بررسی فرمالیستی هنجارگریزی آوایی و واژگانی در مجموعه اشعار حمید مصدق بر اساس نظریۀ لیچ
محورهای موضوعی : ادبیات فارسیمرضیه احسانجو 1 , سید محمود سیدصادقی(نویسنده مسئول) 2 * , مریم پرهیزکاری 3
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران
کلید واژه: نقد فرمالیستی, هنجارگریزی, حمید مصدق, مجموعه اشعار, نظریۀ لیچ.,
چکیده مقاله :
نقد ساختاری و هنجارگریزی از مفاهیم بنیادی در نظریّه‌های فرمالیست‌های روسی است که به بررسی ویژگی‌های متمایز زبان ادبی از زبان عادی می‌پردازد و شیوه‌ای علمی و متداول برای تحلیل ویژگی‌های هنری آثار ادبی به شمار می‌روند. هنجارگریزی یکی از ویژگی‌های مهم زبان شعری است که باعث خلق نوآوری‌های زبانی و ایجاد لذت زیبایی‌شناختی در مخاطب می‌شود. نویسنده در این پژوهش، درصدد آن است تا به شیوۀ توصیفی – تحلیلی و رویکردی فرمالیستی، به بررسی هنجارگریزی آوایی و واژگانی در مجموعه اشعار حمید مصدق بر مبنای الگوی هنجارگریزی لیچ و در چهارچوب مکتب ساختگرایی بپردازد. جفری لیچ، ساختارگرای مشهور انگلیسی، خصیصه‌های ادبی را در هشت سطح مختلف طبقه‌بندی کرده است. این سطوح شامل: 1) واژگانی، 2) نحوی، 3) آوایی، 4) نوشتاری، 5) گویشی، 6) سبکی، 7) معنایی و 8) زمانی می‌شوند. به‌واسطۀ این هنجارگریزی‌ها، مصدق قادر شده با استفاده از واژه‌های معمولی، پیام خود را به شیوه‌ای نوآورانه و متفاوت به تصویر بکشد و این کار را به زیباترین و خلّاقانه‌ترین شکل ممکن انجام دهد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که مصدق با بهره‌گیری از هنجارگریزی‌های آوایی، همچون تخفیف، اضافه، تشدید، حذف، تسکین و ممال و هنجارگریزی‌های واژگانی، از قبیل واژه‌سازی و ترکیبات نوین توانسته است به غنای موسیقیایی و معنایی اشعار خود بیفزاید. همچنین به‌طور خلّاقانه‌ای از این هنجارگریزی‌ها برای تأثیرگذاری بیشتر بر مخاطب و بیان احساسات و مفاهیم عمیق خود استفاده کند.
Structural criticism and deviation are fundamental concepts in the theories of Russian Formalists, focusing on the distinct characteristics of literary language as opposed to ordinary language. These concepts offer a scientific and conventional method for analyzing the artistic features of literary works. Deviation is a significant characteristic of poetic language, which leads to linguistic innovation and provides the audience with aesthetic pleasure. In this study, the author aims to examine phonological and lexical deviation in Hamid Mosadegh's poetry collection through a descriptive-analytical approach and a formalist perspective, based on Leech's deviation model within the framework of structuralism. Geoffrey Leech, a renowned English structuralist, classified literary features into eight different levels: 1) lexical, 2) syntactical, 3) phonological, 4) graphological, 5) dialectal, 6) register, 7) semantic, and 8) historical. Through these deviations, Mosadegh was able to convey his messages innovatively and distinctively using ordinary words, achieving this in the most beautiful and creative manner possible. The research findings indicate that Mosadegh, by employing phonological deviations such as reduction, augmentation, intensification, omission, easing, and euphony, as well as lexical deviations like neologisms and novel compounds, has enriched the musicality and meaning of his poetry. Moreover, he has creatively utilized these deviations to enhance the impact on the audience and express his deep emotions and concepts