آ، الف، ا، (همزه)، اولین حرف الفبای زبان فارسی و عربی است و نیز نخستین حرف از حروف جمّل و ابجد بوده و به حساب جمّل نماینده عدد یک است. الف، رمز برج ثور است. الف در ادبیات عرفانی و کلامی و فلسفی کنایه از ذات یکتای احدیت، روح اعظم، عالم تجرید و تفرید و سرّ بیچون ... است. چکیده کامل
آ، الف، ا، (همزه)، اولین حرف الفبای زبان فارسی و عربی است و نیز نخستین حرف از حروف جمّل و ابجد بوده و به حساب جمّل نماینده عدد یک است. الف، رمز برج ثور است. الف در ادبیات عرفانی و کلامی و فلسفی کنایه از ذات یکتای احدیت، روح اعظم، عالم تجرید و تفرید و سرّ بیچون ... است. حرف الف به واسطه شکل و جایگاه خاص و برخی از ویژگیهای منحصر به فرد، یکی از پرکاربردترین حروف در ساخت مضامین بکر و فضاهای شاعرانه و ترکیبات و تعبیرات نغز و ظریف ادب پارسی بویژه در اشعار شعرای سبک عراقی است. در اکثر اشعار این شاعران، الف؛ سابق، پیشوا، صدرنشین، نامور است. الف؛ نمادِ قد موزون، استوار، مستقیم و رعنا است. الف؛ مظهرِ سرافرازی، سربلندی، لاغری، ضعف، قیام، استقامت، قائم بودن است. الف، عاشق بالای خود است. الف چون سرکش دارد، پس سرکش است. الفِ زباندار و دوزبان، در عین داشتن زبان، خاموش است. الف، فقیرترین به حساب میآید. الف؛ نماد بیچیزی، فقر، گدایی، عدم و ترک اوصاف است. الف؛ عریانی، شادابی، بیسری، میان بستگی و آراستگی را به ذهن متبادر میکند. الف؛ مظهرِ تنهایی، تجرد، تفرد، صداقت، درستی و پاکی است. الف، بیحرکت و ساکن است. آفرینش الف با نقطه آغاز میشود. جمله حروف و اعداد بر محور حرف الف میگردند. الف، اولین حرف آفرینش است. الف، نمادِ خُردی و کوچکی و ریزی هم است. الف یکی از مشبهبههای پرکاربرد ادب پارسی است و شعرا در تصاویر و مضامین شعری، خار، هلال ماه، عصا، قلم، انگشت، سرو، ماه نو، کمر باریک و... را به الف مانند میکنند. در این مقاله سعی شده است به کاربرد ادبی و هنری الف در اشعار شاعران سبک عراقی با تکیه بر اشعار جامی پرداخته شود.
پرونده مقاله
باباطاهر همدانی، شاعر نامآشنای ادب فارسی در قرن پنجم است که به دلیل متصل نشدن به جریان شعر درباری روزگار خود، و عریان مانند از همه تعلقات دنیوی، آن گونه که بایست در نظام پژوهشهای ادبی ما به او توجه نشده است، هرچند که عامۀ مردم، شعرهای بسیاری را از او به یاد و خاطر خوی چکیده کامل
باباطاهر همدانی، شاعر نامآشنای ادب فارسی در قرن پنجم است که به دلیل متصل نشدن به جریان شعر درباری روزگار خود، و عریان مانند از همه تعلقات دنیوی، آن گونه که بایست در نظام پژوهشهای ادبی ما به او توجه نشده است، هرچند که عامۀ مردم، شعرهای بسیاری را از او به یاد و خاطر خویش دارند.
در مقالۀ حاضر، میزان تأثیرگذاری این شاعر را در شعر شاعران پس از خود- به ویژه در دوره سبک عراقی- از سه زاویۀ ترکیب سازی، شباهتهای لفظی و همانندیهای معنایی نشان دادهایم.
اگر حتی این همانندیها از روی توارد هم باشد، باز نشان میدهد که فکر و بیان باباطاهر از گونهای است که در شعر دوره بعد، مورد توجه و به کارگیری شاعران دیگر هست.
