غزلیات حافظ

دسترسی آزاد مقاله

1 - تحلیل گفتمان مسلط در غزلیات حافظ بر مبنای وجوه چالشی-استدلالی نظریه کنش‌گفتار
سعید اکبری پابندی مهری تلخابی حسین آریان

10.30495/dk.2021.1916646.2145

کنش گفتار، یکی از مباحث مهم کاربردشناسی و فلسفه زبان است که پژوهشگر در تحلیل خود، بیشترین نقش را به گفتمان در بافت قائل می‌شود. این مقاله بر آن است که از گفتمان مسلط غزلیات حافظ روشنگری کرده و نشان دهد که شاعر، در جایگاه یک منتقد اجتماعی، برای القای دیدگاه‌های خود به مخ چکیده کامل

کنش گفتار، یکی از مباحث مهم کاربردشناسی و فلسفه زبان است که پژوهشگر در تحلیل خود، بیشترین نقش را به گفتمان در بافت قائل می‌شود. این مقاله بر آن است که از گفتمان مسلط غزلیات حافظ روشنگری کرده و نشان دهد که شاعر، در جایگاه یک منتقد اجتماعی، برای القای دیدگاه‌های خود به مخاطب، چگونه از شیوه‌های کلامی متعدد و کنش‌های گفتار بهره برده است. بررسی کنش‌های گفتار غزلیات حافظ، برای کشف ابعاد نظام باورهای او، دارای اهمیت پژوهشی است. فرض بر این است که گفتمان مسلط و وجه ممیزه غزلیات حافظ، گفتمان رندی است و از ایدئولوژی و نحوه ارتباط شاعر با نهادهای قدرت حکایت دارد. بدین منظور، بر اساس مباحث مرتبط با نظریه کنش گفتار با محوریت الگوی پنج‌گانه‌ جان سرل، عمل نمودیم و داده‌های مستخرج از دیوان را به روش‌های آماری- توصیفی، مورد تحلیل و تفسیر قرار دادیم. ره‌آورد تحقیق، حاکی از آن است که حافظ، در تولید گفتمان خود، از کنش‌های تلفیقی و شیوه‌های مختلف استدلال ازجمله آمرانه- اقناعی- چالشی- ترغیبی استفاده کرده تا با تأثیرگذاری بهتر بر مخاطب، او را به جهان باورهای خود دعوت کند؛ همچنین، گفتمان مسلط در غزلیات این شاعر، گفتمان رندی است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

2 - «من» غنایی و حماسی (مورد پژوهانه دیوان حافظ و شاهنامه فردوسی)
فرشته آهیخته احمد گلی

10.30495/dk.2021.1879506.1649

شاخصه های سبکی ادبیات ملل در گونه های مختلف ادبی با زیرساخت های ویژه، پیکره های اصلی فرهنگ و ادبیات آ ن ها را بازتاب می دهد. در این میان،گونه های غنایی و حماسی در کنار دیگر انواع، جایگاهی خاص برای بازتاب احساسات و افکار نویسنده باز نگه داشته است.از آن جا که پدید چکیده کامل

