ملامتی

دسترسی آزاد مقاله

1 - بررسی مضامین قلندرانه در غزل‌های نظامی
وحید علی بیگی سرهالی زینب نوروزی

10.30495/dk.2022.690480

غزل از قالب‌های رایج برای بیان مضامین عشق و عرفان است که گاهی شاعر از این قالب شعری برای انتقاد جامعه از آن بهره می برد. در این میان نظامی از شاعرانی است که با تابوشکنی در مضمون و محتوای غزل، مفاهیم بنیادی و انتقادی خود را نسبت به صوفیان و زاهدان ریاکار بیان می دارد که چکیده کامل

غزل از قالب‌های رایج برای بیان مضامین عشق و عرفان است که گاهی شاعر از این قالب شعری برای انتقاد جامعه از آن بهره می برد. در این میان نظامی از شاعرانی است که با تابوشکنی در مضمون و محتوای غزل، مفاهیم بنیادی و انتقادی خود را نسبت به صوفیان و زاهدان ریاکار بیان می دارد که این امر یادآور شعر قلندرانه است. شعر قلندرانه با سنایی آغاز می شود و پس از نظامی، در اندیشه حافظ و عطار به کمال می رسد. در این راستا نظامی با توصیف شراب و ترغیب مخاطبان به مَی و میخانه، ارزش های جدیدی را به جامعه عصر خود معرفی می کند که این امر با شکستن توبه و تقابل اماکن مقدس و نامقدس، راهی جدید را در عرصه ادبیات انتقادی می گشاید. وی با رد مظاهر شریعت و انتقاد از تصوف دروغین، تعریض و کنایاتی را به واعظان و صوفیان متظاهر نما روا می دارد که با رند و قلندر خواندن خود، مسیرش را از پشمینه پوشان جدا می کند. نظامی با طرح داستان‌هایی با مضامین قلندرانه و دعوت به خوش باشی و شادکامی، وزنی پرتحرک را در غزل به کار می برد تا مضمون‌های قلندرانه در سرودهایش را بیش‌ازپیش برجسته سازد و خود را به‌عنوان شاعر قلندریه در کنار دیگر شعرای این سبک شعر انتقادی قرار دهد که این نشان‌دهنده خود واقعی و پنهان نظامی در خمسه است. این پژوهش با روش تحلیلی و توصیف شواهد مثال از دیوان غزلیات به انجام رسیده است تا ضمن معرفی اندیشه ملامتی و انتقادی نظامی، او را در کنار دیگر شعرای قلندر مسلک قرار دهیم. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

2 - بررسی قلندریات سنایی از لحاظ محتوا
علی عباس علیزاده علی محمد موذنی

شعر قلندری بیانگر آخرین مرحلة تکامل احوال صوفیانه و اوج بیان اندیشه های ایشان در زبان هنر است. بی شک تنها راه شناخت تکامل احوال عارفان، تغییرات زبانی و محتوایی افکار ایشان خواهد بود. سنایی نیز همچون بسیاری از موارد دیگر آغازگر نشر این مفهوم در عرصة شعر بوده است. زبان و چکیده کامل

شعر قلندری بیانگر آخرین مرحلة تکامل احوال صوفیانه و اوج بیان اندیشه های ایشان در زبان هنر است. بی شک تنها راه شناخت تکامل احوال عارفان، تغییرات زبانی و محتوایی افکار ایشان خواهد بود. سنایی نیز همچون بسیاری از موارد دیگر آغازگر نشر این مفهوم در عرصة شعر بوده است. زبان و اندیشۀ سنایی در عرصۀ قلندریات رنگ و بویی دیگر می گیرد، زبانی بی پروا با اندیشه های نامتعارف که گویی کوششی است در جهت رسیدن به اخلاص.در این مقاله برآنیم تا به بررسی قلندریات سنایی از لحاظ محتوا بپردازیم. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

3 - یکسانی های محتوایی غزلیات و مثنوی «دستورنامه» نزاری قهستانی
سید علی جعفری صادقی سید احمد حسینی کازرونی

ادب تعلیمی همواره یکی از گسترده ترین عرصه های هنرنمایی بسیاری از سخنوران و پدیدآورندگان آثار ادبی بوده است، که به واسطه ی خلاقیت و جاذبه ی سخن، به آموزه ها و تعالیم خویش اثربخشی و توان نفوذ ده چندان در دل مخاطبان بخشیده اند. منظومه ی دستورنامه نزاری قهستانی، مثنوی کوتاه چکیده کامل