پرونده مقاله
چکیده:در ادبیات فارسی وسیع ترین افق معنایی ، افق شعر غنایی است ؛ اشعاری که به بیان عواطف و احساسات شخصی پرداخته است . شعر غنایی در فارسی در قالب غزل،مثنوی،رباعی،دوبیتی و حتی قصیده مطرح می شود اما مهم ترین قالب آن غزل است. ادبیات غنایی انواعی دارد که شعر بث الشکوی یکی از چکیده کامل
چکیده:در ادبیات فارسی وسیع ترین افق معنایی ، افق شعر غنایی است ؛ اشعاری که به بیان عواطف و احساسات شخصی پرداخته است . شعر غنایی در فارسی در قالب غزل،مثنوی،رباعی،دوبیتی و حتی قصیده مطرح می شود اما مهم ترین قالب آن غزل است. ادبیات غنایی انواعی دارد که شعر بث الشکوی یکی از این موارد می باشد. شعر شکواییه درواقع نوعی پرده برداری از رنج ها و آلام درونی است که شاعر را می آزارد هر چند شاعر در حسب حال ها و سوگ سروده ها و زندان سروده ها غم و اندوه خود را بیان می دارد و در هجوها و طنزپردازی ها خشم و انزجار خود را نسبت به عوامل غم و اندوهش فریاد می زند اما در شکواییه ها با معرفی این عوامل ناله سر می دهد. اهمییت شکواییه ها بیشتر در شناساندن روحیات سرایندگان آنهاست ؛ زیرا هر شکواییه علاوه بر آشکار ساختن وضع نامطلوب زندگی شاعر، از جامعه آرمانی او نیز تصویر روشنی به دست می دهد. (سرامی 2008). از آن جا که موضوعاتی که موجب اندوهگینی انسان و نیز شکایت و گله مندی او می شود بی شمار است لذا طبقه بندی آن ها دشوار می شود با این همه از نظر محتوایی می توان شکواییه ها را به 5 دسته تقسیم کرد:1-شخصی 2- فلسفی ،3- اجتماعی ، 4- عرفانی ، 5 – سیاسی.
پرونده مقاله
سبک هندی در اوایل قرن یازدهم در شعر فارسی به وجود آمد. مضمونیابی، خیالپردازی، باریک اندیشی، ایجاز، پارادوکس، تشخیص و از همه مهم تر اسلوب معادله از ویژگیهای این سبک شعری به شمار می رفت. در کنار این سبک و اندکی قبل از آن مکتبهای شعری مختلفی مانند واسوخت (اعراض و روی گ چکیده کامل
سبک هندی در اوایل قرن یازدهم در شعر فارسی به وجود آمد. مضمونیابی، خیالپردازی، باریک اندیشی، ایجاز، پارادوکس، تشخیص و از همه مهم تر اسلوب معادله از ویژگیهای این سبک شعری به شمار می رفت. در کنار این سبک و اندکی قبل از آن مکتبهای شعری مختلفی مانند واسوخت (اعراض و روی گردانی از معشوق) هم رایج بود. از آن جایی که ریشههای هر سبک و مکتب شعری را میتوان در سبکهای شعری پیش از آن پیدا کرد، ریشه ی بسیاری از ویژگی های سبک هندی به ویژه اسلوب معادله و مکتب واسوخت را هم میتوان در سبک های قبل از آن به ویژه در سبک آذربایجانی و آثار شعرای برجسته ی این سبک مانند نظامی و دیگران جستوجو کرد.
چون از میان ویژگیهای سبک هندی اسلوب معادله در پنج گنج نظامی کاربرد خاصی دارد، در این مقاله پس از مقدّماتی ضروری در باب نظامی و سبک هندی و همچنین نگاهی گذرا بر سیر واسوخت و اسلوب معادله در ادب فارسی، ظهور و بروز این ویژگی سبک هندی به همراه واسوخت در پنج گنج نظامی مورد بررسی قرار میگیرد.
پرونده مقاله
ادبیات تعلیمی در سبک عراقی به یکی از آموزه های اصلی تبدیل می شود و شایسته است تا اندیشه های تعلیمی شاعران این سبک با نگاهی دقیق تر مطالعه شود. در شرح و بیان این موضوع، پرسش تحقیق دربارة چگونگی جایگاه آموزه های تعلیمی در نزد شاعران این سبک است. از آنجا که با این رویکرد ب چکیده کامل
ادبیات تعلیمی در سبک عراقی به یکی از آموزه های اصلی تبدیل می شود و شایسته است تا اندیشه های تعلیمی شاعران این سبک با نگاهی دقیق تر مطالعه شود. در شرح و بیان این موضوع، پرسش تحقیق دربارة چگونگی جایگاه آموزه های تعلیمی در نزد شاعران این سبک است. از آنجا که با این رویکرد به اندیشة تعلیمی گیسودراز پرداخته نشده است، نویسندگان در این پژوهش با روش تحلیل موضوعی و با استناد به منابع دست اول می کوشند تا آموزه های گیسودراز در حوزه های مختلف را ارائه دهند؛ اعتراض به ناملایمات هستی، تعلیم مهرورزی و جایگاه محبت در آموزش انسان و تعلیم کتاب و کتابخوانی از آن جمله است. این موارد با زبانی ساده و روان به پیروی از سعدی بیان شده است. درواقع آموزش و تعلیم از مضامین تأثیرگذار در دیوان اشعار او به شمار می آید.
