موسیقی شعر،ضرباهنگ اصلی ذات شعر است که درک زیبایی شعر را امکان پذیر می سازد. این مساله در شاهکارهای ادبی نشان از سبک خاص خالق اثر دارد که مورد توجه صاحب نظران و ادیبان قرار گرفته است. در این مقاله به منظور درک ظرافت های موسیقایی در شعر دو حماسه سرای بزرگ، بخش هایی از گش چکیده کامل
موسیقی شعر،ضرباهنگ اصلی ذات شعر است که درک زیبایی شعر را امکان پذیر می سازد. این مساله در شاهکارهای ادبی نشان از سبک خاص خالق اثر دارد که مورد توجه صاحب نظران و ادیبان قرار گرفته است. در این مقاله به منظور درک ظرافت های موسیقایی در شعر دو حماسه سرای بزرگ، بخش هایی از گشتاسب نامه سروده شده توسط دقیقی و بخشی از شاهنامه فردوسی، از نظر موسیقی شعر مورد ارزیابی و مقایسه قرار گرفته است. منظور از موسیقی در این نوشتار پژوهشی معنای وسیع آن، یعنی فرم و ساخت است. برای بررسی دقیق تر موضوع، هر دو اثر از چهار منظر کلی یعنی: 1.موسیقی بیرونی یا عروض،2.موسیقی کناری یا قافیه و ردیف،3.موسیقی درونی یا آرایه های بیانی، بدیعی و ساختارهای زبانی4.موسیقی معنوی یا همان ساختارهای داستان پردازی و تصویرگری، بررسی شده اند. با ارائه آمارهای دقیق و تحلیل آن ها، به نظر می رسد ابیات فردوسی در هر چهار جنبه از انسجام، تنوع، گستردگی و ارزش ادبی بالاتری برخوردار است و از نظر قافیه و ردیف متنوع تر، موسیقایی تر و هنری تر از ابیات دقیقی است. در آرایه های ادبی، دقیقی بیشتر به ظاهر کلام و صنایع لفظی نظر دارد و فردوسی به عمق کلام، ارتباط های معنایی و آرایه های بیانی توجه کرده است. از حیث داستان پردازی، سخن دقیقی در قیاس با سخن فردوسی، مستقیم تر، مبهم تر و قدیمی تر است؛ اما فردوسی با روایتی واقعی تر، چند بعدی، مفصل تر و با ظرافت ادبی، جذابیت بیشتری ایجاد کرده است.روش تحقیق در این مقاله توصیفی تحلیلی خواهد بود.
پرونده مقاله
زیبایی پیوند عمیقی با شعر دارد، در زیبایی شناسی شعر، صور خیال، موسیقی و عناصر بدیعی از مهمترین عوامل زیبایی شعر محسوب میشوند. این عوامل زیبایی مختص به یک دوره و شاعر نیست بلکه در دوران معاصر هم نقش این عوامل پر رنگتر شده است. یکی از این شاعران معاصر علی باباچاهی است، چکیده کامل
زیبایی پیوند عمیقی با شعر دارد، در زیبایی شناسی شعر، صور خیال، موسیقی و عناصر بدیعی از مهمترین عوامل زیبایی شعر محسوب میشوند. این عوامل زیبایی مختص به یک دوره و شاعر نیست بلکه در دوران معاصر هم نقش این عوامل پر رنگتر شده است. یکی از این شاعران معاصر علی باباچاهی است، او اهل بوشهر و از سرزمین موج و دریا و شاعری طبیعتگرا است؛ از این جهت میتوان جلوههای زیباییشناسی را در اشعار او بررسی کرد. در بررسیهای انجام شده به این نتیجه رسیدیم که بیشتر اشعار او متکی بر توصیف و تشبیه است و عناصر طبیعی در تشبیهات و استعارههای او بیشترین کاربرد را دارد. و بیشتر تشبیهات حسی به حسی هستند. از نظر موسیقی معنوی تضاد در شعر او بیشتر شامل تضاد بین دو اسم و صفت است که بیانکننده تقابل خوبیها و بدیها در زندگی اوست. تلمیحات ادبی جایگاه ویژهای دارد، او از طریق حسآمیزی بین شعر و حواس خودش پیوند عمیقی بر قرار کرده است. عناصر آوایی و صوتی از جمله واج آرایی و جناس نقش مهمی در انسجام درونی شعر او دارد به وسیلهی تناسب صامتها و مصوتها و تکرار جمله و واژهها، موسیقی درونی شعرش را مضاعف کرده است. تکرار پرکاربردترین روش در شعر اوست. در موسیقی بیرونی بیشتر وزنهای معهود شعر فارسی را به کار برده است و بیشتر وزنها ملایم و آرام هستند. قافیه و ردیف برای غنای شعر و کشش موسیقایی سخن او بسیار موثر بوده است ردیف در شعر او ساده و بیشتر از نوع ردیف فعلی است.