ادب تعلیمی همواره یکی از گسترده ترین عرصه های هنرنمایی بسیاری از سخنوران و پدیدآورندگان آثار ادبی بوده است، که به واسطه ی خلاقیت و جاذبه ی سخن، به آموزه ها و تعالیم خویش اثربخشی و توان نفوذ ده چندان در دل مخاطبان بخشیده اند. منظومه ی دستورنامه نزاری قهستانی، مثنوی کوتاهی است که به ظاهر در شرح آداب و رسوم باده نوشی و به انگیزه ی تعلیم و اندرز فرزندانش سروده است. اما آشنایی با ویژگی های سبکی و محتوایی دیگر سروده های نزاری به ویژه در قالب غزل و دقت و بررسی دگرباره در دستورنامه نشان دهنده ی مشترکات محتوایی فراوانی در میان مضامین غزلیات وی و دستورنامه می باشد؛ که عمدتاً بازتابی از انگیزه ها و خواست های ملامتی نزاری است. پی بردن به این مشترکات، زمینه ی دریافت معانی تازه ای را از این منظومه فراهم می سازد، به گونه ای که می توان گفت: محتوای دستورنامه در واقع بازآفرینی مضامین رایج ملامتی غزل فارسی در قالب مثنوی است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

4 - بررسی مفهوم زهد در اندیشه‌ حمدون قصار و لائوتسه (با تکیه برمفهوم ملامت و وووی)
قربان علمی حسین امیدی

این مقاله با استفاده از منابع دست‌اول و با روش توصیفی-تحلیلی به مقایسة آراءحمدون قصار، صوفی سده سوم‌اسلامی و لائوتسه،زاهد سده‌های نخستین تائویی در باب زهد می‌پردازد. ضرورت این تحقیق بر شباهت‌های ظاهری مفهوم ملامت و وووی در آراء حمدون قصار و لائوتسه است که باعث می‌شود یک چکیده کامل

این مقاله با استفاده از منابع دست‌اول و با روش توصیفی-تحلیلی به مقایسة آراءحمدون قصار، صوفی سده سوم‌اسلامی و لائوتسه،زاهد سده‌های نخستین تائویی در باب زهد می‌پردازد. ضرورت این تحقیق بر شباهت‌های ظاهری مفهوم ملامت و وووی در آراء حمدون قصار و لائوتسه است که باعث می‌شود یک محقق تطبیقی، به بررسی مقایسه‌ای دراین زمینه علاقه‌مند گردد. از مجموع مباحث نتیجه می‌شود که مفهوم وووی در آراء لائوتسه دارای سنتی مرتاضانه است که علی‌رغم ویژگی‌های مثبت آن به مانند انجام اعمال در خاموشی، اخلاص،طریقت و نفی ظاهر، پذیرش آن منجر به فقر، بی‌عملی، سلب مسئولیت، بی‌تفاوتی و زهد افراطی می‌شود؛ در حالی که مفهوم ملامت در آراء حمدون، دارای سنتی عابدانه است که بنیان اصلی آن بر عمل‌گرایی، مسئولیت بیشتر، حفظ تقوا و شریعت است.در‌نتیجه، مفهوم زهد در افکاراین دو متفاوت است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

5 - تصوف و راه ملامت
سیدعلی جعفری صادقی سیداحمد حسینی کازرونی

آنچه از گذشته درباره صوفیان ملامتی یاد شده و در شرح حال ایشان به سنت مکرر و متداوم تذکرهها مبدل گشته، به گونهای است که ملامتیان را چونان فرقهای از شمار فرق دیگر تصوف و در ردیف ذهبیه، نقشبندیه، قلندریه و... دانسته‌اند که پیروان حمدون قصار بوده اند، حتی در برخی موارد آ چکیده کامل