شاخصه های سبکی ادبیات ملل در گونه های مختلف ادبی با زیرساخت های ویژه، پیکره های اصلی فرهنگ و ادبیات آ ن ها را بازتاب می دهد. در این میان،گونه های غنایی و حماسی در کنار دیگر انواع، جایگاهی خاص برای بازتاب احساسات و افکار نویسنده باز نگه داشته است.از آن جا که پدیدآورندگان این گونه از متن نوشته ها و حساسیت حضور نشست مؤلفان آن ها را در متن نمی توان انکار کرد، بررسی جایگاه مؤلف و تاثیر زاویۀ نشست او در متن می تواند نقطه های مبهم نوشته ها را آشکارکند. من غنایی یا ابراز شخصیت عاطفی نویسنده در متون غنا، بازنمودی از رمزواره هایی بی بدیل نگاه درونی مؤلف به موضوعات مختلف اطراف را به نمایش می گذارد. زیرساخت های من فردی و عاشقانه، من اجتماعی، من اخلاقی و ... هرکدام الگوبندی ذهن نویسنده را به مخاطب اعلام می کند و با روش غیرارادی، ذهنیت مؤلف را در جهت اقناع خواننده هدایت می کند. در متن های حماسی، مؤلف و حضور من فردی و خویشتن شاعرانۀ او هر چند به ظاهر چشمگیر نمی نمایاند، اما در ساخت های زیرین روایت پهلوانی و تاریخی متن، نقب زدن نویسنده به احساسات و هنجارهای درونی خویش را به صورت ارادی می توان دید. به گونه ای که اندیشه برترمنشانه و منگرایانۀ پهلوانان، جبهه گیری های ایشان در مقابله با قطب پلیدی ها و ناهنجاری ها، نازش به افتخارات ملی و نژادی در مقابل بیگانگان و... اعتبار اندیشه های ناسیونالیستی یک حماسه سرا را در پیوند با عواطف درونی او نشان می دهد. از آن جا که شاهنامۀ فردوسی و دیوان حافظ شیرازی، نمونۀ بکمال دو نوع گونۀ حماسی و غنایی ما محسوب می شوند، محقق سنجش حضورمن شاعرانه با بازنمود من ارادی حماسی را به گونۀ مقایسه ای در این دو نشان داده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

3 - تحلیل و شناسایی روش‎های پیونددهندۀ ابیات در غزلیات حافظ بر اساس نظریات حافظ پژوهان قرن اخیر
زهره خلیلی اصغر دادبه احمد خیالی خطیبی

10.30495/dk.2021.1913713.2116

در خصوص ارتباط یا عدم ارتباط ابیات غزل&lrm;های حافظ دو نظریه غالب و متضاد وجود دارد استقلال ابیات و پیوستگی معنایی ابیات با توجه به انتقاد معروف شاه شجاع به عدم پیوستگی غزل حافظ معلوم می&lrm;گردد هردو نظریه در روزگار خواجه مطرح بوده و در عصر ما این نظریات مرکز توجه حافظ چکیده کامل

در خصوص ارتباط یا عدم ارتباط ابیات غزل&lrm;های حافظ دو نظریه غالب و متضاد وجود دارد استقلال ابیات و پیوستگی معنایی ابیات با توجه به انتقاد معروف شاه شجاع به عدم پیوستگی غزل حافظ معلوم می&lrm;گردد هردو نظریه در روزگار خواجه مطرح بوده و در عصر ما این نظریات مرکز توجه حافظ شناسان قرار گرفته است. نظریه پیوستگی ابیات غزل‌‌های حافظ تحت عنوان توالی منطقی ابیات در مقابل نظریه استقلال ابیات است که با تشبیه غزلیات حافظ به سوره&lrm;های قرآن تعبیر پاشان را نیز دارد این گروه دلایل زیادی در رد توالی منطقی ابیات ارائه داد، در قرن اخیر حافظ‌پژوهان بسیاری به نفع پیوستگی معنایی ابیات نظریاتی ارائه دادند منتها شیوه&lrm;ای که هرکدام برای پیوند ابیات حافظ مطرح کردند متفاوت و گاه در تضاد با نظریات دیگر بود. در این پژوهش تلاش شده است ضمن معرفی و بررسی دیدگاه های حافظ‌پژوهان در این زمینه، روش&lrm;های آنان را جهت اتصال ابیات شاعر، شناسایی و تحلیل کند چراکه اعتقاد و التزام به پیوستگی معنایی ابیات موجب درک بهتر و شناخت عمیق تر شعر حافظ خواهد شد. جامعة آماری این پژوهش آثار حافظ پژوهان قرن اخیر است که در مورد پیوستگی معنایی ابیات غزل&lrm;های حافظ صاحب&lrm;نظرند یا روشی جهت اتصال ابیات حافظ ارائه داده اند. حجم نمونه نیز کلیه کتاب ها، مقالات و منابعی است که در این تحقیق به آن ها ارجاع شده است و روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است و چارچوب نظری، دیدگاه ها و تحلیل هایی است که به پیوستگی معنایی ابیات حافظ معتقد هستند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

