در مقاله حاضر پدیده شب در اندیشه مولوی، مبتنی بر غزلیات شمس و مثنوی معنوی، در چهار بحث کلی بررسی و تحلیل شده است. در قسمت اول با عنوان شب و متعلّقات آن با طرح مشخصههایی همچون نسبت شب به روز، سحرگاه، خواب، نگرانی از طارق اللّیل و دعوت به شبزندهداری گفتهایم که مولانا چکیده کامل
در مقاله حاضر پدیده شب در اندیشه مولوی، مبتنی بر غزلیات شمس و مثنوی معنوی، در چهار بحث کلی بررسی و تحلیل شده است. در قسمت اول با عنوان شب و متعلّقات آن با طرح مشخصههایی همچون نسبت شب به روز، سحرگاه، خواب، نگرانی از طارق اللّیل و دعوت به شبزندهداری گفتهایم که مولانا از تجلّیِ معشوق ازلی در شب و سحرگاه، شاد و از طارق اللیل که از دیدن آن تجلّی فرد را محروم میکند، نگران است و به خوابِ اصحاب کهفی معتقد است. در بخش دوم با عنوان ویژگیهای شب و با ذکر مؤلّفههایی چون برتری شب بر روز، خلوص شب، شب، خلوتِ توحید، شب، تجلّیگاه حق و ... بیان کردهایم که شب به دور از شائبه ریا و با تأمّل دادن در نقصِ بشری، مولوی را به توحیدِ راستین میرساند. در بخش سوم با مشخصه معانیِ شب به ذکر معانیِ عرفانی و تأویلی مولوی از شب پرداختهایم؛ مانندِ استغراق روحانی، بُرقعِ غیبی، ستّاریِ مرد کامل. در قسمت آخر نیز شبهای قدر و معراج را با عنوان شبهای خاص که در آن روح عارفِ راستین به وصال حقیقی معشوق میرسد، یاد کردهایم.
پرونده مقاله
در اوستا کوی اوسن یا کیکاووس، بزرگترین و پرشکوهترین شهریار کیانی است. او دارای فرّه کیانی است؛ موهبتی که به وی امتیازات ویژهای میبخشد. یکی از این امتیازات آسمانپیمایی و همصحبتی او با اهورامزدا است، ولی مرور زمان، اسطوره کیکاووس را همانند بسیاری از اساطیر دیگر دستخ چکیده کامل
در اوستا کوی اوسن یا کیکاووس، بزرگترین و پرشکوهترین شهریار کیانی است. او دارای فرّه کیانی است؛ موهبتی که به وی امتیازات ویژهای میبخشد. یکی از این امتیازات آسمانپیمایی و همصحبتی او با اهورامزدا است، ولی مرور زمان، اسطوره کیکاووس را همانند بسیاری از اساطیر دیگر دستخوش دگرگونی کرده است. او از بارگاه بلندمرتبهاش سقوط کرده و تبدیل به شاه بیخردی میشود که حتی باعث مرگ فرزند خود– سیاووش– نیز میگردد و دلیل آسمانپیماییاش نیز، حمله به جایگاه خداوند و آرزوی تسلط برآسمان تلقی میشود. در این پژوهش تلاش شده است با بررسی چهره اسطورهای کیکاووس، دلیل اولیه داستان آسمانپیمایی او و همچنین سبب دگرگونی این روایت مشخص شود. سپس با توجه به اصل اسطوره، ضمن جابهجایی بیتهایی از داستان کیکاووس در شاهنامه، ساختار اولیه و اصلی داستان مشخص شود.