پرونده مقاله
از جنبههای هنری کلام، نظاممندی موسیقیایی آن است. شاعران مکتب ارّان به ظرفیت موسیقیایی زبان واقف بودند و از آن به بهترین نحو در غناء آثار ادبی خویش بهره میبردند.مجیرالدین بیلقانی نیز که از شاعران این مکتب بود بر جنبههای موسیقی کلام واقف و هنرمندانه از این امر در پربا چکیده کامل
از جنبههای هنری کلام، نظاممندی موسیقیایی آن است. شاعران مکتب ارّان به ظرفیت موسیقیایی زبان واقف بودند و از آن به بهترین نحو در غناء آثار ادبی خویش بهره میبردند.مجیرالدین بیلقانی نیز که از شاعران این مکتب بود بر جنبههای موسیقی کلام واقف و هنرمندانه از این امر در پرباری اشعارش استفاده میکرد. در این مقاله، جنبههای موسیقیایی دیوان مجیر مورد بررسی قرار میگیرد. تنوع اوزان و بحور مورد استفاده مجیر گذشته از توانایی و تسلط وی بر فنون ادب پارسی، نشان از غناء موسیقی بیرونی دیوان اوست. وی بیشتر اشعارش را در وزن (مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن) سروده و از دوازده بحر مورد استفاده مجیر، بحر رمل بیشترین فراوانی را دارد.بهرهگیری مجیر از ساخت-های مختلف قافیه و تمایل او به سرودن اشعار مردّف با ردیفهای طولانی و متنوع بر غناء موسیقی کناری دیوانش افزوده است.این مقاله و نمونه هایی که در آن مورد بررسی قرار می گیرد بخشی از خلاقیت هنری و شعری مجیر را نشان می دهد.
پرونده مقاله
اصطلاحجادوی مجاورت، اصطلاحی است که شفیعی کدکنی آن را بر پاره‎ای توازن‎های آوایی و موسیقیایی در زبان اطلاق کرده است. او این اصطلاح را به شکلی مبسوط در مقالۀ جادوی مجاورت شرح و توضیح داده است. در برخی موارد، آوای مشترک بین کلمات، فارغ از بُعد معنایی آنها، عامل حض چکیده کامل
اصطلاحجادوی مجاورت، اصطلاحی است که شفیعی کدکنی آن را بر پاره‎ای توازن‎های آوایی و موسیقیایی در زبان اطلاق کرده است. او این اصطلاح را به شکلی مبسوط در مقالۀ جادوی مجاورت شرح و توضیح داده است. در برخی موارد، آوای مشترک بین کلمات، فارغ از بُعد معنایی آنها، عامل حضورشان در کنار هم می‎گردد و این ویژگی آوایی و سحر موسیقیایی است که توجیه‎کنندۀ ارتباط بین این کلمات است. همنشینی و جادوی مجاورت بین کلماتی که آواهای مشترک دارند، مخاطب را مسحور خود می‎کند تا بُعد معنایی بین این واژگان را احساس نکنند و آن‎ها را به مثابۀ واژگانی وحدت یافته و مرتبط، بپذیرند. جلوه‎های جادوی مجاورت در شعر فارسی بسیار گسترده است. شفیعی‎کدکنی در مقالۀ جادوی مجاورت و دیگر پژوهشگران به نمودهای آن در شعر فارسی پرداخته‎اند. با اینکه شفیعی‎کدکنی خود مُبدع این اصطلاح بوده و در شعرش نمونه‎های بی‎بدیلی از کاربرد این صنعت را می‎توان دید، ولی پژوهشی در جلوه‎های جادوی مجاورت در شعرشان صورت نگرفته است. این خلأ ما را برآن داشت تا پژوهش حاضر را به این موضوع اختصاص داده و نمودها و کارکردهای متفاوت جادوی مجاورت در شعر او را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهیم. نتیجۀ پژوهش حاضر نشان از کاربرد گستردۀ این صنعت در شعر شفیعی‎کدکنی و نمونه‎های شگفت این صنعت با کارکردهای متفاوت در شعر او دارد.