4 - معانی حروف در دیوان حافظ
احمد ذاکری سامان خانی اسفندآباد

در فایل اصل مقاله موجود است.

در فایل اصل مقاله موجود است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

5 - نمودهای زبانی تأکید و کارکردهای بلاغی آن در غزل حافظ «با تکیه بر سه گسترة معنایی خدا، انسان و عشق»
علی احمدنیای دیسفانی عباسعلی وفایی علیرضا شعبانلو

این پژوهش با روشی توصیفی – تحلیلی در صدد معرفی روش‌ها و کارکردهای بیانی تأکید در گفتمان غزلیات حافظ است. تأکید یکی از سازوکارهای زبانی است که به شیوه‌ها و انواع گوناگون در متن ایجاد می-شود و دارای کارکردهای مختلف بلاغی است. تأکید با برجسته‌کردن بخش از معنای متن، ب چکیده کامل

این پژوهش با روشی توصیفی – تحلیلی در صدد معرفی روش‌ها و کارکردهای بیانی تأکید در گفتمان غزلیات حافظ است. تأکید یکی از سازوکارهای زبانی است که به شیوه‌ها و انواع گوناگون در متن ایجاد می-شود و دارای کارکردهای مختلف بلاغی است. تأکید با برجسته‌کردن بخش از معنای متن، به انتقال بهتر اندیشه‌ها و تفکرات خاص گوینده کمک می‌کند. تأکید به عنوان یکی از سازوکارهای زبانی، در چهارچوب نقش ترغیبی و نقش عاطفی زبان مطرح می‌شود. این نقش‌ها به ترتیب نقش‌هایی مخاطب‌محور و گوینده‌محور هستند که بیش از هر چیز در جستجوی انتقال اندیشة مطرح‌شده در متن به مخاطب و بیان احساسات گوینده قرار دارند. هر یک از کاربران زبان با توجه به هدفی که نسبت به بیان یک موضوع دارند، از روش‌های خاصی برای مؤکدکردن کلام خود بهره می‌گیرند. گستره‌های معنایی مورد تأکید در بافت متنی غزلیات حافظ به سه گسترة خداوند، انسان و عشق محدود می‌شوند؛ اما برخلاف محدودیت این گستره‌ها، روش‌ها و نمودهای زبانی تأکید در این اشعار متنوع و مختلف است. در بین این روش‌ها، انواع تکرار، روش‌های مختلف حصر و قصر، کاربرد قیود تأکید، جملات امری و پرسشی، افعال ناقص، میزان قطعیت بالای کلام، شبه‌جملات، افعال کنشی، افعال وجهی شناختی، جملات ندایی، جابجایی معنادار اجزای نحوی جملات و تقدیم و تأخیر واژگان، نسبت به سایر روش‌ها بسامد بیشتری دارد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که حافظ به دو شیوة مستقیم خطاب به مخاطب خاص و غیرمستقیم بدون در نظر داشتن مخاطبی خاص برای بیان احساسات شخصیِ و ابلاغ اندیشة خود از عنصر تأکید بهره گرفته است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

6 - بررسی تطبیقی پایگاه تکوینی عبودیت در غزلیات حافظ واندیشۀ افلاطون
دکتر اعظم اعتمادی فرد

