بررسی پیشینه تاریخی مطالعات قرآنی و جایگاه قرآن نزد علویان ترکیه
محورهای موضوعی : دیگر موضوعات
امیر جهانی فرد
1
,
سرحات آکتاش
2
*
,
محمد قربانپور دلاور
3
1 - استاد حوزه علمیه قم.
2 - دکتری فلسفه اسلامی دانشگاه اینونو ترکیه؛ و دانشجوی دکتری تفسیر و علوم قرآن، جامعه المصطفی العالمیه، پژوهشگر مرکز پژوهشی بین¬المللی امام مبین (نویسنده مسئول).
3 - دکتری شیعه¬شناسی، مدیر و عضو هیات علمی مرکز پژوهشی بین¬المللی امام مبین.
کلید واژه: علویان, بکتاشیان, کتب تاریخی, منابع دینی, قرآن, تفسیر, تطورات و تحولات.,
چکیده مقاله :
تاریخ علویان ترکیه با فرهنگ و ادبیات بکتاشی و قزلباش، پیوندی عمیق دارد و از عادات و رسوم ترکمن‌ها نیز تأثیر پذیرفته است. توصیههای رسیده از حاجی بکتاشولی، عموما مستند به آیات و روایات میباشد. همچنین توصیه به قرآن کریم که آئین نامه زندگی یک مسلمان است در کلمات بزرگان علوی، فراوان دیده می‌شود. منابع تاریخی و نصوص علویان اعم از کتب دینی و ولایتنامهها و مناقبنویسی شیوخ علوی و بکتاشی، آکنده از معارف قرآن و اهل بیت علیهم السلام است. لذا علویان عمل به دستورات قرآن را چه از نظر اخلاقی و چه از نظر اعتقادی، ضروری می‌دانند. در سیر تحولات و تطورات تاریخی علویان می شود دید که آنها به تفسیر قرآن نیز پرداخته‌اند و در سخنان خود از آیات به‌عنوان شاهد مثال، استفاده می‌کنند. هرچند گرفتاریهای تاریخی علویان با حکومتهای محلی، باعث شده است که آنها، افکار واقعی خود را مخفی بدارند و مخالفینشان نیز تا توانستهاند انواع تهمتها و تحریفها را در حق ایشان روا بدارند، اما اعتقاد به قرآن کریم به عنوان کتاب آسمانی مسلمانان و قبول داشتن همه آیات قرآن و فرامین آن، و هر آنچه در سنت رسول الله صلی الله علیه و آله آمده است، مورد قبول علویان میباشد. این تحقیق که به صورت مطالعات کتابخانه و میدانی با روش توصیفی و تحلیلی تهیه گردیده است در صدد بازشناسی باورهای قرآنی علویان ترکیه در منابع تاریخی و با بهرهگیری از نصوص و متون ایشان، میباشد.
The history of the Alevi of Turkey is deeply connected to the Bektashi and Qizilbash cultures and literature, as well as influenced by the customs and traditions of the Turkmen people. The Alevi and Bektashi elders in Turkey possess a distinctive form of literature that can be considered religious in nature, rooted in the Qur’an and narrations. The recommendations from Haji Bektash Veli are primarily based on Qur’anic verses and narrations. Additionally, the call to the Qur’an, which is seen as the code of life for a Muslim, frequently appears in the words of Alevi elders. The historical sources and texts of the Alevi, including religious books, willayat-names (books on spiritual leadership), and the writings of Alevi and Bektashi sheikhs, are rich with the teachings of the Qur’an and the Ahl al-Bayt (the infallible progeny of the Prophet). Therefore, the Alevi consider it essential to follow the instructions of the Qur’an both morally and doctrinally. In the course of historical developments, it can be seen that they have also engaged in Qur’anic exegesis and use Qur’anic verses as evidence in their speeches. Although the historical struggles of the Alevi with local governments have forced them to hide their true beliefs, and their opponents have spread various accusations and distortions about them. This research, which has been conducted through library and field studies using descriptive and analytical methods, seeks to identify the Qur’anic beliefs of the Alevi in Turkey based on historical sources and their texts.
• Ağa, Ali Varlık (1997). Alevî Bektaşîliğin Dayanakları, Can Yayınları.
• Aytekin, Sefer (no year). İmam Cafer-i Sadık Buyruğu, Emek Yayınevi, Ankara.
• Bozaçlı, Mahmut (2006). Alevî-Bektaşî Nefeslerinde Dini Muhteva, Horasan Yayınları, İstanbul.
• Bozkurt, Fuat (1982). Buyruk, Hazırlayan: Fuat Bozkurt, İstanbul.
• Çelebi, Abdullah (1991). Amasyalı Fedayî Baba Divanı, Can Yayıncılık, İstanbul.
• Demircan, Adnan (2007). Hz. Ali, Nehcü’l-Belâğa, Beyan Yayınları, İstanbul.
