قرائیم، یکی از کهن ترین فرقه های موجود یهودیت پس از جریان رسمی آن ربانیان- می باشد که درمیانه قرن دوم شکل گرفت و بعدها به عنوان جریانی غالب در میان برخی مراکز یهودی ایران موردپذیرش قرار گرفت. نکته مهم دربارة فرقة قرائیم، تأثیرپذیری آنها از کلام اسلامی و تعاملشان با جری چکیده کامل
قرائیم، یکی از کهن ترین فرقه های موجود یهودیت پس از جریان رسمی آن ربانیان- می باشد که درمیانه قرن دوم شکل گرفت و بعدها به عنوان جریانی غالب در میان برخی مراکز یهودی ایران موردپذیرش قرار گرفت. نکته مهم دربارة فرقة قرائیم، تأثیرپذیری آنها از کلام اسلامی و تعاملشان با جریانکلامی معتزله است. نوشته حاضر، ضمن بررسی تاریخچة شک لگیری و تکوین قرائیم، برخی وجوهتأثیرپذیری قرائیم از کلام اسلامی را مورد بحث قرار داده است.
پرونده مقاله
مکتب کلامی اعتزال یکی از شکوفاترین و پر رونق ترین دوره های خود را در سرزمینخوارزم در روزگار خوارزمشاهیان سپری نموده است . این منطقه، نظر به مو قعیتجغرافیایی و اقتصادی و تعاملات تجاری با اقوام و ممالک شرقی خاصه با اروپایشمالی که صحنه نفوذ میراث فکری یونان بود ، ملت ها، ا چکیده کامل
مکتب کلامی اعتزال یکی از شکوفاترین و پر رونق ترین دوره های خود را در سرزمینخوارزم در روزگار خوارزمشاهیان سپری نموده است . این منطقه، نظر به مو قعیتجغرافیایی و اقتصادی و تعاملات تجاری با اقوام و ممالک شرقی خاصه با اروپایشمالی که صحنه نفوذ میراث فکری یونان بود ، ملت ها، ادیان و مذاهب گوناگون را درخود جای داده بود . این عوامل با توجه به زمینه های فکری و فرهنگی ، امنیت اجتماعیو ثبات سیاسی خوارزم در نفوذ اعتزال در آن و جذب و گرایش خوارزمیان به آن و نیزبالندگی و شکوفایی فرهنگ و معارف عقلی در آن سرزمین در روزگار خوارزمشاهیانبسیار تاثیر داشته است . در این مقال کوشش شده زمینه های اجتماعی و فرهنگی ،فکری و مذهبی خوارزم بازبینی گردد و سهم خوارزمیان در ایجاد زمینه های لازم برایرشد فرهنگ و معارف عقلی در این سامان شناسایی شود.
پرونده مقاله
عمار بصری نسطوری یکی از متکلمین برجسته مسیحی در دوره عباسیان و در حدود سالهای 800 الی 850 میلادی در بغداد و شهر بصره میزیسته و برای تبلیغ و ترویج مسیحیت نسطوری فعالیت میکرده است. وی دارای دو اثر کلامی مهم است: یکی کتاب البرهان علی سیاقة التدبیر الالهی و دیگری کتاب ال چکیده کامل
عمار بصری نسطوری یکی از متکلمین برجسته مسیحی در دوره عباسیان و در حدود سالهای 800 الی 850 میلادی در بغداد و شهر بصره میزیسته و برای تبلیغ و ترویج مسیحیت نسطوری فعالیت میکرده است. وی دارای دو اثر کلامی مهم است: یکی کتاب البرهان علی سیاقة التدبیر الالهی و دیگری کتاب المسائل والأجوبة. وی در این دو کتاب با تفکر فلسفی و فکر دینی به شرح و بسط اندیشههای مسیحی میپردازد و در اصل دفاعیاتی را برای کلام مسیحیت فراهم آورده و پاسخ انتقادات مخالفان(به ویژه متکلمان اسلامی) را میدهد و در واقع با برهان و دلایل عقلی و نقلی در دفاع از باورها و اعتقادات مسیحیان میکوشد. کتاب البرهان در این خصوص به عنوان یکی از کهنترین کتابهای دفاعیه مسیحیت شناخته شده و از این حیث کمنظیر است. وی در این اثر کلامی به دوازده مبحث اصلی بهویژه موارد انتقادی(همچون تثلیث، تجسّد، اتحاد، تحریف کتاب مقدس، به صلیب کشیدن عیسی مسیح و قربانی) به طرح و بررسی و پاسخ شبهات میپردازد.
