انتساب کتاب الضعفاء به ابن غضائری: آسیب‌شناسی تحلیل‌ها
محورهای موضوعی : دیگر موضوعات
عمیدرضا اکبری
1
(دانشجوی دکتری علوم حدیث، دانشگاه قم، قم، ایران.)
کلید واژه: اعتبارسنجی, کتاب الضعفاء, ابن غضائری, نجاشی,
چکیده مقاله :
احمد بن حسین غضائری عالم شیعی بغدادی سدۀ 4 و 5ق صاحب تألیفاتی در زمینۀ رجال و کتاب‌شناسی، و از جمله، اثری با نام کتاب الضعفاء بوده است. شیخ طوسی خبر می‌دهد با مرگ زودهنگام ابن غضائری آثار وی از میان رفته، و بااین‌حال، نجاشی از آن‌ها مطالبی روایت کرده است. در اعصار بعدْ بزرگان مکتب حله و جبل عامل و پسینیان ایشان کتابی با نام الضعفاء و در انتساب به ابن غضائری را روایت، و غالباً به اقوال مندرج در آن اعتماد نموده‌اند. این روایت و این اعتماد با نقدها و تردیدهایی نیز همراه شده است. غالب این تردیدها تا پیش از دوران معاصر نتیجۀ شک در اَصالت کتاب نبود؛ ولی در دورۀ معاصر برخی انتساب اثر موجود را به ابن غضائری منکِر شدند. در مطالعۀ پیشِ‌‌رو می‌خواهیم با مروری بر سیر تحول دیدگاه‌ها دربارۀ کتاب الضعفاء و آسیب‌شناسی آن‌ها نشان دهیم انکار اَصالت اثر و انتساب آن به ابن غضائری فاقد مستندات کافی است و پیروان چنین دیدگاهی بایسته‌های اعتبارسنجی کتب و شرائط عمومی نسخه‌ها را در نظر نگرفته‌اند. چنان که خواهیم دید، گزارش‌های تاریخی مرتبط با ابن غضائری و آرائش مؤید نسبت کتاب الضعفاء به او ست و بررسی تطبیقی محتوای اثر با قرائن مختلف در منابع فِرَق و رِجال نیز نشان از آن دارد که نویسندۀ کتاب یک عالِم اِمامی مُحتاط است؛ ویژگی‌هایی که با آراء رجالی منقول از ابن غضائری تطبیق دارد.
Ahmad ibn Husain ibn ‘Ubaydullāh Ghaḍāirī has been the author of books on Rijal and bibliography. His views and his works were considered by two great scholars of his age, Sheikh Ṭūsī and Najāshī. In addition to Najāshī, later on, a large number of elders from the school of Hilla and Jabal ‘Āmil and their followers also narrated from copies of his works and cited. However, from the Safavid period to the recent era, doubts have arisen in his credibility, which was not due to the doubt in the book's authenticity. But in the contemporary era, some have been turned into Ibn al- Ghaḍāirī by the wrong ideas about the effects of the book, or the incorrect foundations of authentication. Meanwhile, the documentation used to disregard the authenticity of the book did not take into account much of the requirements for validating books and general terms of the editions. Historical reports related to Ibn Ghazaeri and his statements merely confirm the relation of al- Dhu’afā book to him. In addition, the comparative study of the content of the book with various indications in different parts of Rijal also indicates that the author of Imāmiya’s book is cautious, and his qualities are applicable to Ibn Ghazaeri.
_||_