آنچه از گذشته درباره صوفیان ملامتی یاد شده و در شرح حال ایشان به سنت مکرر و متداوم تذکرهها مبدل گشته، به گونهای است که ملامتیان را چونان فرقهای از شمار فرق دیگر تصوف و در ردیف ذهبیه، نقشبندیه، قلندریه و... دانسته‌اند که پیروان حمدون قصار بوده اند، حتی در برخی موارد آنها را گروهی مجزا از صوفیه و در برابر ایشان توصیف کردهاند و از این روی همواره حقیقت حال ایشان در هالهای از ابهام بوده است. تألیف این مقاله کوششی است برای بررسی دوباره دیدگاههای ملامتیان، زمینههای پیدایش و ظهور ایشان، سیر تطور وتحولات آنها و همچنین دقت در وجوه تمایز و اشتراک احتمالی که با دیگر صوفیه داشتهاند و در نتیجه رسیدن به چهرهای روشنتر و واقعیتر از ملامتیان و تشخیص هویت تاریخی ایشان پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

6 - ملامتیه در غزلیات حزین لاهیجی
علی اکبر افراسیاب پور مسعود رهگذر

در میان اهل عرفان و تصوف گروهی سر برآوردند که هدف اصلی آنها مبارزه با ریا و تظاهر بود آن هم در جامعه‌ای که رسیدن به مناصب بالا بسیاری را در تکاپو انداخته بود، این گروه با وجود آن که در ملا عام اعمالی انجام می‌دادند که سرزنش و ملامت عوام را برمی‌انگیخت در خفا با اخلاص کا چکیده کامل

در میان اهل عرفان و تصوف گروهی سر برآوردند که هدف اصلی آنها مبارزه با ریا و تظاهر بود آن هم در جامعه‌ای که رسیدن به مناصب بالا بسیاری را در تکاپو انداخته بود، این گروه با وجود آن که در ملا عام اعمالی انجام می‌دادند که سرزنش و ملامت عوام را برمی‌انگیخت در خفا با اخلاص کامل به عبادت پروردگان بی‌چون می‌پرداختند و لحظه‌ای از یاد وی غافل نبودند. این گروه از صوفیه در شعر و ادب فارسی نمود فراوان یافته‌اند و شعرای بنام در مورد این طریقه داد سخن داده‌اند و مشرب و ذهنیّات آنها را به تدقیق بیان کرده‌اند و برخی از این شعرا خود این طریقه پیش گرفته‌اند و در گسترش چنین تفکّری کوشیده‌اند و آثار نظم و نثر خود را به این شیوه زینت داده‌اند از بین آنها می‌توانیم به شیخ محمدعلی حزین لاهیجی اشاره کنیم. نکته مهم آن که حزین در بین غزلیات خود معارفی ناب نسبت به این گروه آشکار کرده و پرده از اصل و درون مایة تفکرات آنها برداشته است که بسیار قابل توجه است و می‌تواند در بسیاری از تحقیقات تاریخی موثر واقع گردد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

7 - معانی و مضامین ملامتی در غزلیات فارسی
سیدعلی جعفری صادقی سیداحمد حسینی کازرونی

یکی از زمینههای محتوایی بسیار گسترده و پردامنه در مجموعۀ آثار عرفانی، به ویژه غزلیات عرفانی، بازتاب اندیشهها، باورها، رفتارها و شیوۀ سلوک ملامتی است؛ که بخشی از این ادبیات گسترده با عنوان قلندریات شناخته شده و مورد بررسی قرار میگیرد، و بخشی دیگر به گونهای مستقیمتر چکیده کامل

یکی از زمینههای محتوایی بسیار گسترده و پردامنه در مجموعۀ آثار عرفانی، به ویژه غزلیات عرفانی، بازتاب اندیشهها، باورها، رفتارها و شیوۀ سلوک ملامتی است؛ که بخشی از این ادبیات گسترده با عنوان قلندریات شناخته شده و مورد بررسی قرار میگیرد، و بخشی دیگر به گونهای مستقیمتر و بیپردهتر اصول رفتارها و باورهای ملامتیان را بازگو میکند. همچنین متناسب با جنبۀ کاربردی این مضامین نیز می‌توان آنها را به دو دسته از مقاصد فردی و اجتماعی ملامتیان نسبت داد. در این مقاله تلاش شده است که با مطالعه در غزلیات شماری از برجستهترین سخنوران ادب فارسی از سدۀ ششم تا پایان سدۀ هشتم هجری، که دورۀ اصلی رواج اینگونه مضامین در ادب فارسی است، فهرستی از معانی و مضامین ملامتی در غزل فارسی ارائه گردد و تا جایی که مجال آن وجود دارد، به شرح و تحلیل این مضامین پرداخته شود. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