پرونده مقاله
زیبایی یکی از مفاهیم پیچیده است که به راحتی نمی توان برای آن تعریف دقیقی ارائه کرد. از سویی زیبایی یک امر مطلق نیست و هر فردی با توجه به معیارهای شخصی خود امری را زیبا یا زشت می داند. یکی از ویژگی های ذاتی ادبیات به عنوان یک هنر نیز، زیبایی است. در این مقاله به بررسی عن چکیده کامل
زیبایی یکی از مفاهیم پیچیده است که به راحتی نمی توان برای آن تعریف دقیقی ارائه کرد. از سویی زیبایی یک امر مطلق نیست و هر فردی با توجه به معیارهای شخصی خود امری را زیبا یا زشت می داند. یکی از ویژگی های ذاتی ادبیات به عنوان یک هنر نیز، زیبایی است. در این مقاله به بررسی عناصر برجستۀ موسیقایی، زبانی و تصویرساز در شعر منوچهر آتشی و چگونگی ارتباط و پیوند آن ها با عاطفۀ شعری پرداخته شده است؛ عناصری که با ایجاد هنجارگریزی موجب زیبایی شعر شده اند. از آنجا که اشعار آتشی معمولاً نتیجۀ مشاهدات و تجربیات و کشفیات درونی است، نوآوری ها و هنجارگریزی های شاعر در بخش موسیقایی، در بخش زبانی؛ یعنی واژهگزینی و هنجارگریزی نحوی و در بخش بهره گیری از صور خیال با بسامد بالایی دیده میشود. همچنین شاعر به خوبی توانسته است عاطفه و اندیشه شعری را از طریق این سه بخش یاد شده به خواننده القاء کند؛ بنا بر این ارتباط مناسبی بین عاطفه شعری و بخش های موسیقایی و زبانی و تصویرهای شعری دیده میشود.
پرونده مقاله
عنوان این مقاله اهمیّت وزن و موسیقی در اشعار مهدی اخوانثالث است که با مقدّمهای کوتاه دربارة موسیقی شعر و اشاره به برخی کارها و آراء و نظرات و تحقیقات اخوان در این خصوص شروع میشود و به بررسی عوامل عمدة ایجاد موسیقی در شعر (وزن، قافیه، ردیف و تناسبات لفظی) منتهی میشود چکیده کامل
عنوان این مقاله اهمیّت وزن و موسیقی در اشعار مهدی اخوانثالث است که با مقدّمهای کوتاه دربارة موسیقی شعر و اشاره به برخی کارها و آراء و نظرات و تحقیقات اخوان در این خصوص شروع میشود و به بررسی عوامل عمدة ایجاد موسیقی در شعر (وزن، قافیه، ردیف و تناسبات لفظی) منتهی میشود. جهت تکمیل بحث و ارائة نظرات اخوان در باب موسیقی شعر، علاوهبر بررسی آثار منظوم وی به تحقیقات و آثار منثور و مصاحبههای وی نیز پرداخته شده که جایجای و در ضمن ارائه شواهد هریک، اجمالاً و در حد امکان به آنها اشاره شده است.
