرانی عشق می ورزید و رهایی مسلمانان را در برگشت به سنن اسلامی می دانست اما پاره ای از اندیشههای عرفان اسلامی را نیازمند به بازنگری می دید او به مولانا جلال الدین رومی ارادت خاصی داشت، شیخ محمود شبستری مورد توجه او بود و به آثار او از جمله گلشن راز عنایت خاصی داشت و سؤالات امیرحسینی هروی را مهم می دانست بنابراین کوشید که خود نیز با توجه به برداشت و تفسیری که از آنها دارد بدانان پاسخ دهد لذا گلشن راز جدید را سرود و به بعضی از مفاهیم عرفانی فلسفی کتاب گلشن راز از جمله فکر و دامنه آن، ممکن و واجب، وحدت وجود، قدیم و حدث به گونه ای نو نگریست و راه پیشرفت ملل اسلامی را در برگشت به خودی می دانست; در این مقاله کوشیده ایم که به تفاوت دیدگاههای این دو اندیشمند بزرگ اسلامی توجه کنیم و آنها را نشان دهیم. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
19 - وحدت وجود، بعضی چالشها و نسبت مولوی با آن
شهباز محسنیمقاله حاضر تلاش دارد که به چند پرسش زیر پاسخ دهد؛ وحدت وجود چیست و از دیر باز با چه چالشهایی بویژه از سوی خود عرفا روبه رو بوده است؟ آیا مولوی با محیی الدین عربی پیوند داشته یا تحت تأثیرمکتب وحدت وجود بوده است؟با توجه به رویکرد منتقدانه شمس تبریزی نسبت به محیی الدین آیا چکیده کاملمقاله حاضر تلاش دارد که به چند پرسش زیر پاسخ دهد؛ وحدت وجود چیست و از دیر باز با چه چالشهایی بویژه از سوی خود عرفا روبه رو بوده است؟ آیا مولوی با محیی الدین عربی پیوند داشته یا تحت تأثیرمکتب وحدت وجود بوده است؟با توجه به رویکرد منتقدانه شمس تبریزی نسبت به محیی الدین آیا مولوی به تأثیر از شمس، از محیی الدین دور شده است؟و با توجه به اینکه در بسیاری از شرحهای مثنوی، اشعار مولوی بر اساس آراء ابن عربی تفسیر شده است ناشی ازرویکرد مولوی است یا خود شارحان به وحدت وجود؟ حاصل جُستار حاضر آن است که ممکن است در بعضی موارد سخنان مولوی قابل تطبیق با بعضی آراء ابن عربی یا هر متفکر و صاحب اندیشه دیگری باشد و موارد مشابه و همسویی وجود داشته باشد اما با ادله فراوان در دست، مولوی وحدت وجودی به شمار نمی آید و آنچه در شرحها آمده است تحمیل نگاه شارحان مثنوی است و بس. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
20 - «وجودشناسی» در اندیشۀ عرفانی عطار
محمدحسین خان محمدی محمدامیر عبیدی نیا فهری اومر سلیماناز زمان ظهور تفکر اسلامی، موضوع ماهیت و وجود و فرق بین آنها و اینکه کدام یک بر دیگری تقدم دارد و اصل است و دیگری اعتباری و ذهنی، از اساسیترین آرا و عقاید فلسفی در تفکر اسلامی برخوردارگردید. و تقسیمبندی دو بخشی وجود و ماهیت که توسط فارابی و ابن سینا به فلسفه ی اسلامی وار چکیده کاملاز زمان ظهور تفکر اسلامی، موضوع ماهیت و وجود و فرق بین آنها و اینکه کدام یک بر دیگری تقدم دارد و اصل است و دیگری اعتباری و ذهنی، از اساسیترین آرا و عقاید فلسفی در تفکر اسلامی برخوردارگردید. و تقسیمبندی دو بخشی وجود و ماهیت که توسط فارابی و ابن سینا به فلسفه ی اسلامی وارد شد، قسمتی از سنت ثابت فلسفه ی مدرسی، هم شرقی و هم غربی شد. و این تقسیم بندی دو بخشی سرچشمه ی عده ای از مسائل و مشکلات فلسفی هم در شرق وهم درغرب گردید. از جمله مسأله ی اصالت، که آیا وجود اصیل است و ماهیت اعتباری یا بر عکس، ماهیت از اصالت برخوردار است و وجود اعتباری است؟ و این مسأله مهمترین و نخستین گامی را در اندیشه ی وجود شناسی در میان مسلمین تشکیل می داد. اما دیدگاه عرفا دربارۀ وجود شناسی، می توان گفت عرفای اسلامی به طور کلی نظریه ی وحدت وجود را مطرح کرده اند، و معتقدند که عالم و اجزای آن همه سایه ای است از اصل وجود که همان حق باشد و یا آینه است برای تجلّی حق. عطار نیز از شعرا وعارفان وحدت گرای است که اعتقادش بر مبنای نظریه وحدت وجود استوار است. و جانبداری وی از این نگرش در آثارش به وضوح دیده می شود، که در این پژوهش ضمن ارائه ی خلاصه ای از آرا و دیدگاه های فلاسفه و عرفا در باب وجود، به بررسی سیر تکاملی این نگرش در نزد عطار پرداخته می شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
21 - بررسی انتقال تصوف با تکیه بر سیر تاریخی نظریه وحدت وجود از ابنعربی تا بیدل