پرونده مقاله
همه ما از نظر زیستشناختی، به میزان چشمگیری ظرفیتهای جنس دیگر را داریم؛ از اینرو، واجد صفات مردانه و زنانه به طور توأم هستیم. اما فشارهای اجتماعی به تفاوتهای جنسی جنبة اغراقآمیز میدهد: زنان را مجبور میکند وجه زنانه خود را رشد بیشتری دهند و مردان را وادار به تأکید چکیده کامل
همه ما از نظر زیستشناختی، به میزان چشمگیری ظرفیتهای جنس دیگر را داریم؛ از اینرو، واجد صفات مردانه و زنانه به طور توأم هستیم. اما فشارهای اجتماعی به تفاوتهای جنسی جنبة اغراقآمیز میدهد: زنان را مجبور میکند وجه زنانه خود را رشد بیشتری دهند و مردان را وادار به تأکید بیشتر بر طبیعت مردانه خود میکند. نتیجه آنکه جنبه دیگر، واپسزده و ضعیف میشود. با وجود این، زنِ درون یا آنیما در مردان و مردِ درون یا آنیموس در زنان، به صورتهای گوناگون، از جمله رؤیاها، خیالپردازیها، اساطیر، ادبیات و... ظاهر میشود. در این مقاله، دو نمود سودمند آنیموس، یعنی معشوق (مرد آرمانی) و همراه درونی، با نمونهها و مثالهای مختلف، در ادبیات و فرهنگ ایرانی تحلیل شده است و این نتیجه حاصل شده است که حداقل یکی از نمودهای آنیموس در ناخودآگاه زن ایرانی از پروتوتایپ واحدی نشأت میگیرد و این پروتوتایپ، به احتمال زیاد، ایزدِ مهر است.
پرونده مقاله
در این مقاله به بررسی داستان پیر چنگی از دیدگاه روانشناسی تحلیلی یونگ پرداختهایم. بر اساس این بررسی و تحلیل نمادهای کهنالگوی من، خود، خواب و رؤیا، سایه، نقاب، پیر دانا و ناخودآگاه فردی و جمعی، نشان داده میشود که پیر چنگی با گذر از این مراحل به یاری پیر دانا از گذرگاه چکیده کامل
در این مقاله به بررسی داستان پیر چنگی از دیدگاه روانشناسی تحلیلی یونگ پرداختهایم. بر اساس این بررسی و تحلیل نمادهای کهنالگوی من، خود، خواب و رؤیا، سایه، نقاب، پیر دانا و ناخودآگاه فردی و جمعی، نشان داده میشود که پیر چنگی با گذر از این مراحل به یاری پیر دانا از گذرگاه صعب حودآگاهی به ناخودآگاهی حرکت میکند و سرانجام به تولد دوباره و فرایند فردیت میرسد و سازش خودآگاهانهای با مرکز درونی خود مییابد و در پرده فنا و استغراق در ناخودآگاه جمعی خویش زندگی جدیدی را شروع میکند.
پرونده مقاله
در اساطیر ملل اسطورهای جهانی دیده میشود که در این نوشته اسطورۀ دوشیزه- مادر نامیده شده است. این اسطوره گزارشگر تولد قهرمانی مذکر از مادری باکره است. بارداری مادر به شیوهای غیرمعمول و با اراده یا دخالت خدایان آسمانی صورت میگیرد. دوشیزه- مادر و دوشیزهزاده، هر دو با ط چکیده کامل
در اساطیر ملل اسطورهای جهانی دیده میشود که در این نوشته اسطورۀ دوشیزه- مادر نامیده شده است. این اسطوره گزارشگر تولد قهرمانی مذکر از مادری باکره است. بارداری مادر به شیوهای غیرمعمول و با اراده یا دخالت خدایان آسمانی صورت میگیرد. دوشیزه- مادر و دوشیزهزاده، هر دو با طبیعت و مظاهر آن همچون زمین، آب و روییدنیها ارتباط مستقیم دارند. به نظر میرسد ارتباط ارکان اسطوره با مظاهر طبیعت، بازماندۀ باور انسان عصر مادرشاهی به زایایی زن و زمین و تناسب باروری و زایش این دو بوده باشد. نیز نقش خدایان آسمانی در تولد قهرمان مذکر و فنای مادر در این واقعه، بیانی از گذر مرحله مادر شاهی و تمایل انسان برای انتساب خود به خدایان آسمانی است. مقاله حاضر ضمن گزارش این اسطوره در فرهنگهای مختلف، برای اثبات این فرضیه تلاش میکند که اسطوره مزبور روایتگر گذر از مرحله مادرشاهی به پدرسالاری و انتقال قدرت به مردان و گرایش به خدایان آسمانی است.