در میان آثار ماندگار ملل مختلف، مباحث و موضوعاتی بیان شده که اگر درون مایه‌های آن بررسی شود در تعامل و گفتگوی میان آن‌ها به امکان‌هایی دست خواهیم یافت که تطبیق آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها را معقول می‌نماید. موضوع عبودیت و پایگاه تکوینی آن نیز از موضوعاتی است که در دیوان غزلیات حافظ چکیده کامل

در میان آثار ماندگار ملل مختلف، مباحث و موضوعاتی بیان شده که اگر درون مایه‌های آن بررسی شود در تعامل و گفتگوی میان آن‌ها به امکان‌هایی دست خواهیم یافت که تطبیق آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها را معقول می‌نماید. موضوع عبودیت و پایگاه تکوینی آن نیز از موضوعاتی است که در دیوان غزلیات حافظ و آثار افلاطون از نظر دور نمانده است. موضوعی که با توجه به سنخیت آن با فطرت و عهد الست به تعبیر حافظ ( البته بر مبنای اعتقاد به قرآن) و با مشاهدۀ ایده‌ها قبل از هبوط روح در جسم انسان به تعبیر سقراط آثار افلاطون (البته بر مبنای تفکر فلسفی)، ریشه در نوع خلقت و سرشت آدمی دارد و با عشق نسبتی دیرینه دارد. بنابر اهمیت این دو اثر در ادبیات ایران و فلسفه و ادبیات غرب و نیز ضرورت تبیین موضوع مورد بحث که جایگاه اساسی در رساندن انسان به سعادت ابدی دارد پژوهش حاضر سعی کرده تا با رویکرد تحلیلی- تطبیقی به واکاوی این دو اثر بپردازد. از نتایج تحقیق بر می‌آید که شباهت‌ها و هم‌داستانی و هم‌زبانی حافظ و سقراط آثار افلاطون با وجود فاصلۀ طولانی بین زمان بودن آن‌‌ها، به این بر می‌‌گردد که به زبان فطرت پاسخ سعادت طلبی فطری انسان را دادند و عشق را با سرشت انسان عجین و برای سیر مراتب انسان تا قرب الهی جاودان ترسیم کردند. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

7 - محتوای سیاسی و اجتماعی ایهام در غزل‌های حافظ
محمد پوریاور چوبر احمدرضا نظری چروده معصومه نظری چروده

ایهام که در شمار دلپذیرترین و ظریف‌ترین هنرهای کلامی است، در جوامع استبدادی و حکومت های اقتدارگرا، بهترین شیوه برای بیان دردهای اجتماعی و مجرای فریاد اعتراض‌آمیز و البته محتاطانه است. حافظ که یکی از شاعران برجسته قرن هشتم است، از این آرایه در اشعارش برای نقد اوضاع آشفته چکیده کامل

ایهام که در شمار دلپذیرترین و ظریف‌ترین هنرهای کلامی است، در جوامع استبدادی و حکومت های اقتدارگرا، بهترین شیوه برای بیان دردهای اجتماعی و مجرای فریاد اعتراض‌آمیز و البته محتاطانه است. حافظ که یکی از شاعران برجسته قرن هشتم است، از این آرایه در اشعارش برای نقد اوضاع آشفته و نابسامان آن دوران بسیار سود جسته است. این پژوهش بر آن است که به روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی نقش ایهام در طرح مسائل سیاسی و اجتماعی در غزلیات خواجه شیراز بپردازد تا اولاً میزان تأثیر هجوم چنگیز و حکومت مغولان در این دوره بر مضمون رایج در غزلیاتش بازنموده و ثانیاً برجسته ترین ایهام های غزلیات شاعر با کارکرد سیاسی و اجتماعی شناخته شود. این تحقیق نشان می‌دهد که بیشترین انتقادات ایهام آمیز حافظ متوجه پادشاهان ستمگر و ریاکار مغولی است و در میان انواع ایهام، بسامد ایهام تناسب و ایهام مجرد بیش از گونه های دیگر آن است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

