متون فارسی عرفانی، بهویژه متون متقدم منثور قرن پنجم و ششم به دلایل و عوامل گوناگون، بستری فراهم کردهاند که اسطوره گناه و هبوط آدم(ص) در کنار مؤلفههایی چون اختیار و اراده انسان، آگاهی و معرفت، آزادی و جبر، بیشترین بسامد را داشته باشد. در این مقاله، نویسنده ضمن بررسی چکیده کامل
متون فارسی عرفانی، بهویژه متون متقدم منثور قرن پنجم و ششم به دلایل و عوامل گوناگون، بستری فراهم کردهاند که اسطوره گناه و هبوط آدم(ص) در کنار مؤلفههایی چون اختیار و اراده انسان، آگاهی و معرفت، آزادی و جبر، بیشترین بسامد را داشته باشد. در این مقاله، نویسنده ضمن بررسی مفهوم گناه و هبوط در چهار حوزه اصل واقعه هبوط، امکان هبوط، اهداف هبوط و نتایج هبوط، مهمترین اشتراکات و افتراقات اندیشه عارفانی چون احمد غزالی، عینالقضات همدانی و روزبهان بقلی را ضمن تطبیق، بررسی و تحلیل کرده است. حاصل سخن اینکه، در مجموعه متون منثور فارسی عرفانی بهویژه در دستگاه فکری عارفان یاد شده، مفهوم هبوط و گناه با توجه به ارکان چهارگانه آن، با رنگ و بویی اسطورهای و نمادین بازتاب یافته است.
پرونده مقاله
آثار گذشتگان، میراث ارزشمندی برای معاصران و آیندگان است. کارهای فرهنگی و ادبی با بن مایه های معرفتی خود، غذای معنوی اهل فکر و هنر است و علّت آن هم این است که پل ارتباطی بین گذشته و حال هستند و شناخت و معرفت ما را افزایش میدهند. عهد سلجوقی نیز از این علوم و فنون بی بهره چکیده کامل
آثار گذشتگان، میراث ارزشمندی برای معاصران و آیندگان است. کارهای فرهنگی و ادبی با بن مایه های معرفتی خود، غذای معنوی اهل فکر و هنر است و علّت آن هم این است که پل ارتباطی بین گذشته و حال هستند و شناخت و معرفت ما را افزایش میدهند. عهد سلجوقی نیز از این علوم و فنون بی بهره نمانده است. احمد غزالی (متوفای ۵۲۰ ه. ق) از عارفان فقیه ایران زمین است. مجموعه ی آثار وی به اهتمام احمد مجاهد، از کارهای شناختهشده ی قرن ششم هجری است و عبارتند از: بحرالحقیقت، رساله الطّیور، سوانح، رساله ی عینیه، نامه های غزالی، وصیت نامه و مقاله ی روح. این آثار که به نثر آمیخته به نظم نوشته شده است در بیان اندیشه های عرفانی، فقهی، دینی، اخلاقی، پند و اندرز و گاه رمزی می باشند. او در این آثار در انواع صنایع لفظی و معنوی، به ویژه تمثیل، طبع آزمایی کرده است. از این رو برای نشان دادن سبک نثر احمد غزالی لازم است ضرورت تحقیق در این مقاله گرایش وی را به "ارسال المثل و تمثیل" نمایان می سازد. یافته های پژوهش نشان می دهد که برخی از تمثیلات او ساخته و پرداخته ی طبع خودش و بعضی از آنها متأثر از فکر پیشینیان اوست. هدف از مقایسه ی این تمثیلات در آثار نویسنده معلوم سازد که بیشینه کاربرد ارسال المثل به گونه توصیفی در رساله عینیه و کمینه ی کاربرد آن در نامه های بازمانده از وی می باشد، به شرحی می خوانیم.