• Duran, Hamiye (2009). Hacı Bektaş-ı Veli, Besmele Tefsiri, TDV Yayınları, Ankara.
• Efendi, A. Rıfat (2007). Gerçek Bektaşîlik, (haz. Salih Çift), İz Yayıncılık, İstanbul.
• Eğri, Osman (2003). Yaygın Din Eğitimi Açısından Bektaşîlik, Horasan Yayınları, İstanbul.
• Eğri, Osman (2008). Viranî Baba, İlm-i Câvidân, TDV Yayınları, Ankara.
• Emre, Yunus (1954). Yunus Emre Divanı, Maarif Kütüphanesi, İstanbul.
• Erbay, Mustafa (1994). Şeyh Safi Buyruğu, Ayyıldız Yayınları, Ankara.
• Fehmi, Hasan (1927). Otman Baba Velayetnamesi, Türk Yurdu, C. 19-5 (Mart 1927), S. 188-27.
• Fığlalı, Ethem Ruhi (2004). Çağımızda İtikadi İslam Mezhepleri, İzmir İlahiyat Vakfı Yayınları, İzmir.
• Gölpınarlı, Abdülbaki (1958). Menakıb-ı Hacı Bektaş-ı Veli (Vilayetname), İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
• Gölpınarlı, Abdülbaki (1992). Alevî Bektaşî Nefesleri, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
• Güzel, Abdurrahman (1999). Kaygusuz Abdal Menakıbnamesi, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Hata’i, Şah İsmail (2006). Şah İsmail Hata’i Külliyatı, Kaknüs Yayınları, İstanbul.
• Korkmaz, Esat (1994). Pir Sultan Abdal Divanı, Ant Yayınları, İstanbul.
• Kürkçüoğlu, Kemal Edib (1985). Seyyid Nesimî Divanı’ndan Seçmeler, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara, s. 209.
• Mısrî, Niyazî (1976). Niyazî Mısrî Divanı, Sağlam Kitabevi, İstanbul.
• Müstakimzade, Süleyman (1981). Hazreti Ali Divanı, Ana Yayınları, İstanbul.
• Noyan, Bedri (1976). Demir Baba Vilayetnamesi, Can Yayıncılık, İstanbul.
• Noyan, Bedri (1991). Anadilimizle Manzum Kur’an-ı Kerim, Ayyıldız Yayınları, Ankara.
• Noyan, Bedri (1996). Veli Baba Menakıbnamesi, Can Yayınları, İstanbul.
• Noyan, Bedri (1998). Âşık Paşa-yı Veli, Garibname, (çev. Bedri Noyan), Ardıç Yayınları, Ankara.
• Özcan, Hüseyin (2008). Hacı Bektaş-ı Veli, Fatiha Tefsiri, Neşredenin Girişi, Horasan Yayınları, İstanbul.
• Özmen, İsmail (1995). Alevî-Bektaşî Şiirleri Antolojisi, Saypa Yayın-Dağıtım, Ankara.
• Öztürk, Mustafa (2003). Alevîlerin Kur’an Tasavvuru Üzerine, İslamiyat VI, S. 3, ss. 55-70, s. 65.
• Pir Sultan Abdal (1959). Pir Sultan Abdal Hayatı ve Şiirleri, İstanbul Maarif Kütüphanesi, İstanbul.
• Sofuoğlu, Cemal & İlhan, Avni (2005). Alevîlik Bektaşîlik Tartışmaları, TDV Yayınları, Ankara.
• Sönmez, Kutlu (2008). Alevîlik-Bektaşîlik Yazıları, Ankara Okulu Yayınları, Ankara.
• Uluçay, Ömer (1996). Alevîlikte Dua, Gözde Yayınevi, Adana.
• Üzüm, İlyas (2002). Günümüz Alevîliği, İsam Yayınları, Kültürel Kaynaklarına Göre Alevîlik, Horasan Yayınları, İstanbul.
• Üzüm, İlyas (2007). Tarihsel ve Kültürel Boyutlarıyla Alevîlik, İsam Yayınları, İstanbul.
• Yaman, Mehmet (1993). Alevilik, Can Yayınları, İstanbul.
• Yaşar, Ahmet Ocak (no year). Bektaşîlik, TDV İslam Ansiklopedisi.
• Yeşilyurt,Temel (2003). Alevî-Bektaşîliğin İnanç Boyutu, İslamiyat VI, S. 3, ss: 13-30.
منابع فارسی:
1. دونمز، نوری،(1389)، علویان ترکیه، قم ،نشر دانشگاه ادیان و مذاهب
2. قادری، فاضل،(1394)، علویان در ترازو (نگاهی به علویان ترکیه)، تحقیق سازمانی،قم، بانک اسناد علمی جامعه المصطفی
3. قربانپور دلاور ، محمد (1399)، رساله دکتری "علویان بالکان (تاریخ، عقاید، فرهنگ و ظرفیتهای تعامل با امامیه)"،قم، دانشگاه ادیان و مذاهب