پرونده مقاله
پروین اعتصامی بانوی برجستۀ شعر فارسی قرن اخیر در سرودن قطعات گوی سبقت از هم عصران ربوده و در مناظره صاحب سبک است. در تحقیق حاضر شعر وی را از منظر موسیقی شعر بررسی شد تا ابعاد ماندگاری و محبوبیت سخن او نشان داده شود. موسیقی شعر به بررسی هماهنگی و انسجام کلام در چهار سطح چکیده کامل
پروین اعتصامی بانوی برجستۀ شعر فارسی قرن اخیر در سرودن قطعات گوی سبقت از هم عصران ربوده و در مناظره صاحب سبک است. در تحقیق حاضر شعر وی را از منظر موسیقی شعر بررسی شد تا ابعاد ماندگاری و محبوبیت سخن او نشان داده شود. موسیقی شعر به بررسی هماهنگی و انسجام کلام در چهار سطح بیرونی، کناری، درونی و معنوی پرداخته است. اوج شکوهمندی و اقتدار شعر پروین اعتصامی در سطح معنوی و روابط معنایی اجزای کلام است. روشی که اشعار او را در عین سادگی و روانی لفظ غنایی ادبی بخشیده و مورد توجه ادیبان و منتقدان ادبی قرار داده است. علت توجه شاعر به موسیقی معنوی تعهد و اعتقاد به تعلیم بویژه تعلیم بانوان ایران زمین، کمک به دیگران خاصه ضعفا و مبارزه با ظلم و بی داد ستمگران مستبد و جنایت کاران روزگار است.
پرونده مقاله
نگارنده این سطور در این مقاله قصد دارد پس از بیان مقدمهای در آهنگ شناسی شعر فارسی و ذکر نکاتی چند در تاریخ علم عروض، به اصل و معیار وزن در شعر فارسی بپردازد. به همین منظور به کمک نتنگاری ابیات به این نتیجه رسیده است که علت آهنگین بودن مصراع و بیت، تکرار میزانهای موسی چکیده کامل
نگارنده این سطور در این مقاله قصد دارد پس از بیان مقدمهای در آهنگ شناسی شعر فارسی و ذکر نکاتی چند در تاریخ علم عروض، به اصل و معیار وزن در شعر فارسی بپردازد. به همین منظور به کمک نتنگاری ابیات به این نتیجه رسیده است که علت آهنگین بودن مصراع و بیت، تکرار میزانهای موسیقایی است. در ادامۀ مقاله به ذکر برخی انحرافات وزنی در شعر فارسی پرداخته شده است.
پرونده مقاله
توجه به موارد مختلف موسیقی شعر (وزن، قافیه و ردیف) در دریافت معانی و حس گوینده در بیان عواطف خود بسیار مؤثر است، به-ویژه وقتی شاعر این موضوع را با قافیه در شعر مطرح میکند؛ قافیه را میتوان مهمترین جلوهگاه موسیقی کناری و اوج هنرنمایی شاعر در آن دانست. محمدعلی بهمنی شا چکیده کامل
توجه به موارد مختلف موسیقی شعر (وزن، قافیه و ردیف) در دریافت معانی و حس گوینده در بیان عواطف خود بسیار مؤثر است، به-ویژه وقتی شاعر این موضوع را با قافیه در شعر مطرح میکند؛ قافیه را میتوان مهمترین جلوهگاه موسیقی کناری و اوج هنرنمایی شاعر در آن دانست. محمدعلی بهمنی شاعری غزلسرا شناخته شده است و با توجه به ویژگی غزل هایش در جایگاه غزل نو، مبتکر قافیه هایی است که از واژههای متداول امروزی و در عین حال گوشنواز و در ارتباط با سایر تناسبها و صنایع غزلش پدید آمده است. در این تحقیق، سعی شده است تا این نوآوری را در غزل با بررسی نقش قافیه و تناسب آوایی آن با حروف بیت، تأثیر حروف قافیه در القای عاطفه مورد نظر شاعر، موسیقی قافیه و تأثیر قافیه در تشخص لفظی و معنایی مفهوم مورد نظر شاعر، با رویکردی ساختارگرایانه نشان دهد.