پرونده مقاله
ابوالحسن علی بن عثمان هجویری (درگذشته حدود 470 ق) و احمد غزالی (درگذشته 520 ق) هر دو از یک دستگاه فکری برآمده و هر دو جزو خانواده اشاعرهاند. اما خاستگاه معرفتی آن دو از یکدیگر متمایز شده است. از اینرو، قلمرو دلالتِ معنا و کارکرد زبان در آثار ایشان- کشفالمحجوب و سو چکیده کامل
ابوالحسن علی بن عثمان هجویری (درگذشته حدود 470 ق) و احمد غزالی (درگذشته 520 ق) هر دو از یک دستگاه فکری برآمده و هر دو جزو خانواده اشاعرهاند. اما خاستگاه معرفتی آن دو از یکدیگر متمایز شده است. از اینرو، قلمرو دلالتِ معنا و کارکرد زبان در آثار ایشان- کشفالمحجوب و سوانحالعشاق- متفاوت است. «رؤیت» واژهای کلامی و کلیدی در کشفالمحجوب است که با ورود به گفتمان عرفانیِ غزالی در پوشش استعاری «جمال» در میآید و انتقال از واقعیت به استعاره و از تکمعنایی به چند معنایی صورت میگیرد. هجویری آشکارا و عریان به بحث رؤیت میپردازد اما غزالی از کارکردهای استعاری رؤیت بهره میگیرد: جمال و خوشههای تصویری مرتبط با آن یعنی انسان، دل، آفتاب، آینه و جز آن. در این مقاله، به دیدگاههای این دو عارف در بابِ «رؤیت» و سبکِ بازتاب آن در دو متنِ کشفالمحجوب و سوانحالعشاق پرداخته میشود
پرونده مقاله
معارف و تعالیم اهل بیت(ع) یکی از سرچشمههای اصیل عرفان اسلامی است و اثرپذیری متون عرفانی از این آبشخور به خوبی مشهود است. فصاحت و بلاغت موجود در کلام و تعالیم امام علی(ع)، از دیرباز تاکنون، نویسندگان پارسیگوی را بر آن داشته تا آثار خود را به کلام آن حضرت آراسته کنند. ا چکیده کامل
معارف و تعالیم اهل بیت(ع) یکی از سرچشمههای اصیل عرفان اسلامی است و اثرپذیری متون عرفانی از این آبشخور به خوبی مشهود است. فصاحت و بلاغت موجود در کلام و تعالیم امام علی(ع)، از دیرباز تاکنون، نویسندگان پارسیگوی را بر آن داشته تا آثار خود را به کلام آن حضرت آراسته کنند. احمد غزالی از نویسندگان برجسته مکتب عرفان است که در آثار خود به خصوص از کلام امام علی(ع) متأثر شده است. در این مطالعه به شیوه نقلی استنادی، گونههای مختلف اثرپذیری آثار فارسی احمد غزالی از کلام امام علی(ع) تبیین شده است. اثرپذیری آثار فارسی احمد غزالی از کلام امام بیشتر از نوع گزارهای و به شیوه اقتباس است. از آن جا که آبشخورهای عرفان اسلامی و نیز نسبت عرفان و مکتب اهل بیت(ع) همواره مورد بحث بوده است، این تحقیق میتواند به عنوان نمونه، اثرپذیری عرفان اسلامی را از تعالیم اهل بیت(ع) نشان دهد.
پرونده مقاله
عشق انسانی که در آموزه های صوفیه غالبا با تعبیر عشقمجازی ظاهرمی شود یکی از مسائل پیچیده و دشوار در عرفان اسلامی است. برخی آن را مقدمه عشق عرفانی می دانند و برخی به انکار آن پرداخته اند. احمد غزالی و عین القضات همدانی از اولین افرادی هستند که در ادب فارسی به شکل خاص و وی چکیده کامل
عشق انسانی که در آموزه های صوفیه غالبا با تعبیر عشقمجازی ظاهرمی شود یکی از مسائل پیچیده و دشوار در عرفان اسلامی است. برخی آن را مقدمه عشق عرفانی می دانند و برخی به انکار آن پرداخته اند. احمد غزالی و عین القضات همدانی از اولین افرادی هستند که در ادب فارسی به شکل خاص و ویژه به کتابت درباره عشق، انواع، اطوار و ویژگی های آن پرداخته اند. در پژوهش حاضر که به روش توصیفی- تحلیلی تهیه شده، سعی شده تا به این سؤال اساسی پاسخ داده شود که دیدگاه احمد غزالی و عین القضات درباره عشق مجازی و عرفانی چگونه است؟ و چه نقاط اشتراک و افتراقی در بین آن دو دیده می شود؟ نتایج پژوهش نشان می دهد که غزالی، نظربازی را با استناد به احادیث نبوی مجاز می شمارد و از سویی دیگر ظاهر و صورت را پلی می داند برای رسیدن به حقیقت باطن. عین القضات نیز دل بستن به این ظواهر را در صورتی که در راه وصال محبوب و معشوق الهی باشد، بی ضرر می داند. ازلی بودن، جبری بودن و مسیر پرمخاطره عشق از نقاط مشترک عشق عرفانی در سوانح و تمهیدات است.