8 - مقابله اشعار ِ حافظ بکار رفته در منشآت معین الدین میبدی( قرن نهم هجری) با چند تصحیح از دیوان حافظ شیرازی
آسیه ذبیح نیا عمران

معین الدین میبدی ، ادیب وحکیم قرن نهم هجری است که درشعرنیزمهارتی داشت ومنطقی تخلص می کرد. منشآت اودارای 82 نامه است. نثر وی دراین نامه ها مسجع وتقلید گونه ای ازگلستان سعدی است که آراسته به آیات قرآن کریم، احادیث و اشعار فارسی وعربی است. درمنشآتِ معین الدین میبدی اشعارفا چکیده کامل

معین الدین میبدی ، ادیب وحکیم قرن نهم هجری است که درشعرنیزمهارتی داشت ومنطقی تخلص می کرد. منشآت اودارای 82 نامه است. نثر وی دراین نامه ها مسجع وتقلید گونه ای ازگلستان سعدی است که آراسته به آیات قرآن کریم، احادیث و اشعار فارسی وعربی است. درمنشآتِ معین الدین میبدی اشعارفارسی بسیاری به کارگرفته شده که دال برمعلومات عمومی واطلاعات ادبی اوست وموجبات لطف، شیرینی وعذوبت کلام اورافراهم می آورد. به نظرمی رسد که اوعلاقۀ وافری به دیوان غزلیات حافظ داشته، وشیفتۀ آن بوده است؛ بطوری که بیشترنمونه های اشعار فارسی بکاررفته درمنشآت، ازدیوان غزلیات حافظ انتخاب وگزینش شده اند. معین الدین میبدی با غزلیات حافظ آشنا و بدان علاقه مند بوده است. وی 1124 بیت از ابیات غزلیات حافظ را درمتن منشآت خود گنجانده است. مقالۀ حاضرتلاش دارد تا تمامی ابیات ِ غزلیات حافظ را که درمنشآت ِمیبدی بکار رفته است با ابیات حافظ غنی وقزوینی، نیساری، خانلری، بهروز و عیوضی، پژمان، خلخالی و... مقابله کند تا معلوم گردد اشعار حافظ استفاده شده توسط معین الدین میبدی با کدام تصحیح و نسخۀ موجود شباهت و همسانی دارد؟ قاضی میبدی از نظر زمانی بسیار به عصر حافظ نزدیک بوده و بخش اعظم عمر خود را در شیراز گذرانده است؛ غزلیات حافظ او می تواند از نظر ضبط و دقت به حقیقت نزدیک تر باشد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

9 - دقایقی در دیوان حافظ
ناصر الدین شاه حسینی

این مقاله حاوی یادداشتهایی ارزنده است از شادوران استاد جلال الدین همایی که باریک بینی هایی را در برخی اشعار لسان الغیب خواجه حافظ شیرازی بیان می دارد. این یادداشتها که تاکنون در نشریه ای درج نشده است، به لطف و عنایت استاد دکتر شاه حسینی در اختیار پژوهش نامه فرهنگ و ادب چکیده کامل

این مقاله حاوی یادداشتهایی ارزنده است از شادوران استاد جلال الدین همایی که باریک بینی هایی را در برخی اشعار لسان الغیب خواجه حافظ شیرازی بیان می دارد. این یادداشتها که تاکنون در نشریه ای درج نشده است، به لطف و عنایت استاد دکتر شاه حسینی در اختیار پژوهش نامه فرهنگ و ادب قرار گرفته است. نکات مورد اشاره مرحوم همایی شامل دوازده مورد است که برخی را به اختصار و در حد اشاره و برخی را مشروح تر بیان داشته اند و می تواند در حل و فهم برخی ابهامات یا دقایق به سخن خواجه مدد رساند. پرونده مقاله

فهرست مقالات غزلیات حافظ

سکوی نشر دانش

پیوندهای سایت

مراکز مرتبط

پشتیبانی

صفحات رسمی