پرونده مقاله
سید محمد رضا میرزاده عشقی (1273 - 1303 هـ. ش)، شاعر نام آشنای عهد مشروطیت، از رجال پرکار روزگار خود است. او اگر چه در حوزه ی شعر سیاسی و اجتماعی شاعری بزرگ و نامدار محسوب می شود لیکن از نظر ادبی و آشنایی به فنون و تکنیک های شعری دست توانایی ندارد و هنوز به اوج هنر شعری چکیده کامل
سید محمد رضا میرزاده عشقی (1273 - 1303 هـ. ش)، شاعر نام آشنای عهد مشروطیت، از رجال پرکار روزگار خود است. او اگر چه در حوزه ی شعر سیاسی و اجتماعی شاعری بزرگ و نامدار محسوب می شود لیکن از نظر ادبی و آشنایی به فنون و تکنیک های شعری دست توانایی ندارد و هنوز به اوج هنر شعری خود نرسیده است. در این مقاله تلاش می شود با بررسی محور ادبی اشعار عشقی، میزان شناخت و تسلط او بر حوزه های مختلف این محور سبکی مشخص و نقاط قوت و ضعف او معلوم گردد. عشقی در قالب های شعر دست به نوآوری زده و یکی از کسانی است که اولین شعر نو را به او نسبت می دهند. او در دیگر قالبهای سنتی نیز دستکاری کرده چنانکه مسمّط ترجیعی را ساخته ی او می دانند. در وزن شعر اگر چه خواهان ایجاد تحول بوده لیکن به خواست مطلوب خود نرسیده است. اغلب صور خیال او کلیشه ای و قدیمی است، لیکن تشبیهات زنده و پویا که بعضاً در بافت شعر جریان پیدا می کند کم و بیش بر جاذبه ی اشعاش افزوده است. در بین آرایه های ادبی بیشترین تلاشش برای تقویت موسیقی شعر از رهگذر جناس ها و تکرارها، و ایجاد تداعی معانی از طریق تضادها، مراعات النظیرها و تلمیح هاست. در باب تلمیح نیز نشان می دهد که با وجود علاقه مندی به ایران باستان، شناخت چندانی از فرهنگ و تاریخ باستان ایران ندارد.
پرونده مقاله
وزن شعرآزاد نیمایی با حفظ کیفیت عروض سنتی و امکان تغییر در کمیت آن، درحقیقت ادامه ی همان وزن عروض سنتی وقابل تقطیع است. می توان آن را قالبی نو وکامل تراز قالب های شعرکهن فارسی دانست که با نوآوری هایی درکاربرد وزن و قافیه همراه است. وجه تمایزشعرآزاد از قالب های شعر کهن؛ع چکیده کامل
وزن شعرآزاد نیمایی با حفظ کیفیت عروض سنتی و امکان تغییر در کمیت آن، درحقیقت ادامه ی همان وزن عروض سنتی وقابل تقطیع است. می توان آن را قالبی نو وکامل تراز قالب های شعرکهن فارسی دانست که با نوآوری هایی درکاربرد وزن و قافیه همراه است. وجه تمایزشعرآزاد از قالب های شعر کهن؛عدم تساوی مصراع ها، شکل نوشتاری و نوع ساختمان آن است،که با ترکیب والهام از قالب های مستزاد، مسمط، بحرطویل، ترکیب بند و ترجیع بند شکل گرفت. احمد شاملو از نخستین شاگردان و پیروان نیما است. او بر سر عروض با نیما به توافق نرسید و پس از مدتی تقلید محض از شعرآزاد نیمایی و متحجرشدن در نیما، با بهره گیری از فرهنگ شعری نیما، شعرسپید خود را فارغ ازوزن عروض سنتی وفارغ ازافاعیل عروضی بنیان گذاشت. شاملو وزن را عنصری خارجی، تحمیلی و الحاقی می دانست. او به نوعی موسیقی که جزء طبیعی و جدایی ناپذیر از ساختمان شعر است معتقد بود و در شعرسپید خود با انواع موسیقی درونی، کناری و...، و نیز با به کارگیری خود جوش برخی صنایع لفظی نوعی آهنگ و تناسب را جایگزین وزن عروضی کرد.