پرونده مقاله
یکی از مباحث اساسی در تصوف و عرفان اسلامی، بویژه در حوزۀ عرفان نظری، مفهوم کفر، جایگاه آن در هستی و همچنین نقش آن دربارۀ دین و ایمان است. با جستجو در آثار و مکتوبات به جامانده از عرفای مسلمان می توان به دیدگاه های متنوعی در این خصوص دست یافت که اگرچه گاه در تضاد آشکاری چکیده کامل
یکی از مباحث اساسی در تصوف و عرفان اسلامی، بویژه در حوزۀ عرفان نظری، مفهوم کفر، جایگاه آن در هستی و همچنین نقش آن دربارۀ دین و ایمان است. با جستجو در آثار و مکتوبات به جامانده از عرفای مسلمان می توان به دیدگاه های متنوعی در این خصوص دست یافت که اگرچه گاه در تضاد آشکاری باهم قراردارند؛ اما پس از بررسی و در کنار هم نهادن این نظرات می توان به وجود سیر تحولی تدریجی برای این مفهوم در تاریخ تصوف پی برد. مفهوم کفر از قرن دوم هجری هم زمان با ترویج سنت کتابت رسائل عرفانی نزد عرفا و درضمن نظرات گوناگون فقهی و حدیثی ایشان، با مضامینی نزدیک به تلقی متکلمان و فقهای مسلمان از آن مطرح شد و پس از گذشت حدود یک قرن معنای متفاوت و مجزایی یافت که در آثار نامدارانی چون جنید بغدادی و حلاج به وضوح قابل رؤیت است. کمی بعد این مفهوم در اندیشۀ عین القضات همدانی به نقطۀ متعالی خود در تصوف و عرفان اسلامی دست می یابد، مفهومی که نه تنها با مفهوم ایمان مانعه الجمع نیست، بلکه حتی در دست یافتن به حق و حقیقت نقشی اصلی ایفامی کند. در این جستار برآنیم از طریق بازخوانی و ارزیابی آراء صوفیانی که درباب کفر سخن گفته یا قلم زده اند، سرگذشت مفهوم کفر و تحولات معنایی آن در تصوف تا سدۀ پنجم هجری را پیگیری و بررسی نماییم.
پرونده مقاله
اندیشمندان حوزة عرفان ایرانی همواره نظرات گوناگونی را در باب مفهوم عشق ابراز داشتهاند که بیانگر اهمیت مقام عشق در تعالیم و آموزههای اندیشه دینی ایرانی است. احمد غزالی (520-452 ه.ق) با خلق آثار عرفانی خویش، تحولاتی چشمگیری در باب سرشت عشق پدید آورده است و در سوانح العش چکیده کامل
اندیشمندان حوزة عرفان ایرانی همواره نظرات گوناگونی را در باب مفهوم عشق ابراز داشتهاند که بیانگر اهمیت مقام عشق در تعالیم و آموزههای اندیشه دینی ایرانی است. احمد غزالی (520-452 ه.ق) با خلق آثار عرفانی خویش، تحولاتی چشمگیری در باب سرشت عشق پدید آورده است و در سوانح العشاق که نخسین اثر وی در ساحت عشق و به زبان فارسی است، تعابیر و تفسیرهای بدیعی از حکایت دلدادگی لیلی و مجنون ارائه نموده است. از آنجایی که داستان عشق لیلی و مجنون ریشه در عشق عُذری ادب عرب دارد، این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی، با هدف شناخت مراحل استحالة عشق عُذری لیلی و مجنون در نگرش احمد غزالی شکل گرفته و تلاش شده به این پرسش پاسخ دهد، در یک مطالعه تطبیقی، وجوه افتراق و اشتراک میان عشق لیلی و مجنون در نگرش احمد غزالی با عشق عُذری عرب چگونه تفسیر میشوند؟ بر اساس نتایج بدست آمده، عشق عفیفانه، ناسوتی، دردآور، کُشنده و بیفرجام عُذری با مبانی نظری ناب عاشقانه و عارفانة احمد غزالی مبتنی بر اتحاد رابطة عاشق و معشوق با عشق؛ به عشقی پسندیده، لاهوتی، خوشایند و امیدبخش استحاله یافته و عاملی مهم برای استکمال وجودی انسان میشود.
پرونده مقاله
دیدگاه صوفیه نسبت به ابلیس، یکی از بحثانگیزترین و در عین حال جذابترین مقولاتی است که در امهات متون آنان انعکاس یافته است. از یک طرف با آرایی کاملاً متشرّعانه مواجهیم که در ردّ شیطان و لعن او از درگاه الاهی، بیهیچ شک و شبههای سخن راندهاند و از دیگر سو برخی از نام چکیده کامل
دیدگاه صوفیه نسبت به ابلیس، یکی از بحثانگیزترین و در عین حال جذابترین مقولاتی است که در امهات متون آنان انعکاس یافته است. از یک طرف با آرایی کاملاً متشرّعانه مواجهیم که در ردّ شیطان و لعن او از درگاه الاهی، بیهیچ شک و شبههای سخن راندهاند و از دیگر سو برخی از نامداران عالم تصوّف در دفاع از ابلیس و یا حداقل اعتذار او از عدم سجود بر آدم(ع) ، با تأویلات خود نهایت سعیشان را بکار گرفتهاند و حتّی او را مظهر عشق و فتوت برشمردهاند. این مقاله به مطالعة نظرات مختلف بزرگان صوفیه در خصوص ابلیس ـ با تأکید بر مبانی فکری نامدارانی چون حلّاج، احمد غزالی، عین القضات همدانی، فریدالدّین عطار نیشابوری و مولانا جلالالدّین محمّد بلخی ـ میپردازد.
پرونده مقاله
سکوی نشر دانش
سند یا سکوی نشر دانش ،سامانه ای جهت مدیریت حوزه علمی و پژوهشی نشریات دانشگاه آزاد می باشد