پرونده مقاله
ابوالقاسم قشیری(465- 376هـ) یکی از بزرگ ترین عارفانان و عالمان قرن پنجم هجری قمری است. او در میدانهای علم و معرفت روزگار خود، سرآمد اقران بود. آثار فراوانی که از او برجای مانده گواه این است که نه تنها در سلوک عرفانی و حکمت عملی، بلکه در حدیث و تفسیر و فقه و کلام هم از ت چکیده کامل
ابوالقاسم قشیری(465- 376هـ) یکی از بزرگ ترین عارفانان و عالمان قرن پنجم هجری قمری است. او در میدانهای علم و معرفت روزگار خود، سرآمد اقران بود. آثار فراوانی که از او برجای مانده گواه این است که نه تنها در سلوک عرفانی و حکمت عملی، بلکه در حدیث و تفسیر و فقه و کلام هم از توانمندی زایدالوصفی برخوردار بوده است. یکی از دغدغه های قشیری بر اساس آنچه که از منابع مختلف گزارش شده، اندیشه های کلامی است. به نظر می رسد باورهای کلامی قشیری در بازخوانی اندیشه های او، همخوانی و تطابق بیشتری با کلام اشعری داشته باشد. این مسأله را می توان در آثار او به وضوح مشاهده کرد. در رساله ی قشیریه، تفسیر لطایف الاشارات، نامه ی شکایت اهل سنت و قصیدة الصوفیهآشکارا منظومه ی فکری قشیری آمده است.
نگارنده در این مقاله که به روش کتابخانه ای صورت گرفته در پی آن است تا با مراجعه به آثار مذکور هر چه بیشتر به اندیشه های قشیری وضوح ببخشد. نتیجه ای ک از مقاله گرفته می شود حاکی از آن است که آراء قشیری بجز مسأله ی صفات خبریه و راه شناخت خداوند همان آراء ابوالحسن اشعری است.
پرونده مقاله
نورالدین عبدالرحمن جامی یکی از شخصیت های برجستۀ حوزۀ علوم اسلامی در خراسان بزرگ است. از او آثار متنوعی در زمینه های گوناگون ادبی، عرفانی، دینی و ... برجای مانده است که این امر، نشان از گسترۀ آگاهی او دارد. از جملۀ این آثار، دیوان اشعار است که از ابعاد گوناگون به ویژه ب چکیده کامل
نورالدین عبدالرحمن جامی یکی از شخصیت های برجستۀ حوزۀ علوم اسلامی در خراسان بزرگ است. از او آثار متنوعی در زمینه های گوناگون ادبی، عرفانی، دینی و ... برجای مانده است که این امر، نشان از گسترۀ آگاهی او دارد. از جملۀ این آثار، دیوان اشعار است که از ابعاد گوناگون به ویژه بازتاب مسائل کلامی قابل بازخوانی و تحلیل است. در این مقاله، با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی و منابع کتابخانه ای، آراء کلامی جامی دربارۀ مقولۀ نبوت خاصه در اثر مذکور بررسی شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که جامی پایبندی خاصی به هیچ مکتب کلامی نداشته و غالباً از مبانی نظری کلام شیعی (بیشتر) و اشعری و معتزلی (کمتر) در تشریح آراء خود استفاده کرده است. نزدیکی آراء جامی به موازین کلام شیعی، با توجه به گرایش های او به فقه شافعی -که نزدیک ترین گروه اهل سنت به تشیع هستند- قابل توجیه می باشد. مهم ترین دیدگاه های او دربارۀ مقولۀ نبوت خاصه عبارتند از: ارتباط بعثت پیامبر با هدایت و سعادت انسان ها؛ برتری محمد(ص) بر همۀ آفریده ها؛ محمد(ص)، غرض اصلی آفرینش؛ معراج؛ صفات پیامبر (شفاعت کردن، واسطۀ فیض الهی بودن، امی بودن)؛ معجزات (قرآن و معجزات دیگر)؛ خاتم الانبیا بودن و مقدم بودن در آفرینش.