پرونده مقاله
ساختار زبان حماسی در کوشنامۀ ایرانشان بن ابیالخیر
سامان رحمانزاده *
دانشجوی دورۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی، گرایش حماسی، دانشگاه ارومیه، ایران.
فاطمه مدرّسی**
استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ارومیه، ایران.
بهمن نزهت***
دانشیار گروه زبان و ادبیات فا چکیده کامل
ساختار زبان حماسی در کوشنامۀ ایرانشان بن ابیالخیر
سامان رحمانزاده *
دانشجوی دورۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی، گرایش حماسی، دانشگاه ارومیه، ایران.
فاطمه مدرّسی**
استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ارومیه، ایران.
بهمن نزهت***
دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ارومیه، ایران.
تاریخ دریافت: 11/12/1396
تاریخ پذیرش: 17/7/1398
چکیده
یکی از موضوعات نقد جدید، بررسی ساختار زبان در آثار ادبی است. الگوی بررسی ساختار زبان حماسی، چگونگی زبان شعر حماسی را در سطوح گوناگون آوایی و موسیقایی، واژگان و نحوی، بلاغی و ادبی، محتوایی و درونمایهای بررسی میکند تا چگونگی تجلّی نوع ادبی حماسه در زبان را کشف و سیر حماسهسرایی را توصیف کند. به همین منظور در این مقاله، با استفاده از نظریات صورتگرایی و بر اساس زبان حماسی معیار (شاهنامۀ فردوسی) و الگویی که شهبازی و ملکثابت در این زمینه به دست دادهاند، به بررسی زبان حماسی در کوشنامهپرداخته و در هر سطح، شاخصهای لازم تبیین شده و سپس چگونگی ظهور آن شاخصها در زبان حماسی، با بیان شواهدی نشان داده شده است تا بر اساس آن اولاً ویژگیهای زبان حماسی کوشنامه مشخّص گردد و ثانیاً به میزان موفقیت یا عدم موفقیت ایرانشان بن ابیالخیر در بهکارگیری زبان حماسی معلوم شود. بر این اساس، مشخص گردید که ابیالخیر، به عنوان یکی از مقلّدان زبان حماسی معیار، در بهکارگیری زبان حماسی در بسیاری از موارد موفق بوده و اثر وی، نمونهای کامل از منظومۀ حماسۀ ملّی بعد از شاهنامه است.
* . saman207@gmail.com
** . fatemeh.modarresi@yahoo.com
*** . b.nozhat@urmia.ac.ir
پرونده مقاله
رهی معیری یکی از نام آورترین شاعران دهۀ بیست تا پنجاه معاصراست که با قریحۀ چشم گیر وگاه شگفت انگیز، تخیل های دور پرواز و شاعرانۀ خود را به تصویر کشیده و آن را در کالبد های انواع شعر، حتی ترانه های غزل وار و طنز های بدیع انتقادی و اجتماعی، بیان کرده و در این ره گذر، بر ا چکیده کامل
رهی معیری یکی از نام آورترین شاعران دهۀ بیست تا پنجاه معاصراست که با قریحۀ چشم گیر وگاه شگفت انگیز، تخیل های دور پرواز و شاعرانۀ خود را به تصویر کشیده و آن را در کالبد های انواع شعر، حتی ترانه های غزل وار و طنز های بدیع انتقادی و اجتماعی، بیان کرده و در این ره گذر، بر اثر بررسی های ژرف در آثار شاعران بزرگ، از تاثیر فرخی، نظامی گنجوی، مولوی، حافظ، به ویژه سعدی و صائب، نیز دور نمانده است. در این مقاله به بیان موارد شایان توجه زندگی، آثار، دقایق روحی و اخلاقی و سرانجام، نقد، تحلیل آثار و شناخت جای گاه هنری و ادبی رهی در شعر، ترانه و طنز معاصر، پرداخته شده است.
پرونده مقاله
سکوی نشر دانش
سند یا سکوی نشر دانش ،سامانه ای جهت مدیریت حوزه علمی و پژوهشی نشریات دانشگاه آزاد می باشد