نظام جامع دستیابی به آرامش از منظر قرآن کریم بر مبنای سنت تاریخی تفسیر شیعی

محورهای موضوعی : دیگر موضوعات

سجاد نیکخو ^{1 *} , محمد آزادی ²

1 - عضو هیات علمی گروه آموزش الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران (نویسنده مسئول).
2 - دانش آموخته دکتری فلسفه و کلام دانشگاه تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1403/06/30 تاریخ پذیرش : 1403/11/29 تاریخ انتشار : 1404/01/18

کلید واژه: آرامش, قرآن, عوامل آرامش, بینش, گرایش, رفتار.,

چکیده مقاله :

قرآن کریم، معجزه پیامبر خاتم (ص) و صحیفه‌ای است که با هدف تبیین جامع مسیر رستگاری و شیوه‌های دستیابی انسان به سعادت حقیقی نازل شده است. در طول تاریخ، مفسرین شیعی، با بهره­گیری از تراث و روش تفسیری ائمه اطهار (عهم)، میراثی گرانبها را به ارمغان گذاشته­اند که با مراجعه به آن می­توان ابعاد گوناگون پیام­های قرآنی را بهتر درک کرد. در تحقیق حاضر تلاش می­شود تا مبتنی بر تراث تاریخی مفسرین شیعی و با روش تحلیلی و تفسیر اجتهادی، پس از تحلیل معنای آرامش و واژگان مرتبط با آن، عوامل دستیابی انسان به آرامش در سه ساحت بینش، گرایش و رفتار بیان شده و در نهایت، ارتباط این عوامل با یکدیگر و سیمای کلی دستیابی انسان به آرامش از منظر قرآن کریم، تبیین گردد. طبق نتیجه این تحقیق، در بعد بینشی، شناخت پروردگار، در بعد گرایشی ایمان به خداوند و دوری از شرک و در بعد رفتاری، ذکر خداوند، رعایت تقوا و انجام اعمال صالح، محوریت دارند. همچنین میان عوامل مؤثر در سه ساحت بینشی، گرایشی و رفتاریِ انسان، تعاملی نظام­وار و مرتبه­مند وجود دارد. برای مثال، با دستیابی انسان به ایمان، زمینه عمل صالح مهیا می‌گردد و عمل صالح نیز می­تواند زمینه دستیابی به مراتب بالاتر ایمان را مهیا کند.

 

 

چکیده انگلیسی:

 

 

The Holy Qur’an, the miracle of the Seal of Prophets (pbuh), is a scripture revealed with the purpose of providing a comprehensive explanation of the path to salvation and the ways for humans to attain true happiness. Throughout history, Shia exegetes, utilizing the legacy and interpretive methods of the Imams (as), have left behind a precious heritage that, when consulted, helps in better understanding the various dimensions of the Qur’anic messages. This study seeks, based on the historical tradition of Shia commentators and using analytical and ijtihādi exegesis methods, to analyze the meaning of peace and related terms. It identifies the factors for human attainment of peace in three domains: cognition, inclination, and behavior. Finally, the interrelationship of these factors and the overall perspective of achieving peace from the viewpoint of the Qur’an is explained. According to the results of this study, in the cognitive domain, the recognition of the Creator is central; in the inclinations domain, belief in God and avoidance of polytheism are emphasized; and in the behavioral domain, remembrance of God, adherence to piety, and performing righteous deeds are key. Moreover, there is an interrelated and hierarchical system among the factors influencing the three domains of cognition, inclination, and behavior. For example, by attaining faith, the groundwork for righteous actions is prepared, and righteous actions can further pave the way for reaching higher levels of faith.

 

منابع و مأخذ:

احمد بن فارس (1404ق)، معجم المقاییس اللغة، قم، مكتب الاعلام الاسلامي، چاپ اول‏.
ابن منظور، محمدبن‌مکرم (1414ق)، لسان العرب، تحقیق: علی شیری، بیروت، داراحیاء التراث، چاپ اول.
ازهری، محمد بن احمد (1421ق)، تهذیب اللغة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول.
بیستونی، محمد (1384ش)، شادی و آرامش از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه، تهران، بیان جوان، چاپ اول.
جوادی آملی، عبدالله (1391ش)، تفسیر تسنیم. قم: اسراء.
-------------- (1393 ش)، رحیق مختوم، ج 1، قم، اسراء، چاپ اول.
--------------- (1388ش)، زن در آیینه جلال و جمال. قم، نشر اسراء.
دهخدا، علی اکبر (1377ش)، لغت¬نامه دهخدا، تهران، نشر دانشگاه تهران.
راغب اصفهانی، حسین (1412ق)، مفردات الفاظ القرآن، بیروت، دار القلم، چاپ اول.
ساقیان، محمد و دیگران (1395ش)، «اعجاز قرآن کریم در شناسایی و مهار آثار نور و بیولوژیک استرس‌های جنسی»، سومین همایش ملی اعجاز قرآن کریم. تهران.
شرتوتی، سعید (1374ش)، اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد، قم، دارالاسوه.
شریعتمداری، جعفر (1386ش)، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، مشهد، بنیاد پژوهش در آستان قدس رضوی.
طباطبایی، سید محمدحسین (1390ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات، چاپ دوم.
طبرسی، فضل بن حسن (1412ق)، تفسیر جوامع الجامع، قم، مرکز مدیریت حوزه علمیه قم.
طوسی، محمد بن حسن (بی¬تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار الاحیاء التراث العربی، چاپ اول.
طیب، سید عبدالحسین (1378ش‌)، اطیب البیان فی تفسیر القرآن‌، تهران، انتشارات اسلام‌، چاپ دوم‌.
فراهیدی، خلیل ابن احمد (1409ق)، العین، قم، هجرت، چاپ دوم.
فیض کاشانی، محمد (1373ش)، تفسیر الصافی، تهران، مکتبة الصدر.
قرائتی، محسن (بی‌تا)، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
قرشی بنابی، علی¬اکبر (1365ش)، تفسیر احسن الحدیث، تهران، بعثت.
جوهری، اسماعیل ابن حماد (1376ق)، الصحاح، تاج اللغة و صحاح العربیّة، بیروت، دارالعلم للملایین.
كوفی الأهوازی، الحسین بن سعید (1404ق)، المؤمن، قم، مؤسسة الإمام المهدي (عج).
ریو، مارشال (1386ش)، انگیزش و هیجان، مترجم: یحیی سیدمحمدی، تهران، ویرایش.
مطهری، مرتضی (بی‌تا)، سیری در نهج البلاغه، تهران، صدرا.
مكارم شیرازی، ناصر (1371ش)، تفسیر نمونه، تهران، دارالكتب الاسلامیه.