مسعود صدقی ابوالفضل محمودیعرفان و تصوف اسلامی به‎زعم پاره‎یی از محققین خاستگاهی شرقی دارد و از ادیان هند و بودایی به انحای گوناگون به جهان ‎اسلام راه یافته ‎است. آموزه‎های وحدت‎وجودی هندی، ابتدا مکتب خراسان از تصوف را تحت ‎تاثیر قرار داد و سپس از این طریق در مکتب عراق چکیده کاملعرفان و تصوف اسلامی به‎زعم پاره‎یی از محققین خاستگاهی شرقی دارد و از ادیان هند و بودایی به انحای گوناگون به جهان ‎اسلام راه یافته ‎است. آموزه‎های وحدت‎وجودی هندی، ابتدا مکتب خراسان از تصوف را تحت ‎تاثیر قرار داد و سپس از این طریق در مکتب عراق نیز تاثیر گذاشت. محی‎الدین ابن‎عربی اندلسی به‎ عنوان موجد و یا حداقل مدون عرفان ‎نظری یا حکمت‎ فلسفی، در عرفان و تصوف تاثیر فراوان نهاده‎است. آثار ابن‎عربی همراه با شرح‎ها و تفسیرها و حتی انتقادها و تکفیرها، مرزهای ممالک اسلامی را درنوردید و از منتهی‎الیه غرب، به هندوستان در اقصی نقاط شرق‎ که خارج از مرزهای جهاناسلام بود، رسید. میرزاعبدالقادر بیدلعظیمآبادیکهدرایرانبهدهلویمشهوراستازآرایعرفانیابنعربیتاثیرفراوانپذیرفتهاست،به‎گونهییکهمیتواناورابقیهالسیفشارحینابنعربیدانست. بیدلعلیرغمشهرتومحبوبیتفراوانیکهبینفارسی زبانانشبه قارهو آسیای میانهدارد،در ایرانبه خوبیشناختهنیست. اینمقالهبادیدگاهیتطبیقیبه بررسی انتقال تصوف و همراه با آن، شعر پارسی به‎ هندوستان می‎پردازد، سپس تاثیر آرای ابن‎عربی در مهم ترین مسأله تصوف و عرفان، یعنی وحدت ‎وجود را در آثار بیدل با ذکر شواهد بررسی می‎نماید. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
22 - امکان، مراتب و غایت معرفت مبتنی بر ادراک زیبایی در نظام معرفتی فخرالدین عراقی
سارا منوچهری مقدم محمدرضا ریخته گراندر نظام معرفتی فخرالدین عراقی تلقی وحدت وجودی از خلقت عالم به شکل ستایش زیباییهای جهان اعیان به مثابه تجلیات حسن الهی ظاهر میشود. این مقاله با هدف تبیین معرفتشناختی ادراک زیبایی در اندیشۀ عراقی، با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی ابتدا به تبیین جایگاه زیبایی در نظام ف چکیده کاملدر نظام معرفتی فخرالدین عراقی تلقی وحدت وجودی از خلقت عالم به شکل ستایش زیباییهای جهان اعیان به مثابه تجلیات حسن الهی ظاهر میشود. این مقاله با هدف تبیین معرفتشناختی ادراک زیبایی در اندیشۀ عراقی، با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی ابتدا به تبیین جایگاه زیبایی در نظام فکری وی میپردازد و سپس مراتب و غایت ادراک زیبایی را در این نظام بررسی میکند. از جمله یافتههای پژوهش این است که در نظر عراقی ادراک زیبایی محسوس، امکان و زمینه و شرط لازم برای معرفت حقّ در تجلیات گوناگون آن و سلوک معرفتشناختی به سوی اوست. تلقی زیبایی محسوس به مثابه تجلی حسن الهی با عنایت حقّ و جذبهای از سوی او آغاز میشود و طی مقامات سلوک و در نهایت وصال و بقا باز با عنایت و جذبه برای کاملترینان محقق میگردد. سیر در مراتب معرفتشناختی که در نظر عراقی همان احوال و مقامات عشق به حقّ و رؤیت او در تجلیات گوناگون است، مساوق و همزمان با استحاله و فرا رفتن در مراتب وجودی است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
23 - پژوهشی تطبیقی درباره وحدت وجود از دیدگاه مولوی و اسپینوزا
مهناز صفائی هوادرق علی اصغر حلبیوحدت وجود یکی از گسترده ترین مفاهیمی است که ریشه در مکاتب بسیار کهن بشری دارد. گستردگی این مفهوم مانع از یافتن معنایی واحد در میان مشرب های فکری است و دست یابی به نظریه ای مبتنی بر حقیقتی که تفاوت های لفظی و ظاهری این مفهوم را خاتمه بخشد بس دشوار است. با وجود این ، پردا چکیده کاملوحدت وجود یکی از گسترده ترین مفاهیمی است که ریشه در مکاتب بسیار کهن بشری دارد. گستردگی این مفهوم مانع از یافتن معنایی واحد در میان مشرب های فکری است و دست یابی به نظریه ای مبتنی بر حقیقتی که تفاوت های لفظی و ظاهری این مفهوم را خاتمه بخشد بس دشوار است. با وجود این ، پرداختن به این مسأله برای تقریب دیدگاه اندیشمندانی که در این باره تفکّر نموده اند لازم و ضروری به نظر می آید. در این مقاله پژوهشگر بر آن است که وجوه تشابه و تفاوت آن حوزه را آشکار سازد. لذا در راستای تبیین مفهوم وحدت وجود ، به بررسی راه های شناخت و معرفت در اندیشه مولوی و اسپینوزا که از برجسته ترین پژوهندگان حقیقت و از بزرگترین چهره های اندیشه بشری اند پرداخته و سعی شده است که برخی از وجوه تشابه وحدت وجود متعالی مولوی و وحدت تک جوهری اسپینوزا که به ظاهر بس متفاوت از یکدیگر می نماید مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد پرونده مقاله