دیوانه‌نمایی و دیوانه‌نماها در مثنوی معنوی
محورهای موضوعی : اسطوره
هاتف سیاهکوهیان
1
(استادیار دانشگاه آزاداسلامی ـ واحد تاکستان)
کلید واژه: تصوّف, مولانا جلال‌الدین بلخی, عقلای مجانین, ملامتیّه, جنون الهی,
چکیده مقاله :
عقلای مجانین یا فرزانگان دیوانه‌نما که گاه بهالیل نیز خوانده می‌شوند، جایگاه ویژه‌ای در ادبیات عرفانی دارند. در برخی از حکایات مثنوی، اقوال و احوال حکیمانه و در عین حال رازآلود این شوریدگان با ظرافت خاصی در قالب حکایات عامیانه بیان شده است. مولانا با آوردن تمثیل‌های پُرمعنا، در پی نشان دادن حکمت و معرفت عمیق این دسته از اولیای الهی، خلاف ظاهر غیرعادّی و دیوانه‌وار آنان و تبیین لایه‌های عمیق شخصیت آنهاست. وی شناخت این نوع دیوانگان از دیوانگان معمولی را مستلزم نوعی بصیرت باطنی و فراست معنوی می‌داند. حال و مقام این شوریدگان و اطوار جنون معنوی آنها، به‌ویژه در دفتر دوم مثنوی معنوی، بیان شده است. مولوی جنون مافوق عقل این دیوانگان را نمادی از إماتة نفس و إحیای قلب عارفان و نشانه‌ای از حرّیت و آزادگی آنان می‌داند. وی در حکایت آن بزرگی که خود را دیوانه ساخته بود، ضمن توصیف دقیق خصوصیات و مراتب معنوی این عارفانِ دیوانه‌نما، آنها را دارای مقام ولایت دانسته و جنون یا جنون‌نمایی ظاهری آنان را گاه بهانة ستر حال آنان برای وارد نشدن در نظام قدرت و نیز وسیله‌ای برای اعتراض در برابر ارباب قدرت از طریق نفی عظمت جباران عصر می‌داند.
In the Islamic tradition, Bohlool is the symbol of "wisdom mad". He was a well known judge and scholar, and companion of the Imām Musa al-Kadhimin. According to the Imam's order he acted insanely inorder to save his own life. Nevertheless, people acknowledged his superior wisdom and excellence. In Persian Literature, many of his stories are narrated and have been inspiring for Persian poets. Mowlānā Jalāl-al Din Balkhi, in his Masnavi Manavi, has referred to this character and narrated some stories about "wisdom mads". In this article, with regard to the Book II of Masnavi Manavi and the story of Zu'l Nun, a mystic that acted mad, the personality of this character is studied.
_||_