پرونده مقاله
هدف این مقاله، بررسی تکرار و تداعی در انتقادهای حافظ، سعدی، عبید زاکانی، ابن یمین و مجدالدین همگر است که به شیوۀ توصیفیتحلیلی انجام گرفته است. تکرار و تداعی از جمله ظرفیت‎های زبانی هستند که موجب افزایش بسامد واژهها در حوزههایی خاص میشوند. تکرار میتواند لفظی یا چکیده کامل
هدف این مقاله، بررسی تکرار و تداعی در انتقادهای حافظ، سعدی، عبید زاکانی، ابن یمین و مجدالدین همگر است که به شیوۀ توصیفیتحلیلی انجام گرفته است. تکرار و تداعی از جمله ظرفیت‎های زبانی هستند که موجب افزایش بسامد واژهها در حوزههایی خاص میشوند. تکرار میتواند لفظی یا محتوایی باشد. در انتقادهای اجتماعی، بیشترین تکرارها مربوط به بداخلاقیها و کجرفتاریهای رایج در جامعه است. نتیجۀ این پژوهش که از بررسی پربسامدترین واژهها در انتقادهای این پنج شاعر سبک عراقی حاصل شده است، نشان میدهد که واژههای مربوط به حوزۀ دینداری، بهویژه در انتقادهای حافظ و عبید زاکانی دارای بیشترین بسامد است. همچنین اشاره به فقر و مشکلات اقتصادی، در سرودههای عبید زاکانی، فراوان مشاهده میشود. ناهنجاریهای اجتماعی و اخلاقی و استیلای دارندگان صفات ناپسند اخلاقی، مهمترین موضوعات مورد توجه مجد همگر، بیتوجهی قدرتمندان به رعیت و قشر ضعیف جامعه، اصلی‎ترین دغدغۀ سعدی و حرص و طمع لئیمان بیسخاوت و نیز در رنج و عذاب بودن اهل دانش و محرومیت هنرمندان، پربسامدترین مضمون در انتقادهای ابن یمین است.
پرونده مقاله
تقریباً همه سعدی شناسان، این شاعر بزرگ را معلم اخلاق و استاد ترویج مبانی تربیتی و آموزشی می دانند و به رغم برخی انتقادها و نکته گیری ها، باز شأن والای او را در رواج اصول اخلاقی ستوده اند. به همین دلیل، ماندگاری سعدی تضمین شده و قطعی است.
سعدی که از هر فرصت مناسبی در آث چکیده کامل
تقریباً همه سعدی شناسان، این شاعر بزرگ را معلم اخلاق و استاد ترویج مبانی تربیتی و آموزشی می دانند و به رغم برخی انتقادها و نکته گیری ها، باز شأن والای او را در رواج اصول اخلاقی ستوده اند. به همین دلیل، ماندگاری سعدی تضمین شده و قطعی است.
سعدی که از هر فرصت مناسبی در آثار گونه گون خود از گلستان تا قصاید و مواعظ برای بیان و ترویج اصول و مفاهیم اخلاقی استفاده می کند، از خدای خواهی و طلب آمرزش و مغفرت در پیشگاه خداوند، به عنوان یکی از الزامات رویکرد اخلاقی خویش یاد می کند و اتفاقاً آنجا که باب نصیحت پادشاه و ممدوح را باز می کند، این فرصت خدای خوانی و آمرزش خواهی را بهتر قدر دانسته و رسالت خویش را به انجام رسانیده است.
کوشش حاضر، باز کاوی و بررسی این شگرد هنری و اخلاقی و معنوی سعدی است.