8 - ملامتیان و بازتابِ اندیشه هایِ آنان در غزلیاتِ عطّار و مولانا
نجلا ابراهیمی طلب

لامتیّه، فرقهای از خراسان و به خصوص از مردم نیشابور بودند؛ ملامتی بهدنبال این تفّکر است که عبادت، پارسایی، زهد و علم و حال خود راپوشیده نگاه دارد، چه ایشان عبادات خود را سِرّی بین خود و خدا میداندو لذا آگاهی دیگران بر اعمال خود را نمیپذیرند؛ از مبلّغان و مروّجان اینفرقه چکیده کامل

لامتیّه، فرقهای از خراسان و به خصوص از مردم نیشابور بودند؛ ملامتی بهدنبال این تفّکر است که عبادت، پارسایی، زهد و علم و حال خود راپوشیده نگاه دارد، چه ایشان عبادات خود را سِرّی بین خود و خدا میداندو لذا آگاهی دیگران بر اعمال خود را نمیپذیرند؛ از مبلّغان و مروّجان اینفرقه میتوان حمدون قصّار را نام برد؛ این جریان در واقع نهضتی بود علیهمقّدسمآبی برخی از صوفیان که زهد را به آفت ریا و تزویر آلوده بودند.تعلیمات این مکتب ملامتیه یا فرقۀ افراطی آن، قلندریه در نهایت وارد - -شهرت یافتند؛ قلندریات ادبیّات شد و اشعاری را پدید آورد که بهقلندریات، به اشعاری گفته میشود که اساس آن تخریب ظاهر است وشاعر در آن از اموری سخن میگوید که میتواند مایۀ بدنامی شود، مانند:رفتن به میخانه، ادعای کفر، انجام محرّمات، عشق به ترسا، رندی ولااُبالیگری و ...؛ غزلیات عطّار و مولوی از مهمترین اشعار عارفانه وقلندرانهای هستند که سنایی بنیانگذار آن بود؛ این مقاله بر آن است که بهتحلیل چگونگی پیدایش مکتب ملامتیّه و عقاید آنان و نفوذ این افکار درادبیّات گذشته بپردازد و سپس، محورهای فکری این فرقه را در غزلیاتعطّار و مولانا دستهبندی و بررسی نماید. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

9 - واکاوی تاثیر فتوت و ملامتیه بر اقتصاد نیشابور قرن سوم و چهارم هجری
محمدرضا سوقندی شهربانو دلبری طاهره عظیم زاده طهرانی محمود مهدوی دامغانی

چکیده :ملامتیان فرقه ای مذهبی بودندکه براساس مکتب تصوف درنیشابور و درعصرحکومت سامانی، مقارن باقرن سوم هجری درسرزمین خراسان ظهورکردند. اساس تفکرآنان به واسطه ی پیوندی که با آیین فتوت داشتند براساس تشویق به کسب و کار حلال و تاکید بر رونق امور اقتصادی و بازار در مقابل عزلت چکیده کامل

چکیده :ملامتیان فرقه ای مذهبی بودندکه براساس مکتب تصوف درنیشابور و درعصرحکومت سامانی، مقارن باقرن سوم هجری درسرزمین خراسان ظهورکردند. اساس تفکرآنان به واسطه ی پیوندی که با آیین فتوت داشتند براساس تشویق به کسب و کار حلال و تاکید بر رونق امور اقتصادی و بازار در مقابل عزلت گزینی و خرقه پوشی سایر صوفیان و فرقه های مذهبی زهاد هم عصر و پیش از خود بود.اگر جریان کلی تصوف را دنیاگریزی وبه نوعی کاهلی و دوری ازکسب وکار جدی ورونق اقتصادی بدانیم ، می توان گفت که با ظهور ملامتیه در نیشابور زمینه های مناسبی برای رشد اقتصاد و تجارت در سرزمین خراسان مهیا گردید، بر این اساس هدف اصلی این مقاله واکاوی در تاملات فتیان و متصوفه و آمیخته شدن این دو جریان در نحله ی صوفیانه ی ملامتیه و تاثیر مثبت آنان بر بازار و اقتصاد آن دوره می باشد، روش تحقیق به صورت کتابخانه ای است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