پرونده مقاله
در متون ادبی، عرفانی و اخلاقی ادبیات فارسی و عربی، برای تبیین عشق مجازی گاه به عبارت مَنْ عَشِقَ فَکَتَمَ وَ عَفَّ فَمَاتَ فَهُوَ شَهِیدٌ که با نام حدیث عشق نامبردار شده است، استناد میشود. نخستین بار، ابنداود در الزهره، از این عبارت منسوب به پیامبر در تفسیر عشق عُذری چکیده کامل
در متون ادبی، عرفانی و اخلاقی ادبیات فارسی و عربی، برای تبیین عشق مجازی گاه به عبارت مَنْ عَشِقَ فَکَتَمَ وَ عَفَّ فَمَاتَ فَهُوَ شَهِیدٌ که با نام حدیث عشق نامبردار شده است، استناد میشود. نخستین بار، ابنداود در الزهره، از این عبارت منسوب به پیامبر در تفسیر عشق عُذری یاد میکند، اما از دیرباز، حدیثشناسان آن را از احادیث موضوع دانستهاند. با وجود این، حدیث عشق به دلیل محتوایش و با وجود مخالفت ناقدان بهویژه حنابله و با ورود به ساحت عرفان اسلامی به حیات خود ادامه داد. در این جستار، ضمن بررسی پیشینه و دلیل اصلی روایت حدیث عشق، صحت و سقم آن به عنوان حدیثی منسوب به پیامبر، علت و نحوه کاربرد آن در متون عرفانی، انعکاس آن در متون ادبی عربی و فارسی، ارتباط عشق مجازی با عفت، جهاد با نفس و شهادت و پیوند کتمان با عشق تبیین خواهد شد.
پرونده مقاله
اگر چه اولین بار واژه یوتوپیا را تامس مور، نویسنده و فیلسوف انگلیسی ساخته است، بشر از دیرباز در برابر ناکامیها، بیدادگریها و ناهمواریهای زندگی سعی کرده است طرح شهری آرمانی را تصویر کند. انگیزه بشر از طرح این شهر خیالی این بوده است که از دردها و رنجهای خود بکاهد و مع چکیده کامل
اگر چه اولین بار واژه یوتوپیا را تامس مور، نویسنده و فیلسوف انگلیسی ساخته است، بشر از دیرباز در برابر ناکامیها، بیدادگریها و ناهمواریهای زندگی سعی کرده است طرح شهری آرمانی را تصویر کند. انگیزه بشر از طرح این شهر خیالی این بوده است که از دردها و رنجهای خود بکاهد و معایب و محاسن جوامع را بازگو کند. در کانون بشری، شاعران، فیلسوفان و نویسندگان زیادی چون افلاطون، ارسطو، فارابی، نظامی و... با طرح این موضوع به ویژگیها و چگونگی شکلگیری آن پرداختهاند. در ایران باستان نیز جلوههایی از شهریاران آرمانی مانند جمشید، فریدون، کیخسرو و سیاوش و آرمانشهرهایی مانند گنگدژ و سیاوشگرد دیده میشود که در شاهنامه فردوسی منعکس است. در این مقاله به نمونههایی از این جلوهها بهویژه در داستان سیاوش اشاره شده است.