پرونده مقاله
یکی از انواع ادبی مهم که بخشهای عظیمی از شعر فارسی را در بر گرفته، بیان مباحث اخلاقی در لابهلای اشعار است. در واقع کمتر شاعر و نویسندهای هست که دغدغۀ تعلیمی و اخلاقآموزی نداشته باشد. این رویکرد در همان اشعار نخستین قرن سوم و چهارم رخ نموده است؛ بهگونهای که شهید بل چکیده کامل
یکی از انواع ادبی مهم که بخشهای عظیمی از شعر فارسی را در بر گرفته، بیان مباحث اخلاقی در لابهلای اشعار است. در واقع کمتر شاعر و نویسندهای هست که دغدغۀ تعلیمی و اخلاقآموزی نداشته باشد. این رویکرد در همان اشعار نخستین قرن سوم و چهارم رخ نموده است؛ بهگونهای که شهید بلخی در شعری که به نخستین غزل فارسی زبانزد است، بر اساس روایتی به پند غیرمستقیم روی میآورد. شعر قرن چهارم و پنجم هرچند بیشتر تغزلی و توصیفی است، جانب تعلیمی و اندرزی آن نیز فروگذار نشده است. رودکی، فردوسی، کسایی مروزی و ابوشکور، هریک در ادبیات تعلیمی شناختهشدهاند. در انتقال شعر فارسی از قرن چهارم و پنجم به شعر قرن ششم و هفتم هجری، بهدلیل رواج اندیشهها و نگرشهای آسمانی و عرفان و تصوف و پیشرفتهای علمی، مباحث اساسی در ادبیات تعلیمی نیز دگرگون شد؛ بهگونهای که بر اساس مطالعۀ حاضر، علاوه بر حفظ بیشتر اندرزهای مشترک سدههای پیشین، اندیشههای تعلیمی جدیدی بنا به نگرشهای تعلیمی به شعر تعلیمیعرفانی فارسی افزوده شده است. در این مقاله با مطالعۀ اکثر شعرهای این چند قرن، ادبیات تعلیمیاندرزی این دو دوره (سبک خراسانی و سبک عراقی) بررسی و مقایسه شده است. نتیجه این است که شعر تعلیمی با ورود عرفان و تصوف، غنای بیشتری مییابد و به نگرشهای آسمانی و دگرگونی دست مییابد و از این راه، کمیت و کیفیت اندرزها و تعلیم اخلاقیات متعالی میشود.
پرونده مقاله
تأکید مقالة پیشرو بر تفاوت شیوة شاعران ایرانی دورة صفویه و شعرای هندی دورة گورکانی در سدة یازدهم هجری است که از آن با نامهای سبک اصفهانی و سبک هندی یاد میشود.نگارنده بر این باور است که تفاوت اصلی، در میزان رویکردِ شاعران این روزگاران به شعر شاعران و مضمونهای مرسوم چکیده کامل
تأکید مقالة پیشرو بر تفاوت شیوة شاعران ایرانی دورة صفویه و شعرای هندی دورة گورکانی در سدة یازدهم هجری است که از آن با نامهای سبک اصفهانی و سبک هندی یاد میشود.نگارنده بر این باور است که تفاوت اصلی، در میزان رویکردِ شاعران این روزگاران به شعر شاعران و مضمونهای مرسوم ادبی (motiv) در سبک عراقی رایج در ایران است.بیدل دهلوی تماس با سبک عراقی را در همان حد وزن و قافیه و بی یادکردِ مکرر از نام شاعر پیش از خود نگه میدارد و با رستاخیز ادبی، سبک ادبی خاص خود را بنیان مینهد.در ادامة مقاله، تفاوت مضمونهای رایج در سبک عراقی و شعر بیدل در جدولی مقابل هم آمده و نمونههای شعری آن نیز گفته شده است
پرونده مقاله
شکل گیری اغلب سبک ها و مکتب های شعری ریشه در گذشته ی شعر فارسی دارد زیرا تغییر سبک ها به مرور زمان بوده و به طور ناگهانی اتفاق نیفتاده است. سعی نگارنده براین است تا در نوشته ی حاضر به بررسی قدمت حضور نگرش و مکتب عاشقانه ی "واسوخت" در اشعار قدما به ویژه ده نامه های سبک ع چکیده کامل
شکل گیری اغلب سبک ها و مکتب های شعری ریشه در گذشته ی شعر فارسی دارد زیرا تغییر سبک ها به مرور زمان بوده و به طور ناگهانی اتفاق نیفتاده است. سعی نگارنده براین است تا در نوشته ی حاضر به بررسی قدمت حضور نگرش و مکتب عاشقانه ی "واسوخت" در اشعار قدما به ویژه ده نامه های سبک عراقی و ارائه ی شواهد آن بپردازد. برای دستیابی به این هدف ابتدا به معرفی مختصری از مکتب واسوخت و سنّت ده نامه نویسی پرداخته سپس برحسب شواهد یافت شده بحث یافتن اثر و ردّپایی از این مکتب در برخی ده نامه های سبک عراقی به پیش کشیده شده است.