10 - جمال الدین ساوجی و تاثیر شخصیت او بر طریقه‌ی قلندریه
زهرا امیری

قلندریه یکی از شاخه های صوفیه است که از فرقه‌ی ملامتیه منشعب شده و حتی گاهی این فرقه راهمان ملامتیه می‌دانند. اقدامات قلندریه در ابتدا همچون ملامتیه اعتراض به اوضاع و احوال سیاسی و اجتماعی بود. اما بعد‌ها این فرقه بیشتر به ظاهر سازی پرداختند و اعضاء آن برای جدا بودن از چکیده کامل

قلندریه یکی از شاخه های صوفیه است که از فرقه‌ی ملامتیه منشعب شده و حتی گاهی این فرقه راهمان ملامتیه می‌دانند. اقدامات قلندریه در ابتدا همچون ملامتیه اعتراض به اوضاع و احوال سیاسی و اجتماعی بود. اما بعد‌ها این فرقه بیشتر به ظاهر سازی پرداختند و اعضاء آن برای جدا بودن از دیگران خود را به شکل عجیب و غیر معمولی در می‌آوردند. یکی از شخصیت های مطرح قلندریان، جمال الدین ساوجی(زاوه ای) رهبر قلندریان جولقی بود. افسانه هایی که در مورد او وجود دارد مانند داستان هایی که برای صوفیان و عارفان ذکر می‌شود همراه با شاخ و بال های فراوان و غیر قابل باور است. وی که ایرانی بود در دمشق شیوه های بدعتی خود را ارائه کرد.او بعدها به مصر رفت و در شهر دمیاط مقیم شد. وی توانست پیروان زیادی در سرزمین های اسلامی به دست آورد. پس از او قلندریان که مدعی پاکدامنی و جدایی از تعلقات دنیوی بودند، با اشتغال به فساد و انجام اعمال منافی عرف و شرع به انحطاط گرائیدند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

11 - سیر مفهوم عشق در غزل فارسی از دیدگاه جامعه شناسی ادبی
فرهاد طهماسبی

پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

12 - قلندران و قلندرنامه ها
ملیحه مهدوی

پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

13 - دیوانه‌نمایی و دیوانه‌نماها در مثنوی معنوی
هاتف سیاهکوهیان

عقلای مجانین یا فرزانگان دیوانه‌نما که گاه بهالیل نیز خوانده می‌شوند، جایگاه ویژه‌ای در ادبیات عرفانی دارند. در برخی از حکایات مثنوی، اقوال و احوال حکیمانه و در عین حال رازآلود این شوریدگان با ظرافت خاصی در قالب حکایات عامیانه بیان شده است. مولانا با آوردن تمثیل‌های پُر چکیده کامل

عقلای مجانین یا فرزانگان دیوانه‌نما که گاه بهالیل نیز خوانده می‌شوند، جایگاه ویژه‌ای در ادبیات عرفانی دارند. در برخی از حکایات مثنوی، اقوال و احوال حکیمانه و در عین حال رازآلود این شوریدگان با ظرافت خاصی در قالب حکایات عامیانه بیان شده است. مولانا با آوردن تمثیل‌های پُرمعنا، در پی نشان دادن حکمت و معرفت عمیق این دسته از اولیای الهی، خلاف ظاهر غیرعادّی و دیوانه‌وار آنان و تبیین لایه‌های عمیق شخصیت آنهاست. وی شناخت این نوع دیوانگان از دیوانگان معمولی را مستلزم نوعی بصیرت باطنی و فراست معنوی می‌داند. حال و مقام این شوریدگان و اطوار جنون معنوی آنها، به‌ویژه در دفتر دوم مثنوی معنوی، بیان شده است. مولوی جنون مافوق عقل این دیوانگان را نمادی از إماتة نفس و إحیای قلب عارفان و نشانه‌ای از حرّیت و آزادگی آنان می‌داند. وی در حکایت آن بزرگی که خود را دیوانه ساخته بود، ضمن توصیف دقیق خصوصیات و مراتب معنوی این عارفانِ دیوانه‌نما، آنها را دارای مقام ولایت دانسته و جنون یا جنون‌نمایی ظاهری آنان را گاه بهانة ستر حال آنان برای وارد نشدن در نظام قدرت و نیز وسیله‌ای برای اعتراض در برابر ارباب قدرت از طریق نفی عظمت جباران عصر می‌داند. پرونده مقاله

فهرست مقالات ملامتی

سکوی نشر دانش

پیوندهای سایت

مراکز مرتبط

پشتیبانی

صفحات رسمی