پرونده مقاله
سنایی غزنویی به عنوان یکی از برجستهترین شاعران کلاسیک ایران، با حدیقهالحقیقه بسیاری از آموزههای اعتقادی و اخلاقی اسلامی را وارد شعر فارسی نمود. بیشتر این آموزهها متأثر از فضای کلامی و اخلاقی عصر سنایی میباشد. عصری که نحلههای کلامی و اخلاقی فراوانی در آن رواج داشتن چکیده کامل
سنایی غزنویی به عنوان یکی از برجستهترین شاعران کلاسیک ایران، با حدیقهالحقیقه بسیاری از آموزههای اعتقادی و اخلاقی اسلامی را وارد شعر فارسی نمود. بیشتر این آموزهها متأثر از فضای کلامی و اخلاقی عصر سنایی میباشد. عصری که نحلههای کلامی و اخلاقی فراوانی در آن رواج داشتند. در این میان، مثنوی حدیقهالحقیقه، از جمله مهمترین آثار سنایی، جلوهگاه تأثیرات کلامی و اعتقادی متعددی در بطن خویش میباشد. حدیقهالحقیقه اثری میباشد که هم متأثر از مبانی کلامی-استدلالی معتزله است و هم متأثر از مبانی کلامی–نقلی اشعریون. این اثر از یک سو، در مسائل کلامی چون رؤیت الهی، به دیدگاههای معتزله نزدیک میباشد و در مسأله حدوث و قدم کلام الهی به اشاعره. اگر چه سناییپژوهان، وی را عمدتاً اشعریمسلک دانستهاند، اما نمیتوان در باورداشت سنایی به حب اهل بیت (ع)، توحید و امامت و آموزههای اخلاقی شیعیمسلکانه او، شک کرد. باری در تحقیق حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی، تلاش شده تا تاثیرات کلامی دو فرق مهم جهان اسلام یعنی معتزله عقلاندیش و اشعریون نقلاندیش بر حدیقهالحقیقه سنایی مطالعه شود. عمدۀ تمرکز تحقیق بر تأثیرات موضوعات کلامی و اخلاقی چون حدوث و قدم کلام الهی، رویت الهی، امامت، امر شر، حسن و قبح امور و ... در حدیقهالحقیقه سنایی است
پرونده مقاله
علّت و معلول و اسباب و مسبَّبات از مباحث اعتقادی و کلامی صوفیه است. استنباط کلی از موضوع تاکنون این بوده که صوفیه علیّت را انکار میکنند و تنها حقتعالی را مؤثر و فاعل حقیقی میدانند. هدف این مقاله بررسی این موضوع و تبیین چگونگی اعتقاد صوفیه به آن است. این موضوع در متو چکیده کامل
علّت و معلول و اسباب و مسبَّبات از مباحث اعتقادی و کلامی صوفیه است. استنباط کلی از موضوع تاکنون این بوده که صوفیه علیّت را انکار میکنند و تنها حقتعالی را مؤثر و فاعل حقیقی میدانند. هدف این مقاله بررسی این موضوع و تبیین چگونگی اعتقاد صوفیه به آن است. این موضوع در متون مختلف صوفیه اعم از فارسی و عربی، نثر و نظم و نیز در کتب کلامی مرتبط با موضوع مورد مطالعه قرار گرفته و آنچه که مورد اعتقاد عموم صوفیه بوده از آنها استخراج و استنباط شده است. نتیجه آنکه در اعتقاد صوفیه علّت و معلول چیزی است غیر از اسباب و مسبَّبات. کل جهان و پدیدههای آن معلول یک علّت است و آن فعل خداوند است که بیعلّت است و غیر از این علّت و معلولی در جهان وجود ندارد. آنچه در این جهان وجود دارد و اصطلاحاً علّت و معلول نامیده میشود صوفیه آن را اسباب و مسبَّبات و در اصطلاح خود عالم حکمت نامیده و به آن معتقد بودهاند و علّت و معلول به این معنی را انکار نکردهاند. در اعتقاد صوفیه اسباب و مسبَّبات بر اساس سنّتهای الهی عمل میکنند. آنها میگویند خداوند قادر است بدون اسباب هم مسبَّبات را پدید بیاورد که به آن عالم قدرت گفتهاند.
پرونده مقاله
سکوی نشر دانش
سند یا سکوی نشر دانش ،سامانه ای جهت مدیریت حوزه علمی و پژوهشی نشریات دانشگاه آزاد می باشد