پرونده مقاله
چکیده
استعارۀ مفهومی بر پیوند بین زبان و تفکّر تأکید دارد و استعاره را پیش از آنکه امری زبانی بداند، به اندیشه مرتبط میداند. استعاره پیش از آنکه در قالب یک عبارت زبانی بیان شود، بر مبنای یک تفکّر ذهنی ایجاد میشود و از این منظر استعاره ها ابزاری برای فهم هستند. از جم چکیده کامل
چکیده
استعارۀ مفهومی بر پیوند بین زبان و تفکّر تأکید دارد و استعاره را پیش از آنکه امری زبانی بداند، به اندیشه مرتبط میداند. استعاره پیش از آنکه در قالب یک عبارت زبانی بیان شود، بر مبنای یک تفکّر ذهنی ایجاد میشود و از این منظر استعاره ها ابزاری برای فهم هستند. از جمله کارکردهایی که برای استعاره مفهومی در یک دستگاه ایدئولوژی برشمرده اند می توان به مدل سازی و تبیین، بازمفهوم سازی، پنهان سازی ایدئولوژی، عاطفی سازی نظرگاه و پرورش صمیمیّت اشاره کرد. هرچند قصد بر جستجوی این کارکردها در میان کل اشعار نیست، امّا سعی بر این است تا برای نشان دادن انعکاس ویژۀ تفکّرات شاعران از این موضوعات در بافت استعاره های مفهومی استفاده شود. مقالة حاضر بر آن است با بررسی و تحلیل شعر شاعران سبک عراقی بر اساس استعارۀ مفهومی و با روش توصیفی- تحلیلی نشان دهد، شاعرانی که از نظر عقیدتی باهم هم سو و همجهتند، ایده های اصلی و افکار را از همدیگر وام میگیرند و بر طبق استعارۀ مفهومی مطرح در شعر الگوی شعرشان را سامان میدهند. سبک شاعرانی که استعاره های مفهومی همدیگر را با طرح وارۀ تازۀ ذهنی از هم اتّخاذ میکنند، یکسان و نزدیک به هم است. این بحث در سه سطح زبانی و بیانی و فکری تأثیرات شاعران از شعر الگو را نشان میدهد و همسویی و عدم هم سویی را مورد هم سنجی قرار میدهد. آنچه مسلّم است، شاعران این عصر در بسیاری از اشعار خود از همدیگر الگو پذیرفته اند و در یکی از سه سطح فکری و بیانی و زبانی از هم بهره مند شده اند.
پرونده مقاله
چکیدهایهام، یکی از بدیعی ترین آرایه های ادبی است که شاعران و نویسندگان بدان سخن خود را رازناک کرده اند. این آرایه را از انواع هنجار گریزی معنایی می دانند که در محور هم نشینی و مجاورت به وجود می آید. گوینده در این صنعت از واژه یا عبارت و جمله ای در کلام استفاده می کند که چکیده کامل
چکیدهایهام، یکی از بدیعی ترین آرایه های ادبی است که شاعران و نویسندگان بدان سخن خود را رازناک کرده اند. این آرایه را از انواع هنجار گریزی معنایی می دانند که در محور هم نشینی و مجاورت به وجود می آید. گوینده در این صنعت از واژه یا عبارت و جمله ای در کلام استفاده می کند که به جهت پیوندی که با دیگر اجزا و سازه های کلام دارد، باعث تبادر چند معنا در ذهن می شود. اگرچه ایهام در شعر خاقانی جایگاهی مهمّ دارد، در سبک عراقی بویژه شعر سعدی و در نهایت کلام حافظ به اوج خود میرسد؛ لیکن باید گفت که توجّه به رعایت تناسب ها، روابط معنایی میان کلمات و اجزای بیت نیز یکی از گرایش های مرسوم عصر صفوی است. عالمی داراب جردی متوفّی975ه‍.ق در شیوۀ شاعری از پیروان سبک عراقی بویژه طرز شاعری سعدی و حافظ است. به همین مناسبت، صنعت ایهام و انواع آن مانند: ایهام تناسب45، ایهام ترجمه28، ایهام مرشّحه11، ایهام موشّحه12، ایهام دوگانهخوانی10، ایهام تبادر10، ایهام تضادّ9، ایهام مبیّنه6، هم چنین ایهام از نوع تصویری آن در محدوده عبارت وجمله در شعر وی جلوه ای بارز یافته است. پژوهش حاضر که با روش توصیفی- تحلیلی انجام یافته ، کوششی در جهت شناخت انواع صنعت ایهام در نسخة خطّی منظوم برجای مانده از میرزا سهراب متخلّص به عالمی داراب جردی میباشد.
پرونده مقاله
سکوی نشر دانش
سند یا سکوی نشر دانش ،سامانه ای جهت مدیریت حوزه علمی و پژوهشی نشریات دانشگاه آزاد می باشد