پرونده مقاله
هفتپیکر نظامی اثری رمزی و نمادین است که تمام اجزای آن از ساختاری واحد و منسجم برخوردار است. این اثر علاوه بر نشان دادن قدرت داستانسرایی نظامی، نشانههای آشنایی نظامی با میراث غنی ادبی، فرهنگی و عرفانی بازمانده ازادوار پیشین را در بر دارد. بخشی از این میراث متعلق به ان چکیده کامل
هفتپیکر نظامی اثری رمزی و نمادین است که تمام اجزای آن از ساختاری واحد و منسجم برخوردار است. این اثر علاوه بر نشان دادن قدرت داستانسرایی نظامی، نشانههای آشنایی نظامی با میراث غنی ادبی، فرهنگی و عرفانی بازمانده ازادوار پیشین را در بر دارد. بخشی از این میراث متعلق به اندیشههای گنوسی و مانوی و نیز حکمت هرمسی است. هدف این مقاله نشان دادن ردپای این اندیشهها در یکی از داستانهای هفتپیکر است. در این جستار پس از معرفی و تبیین اندیشههای گنوسی و ذکر پیشینه آشنایی تمدن اسلامی با این اندیشهها، تأثیر مضامین گنوسی از جمله دوگانگی ماده و روح، هبوط، اسارت، فراموشی و غربت، بدبینی، شناخت، نوزایی و نجات، در داستان پنجم این منظومه باعنوان افسانه شاهدخت گنبد پیروزه یا داستان ماهان، نشان داده میشود. واکاوی داستان مذکور و ارائه تفسیری تازه از آن، هدف دیگر این جستار است.
پرونده مقاله
اثر ادبی (روایت تمثیلی عرفانی) برانگیزنده تجربهای عمیق و متفاوت است که در نهایت به خلاقیت هنری یعنی آفرینش راوی و بازآفرینی روایتگر اثر ادبی منجر میشود. لذت زیبایی این گونه آثار ناشی از آگاهی و درون یافتی است که مخاطب از بازیابی و دریافت چیزی که به اعلی درجه جز خود ا چکیده کامل
اثر ادبی (روایت تمثیلی عرفانی) برانگیزنده تجربهای عمیق و متفاوت است که در نهایت به خلاقیت هنری یعنی آفرینش راوی و بازآفرینی روایتگر اثر ادبی منجر میشود. لذت زیبایی این گونه آثار ناشی از آگاهی و درون یافتی است که مخاطب از بازیابی و دریافت چیزی که به اعلی درجه جز خود او است، حاصل میکند؛ به بیان دیگر در این گونه آثار، روایت نیروی محرکه اندیشه، تخیل، تداعی و برانگیزنده معانی از یاد رفته و آوردن آن از سطح لاشعور به اوج شعور و آگاهی است. در کتاب نزهة الارواح، تألیف حسین بن عالم الحسینی، عارف سده هفتم هـ..ق. نویسنده با بهرهگیری از تمثیل و استفاده از ساختاری ویژه، در بیشتر موارد، میان راوی و مخاطب همسویی ایجاد میکند و از این راه مخاطب را به مفاهیم نهفته در بطن حکایات راه مینماید. پژوهش حاضر ضمن بهرهگیری از روش تحلیل محتوا، در پی پاسخ گفتن به دو سؤال بنیادین است: نحوه بهرهگیری مؤلف نزهة الارواح از ظرفیتهای تمثیلی حکایات در چه مواردی خلاصه میشود؟ مفاهیم نهفته در بطن حکایات، مشخصات عمده داستانها و تمثیلهای موردنظر نویسنده کدامند؟ ملاک انتخاب حکایات نیز برجستگی تمثیلها و مفاهیم عرفانی در اینگونه حکایات بوده است.
پرونده مقاله
در مقاله حاضر به بررسی اسطورهشناختی نمایشنامه دلی بای و آهو، اثر عباس معروفی پرداختهایم. گمان ما بر این است که معروفی برای نیل به شناختی عمیقتر از فرهنگ و ارزشهای قوم ترکمن، این نمایشنامه را بر بنیاد اسطورههای این قوم پدید آورده است و بدون کشف و تحلیل این اسطورهها چکیده کامل
در مقاله حاضر به بررسی اسطورهشناختی نمایشنامه دلی بای و آهو، اثر عباس معروفی پرداختهایم. گمان ما بر این است که معروفی برای نیل به شناختی عمیقتر از فرهنگ و ارزشهای قوم ترکمن، این نمایشنامه را بر بنیاد اسطورههای این قوم پدید آورده است و بدون کشف و تحلیل این اسطورهها توفیقی در ورود به ژرفای اثر نخواهیم داشت؛ لذا مسأله اصلی ما در این مقاله این است که این نمایشنامه تا چه اندازه و چگونه از اسطورههای ترکمنی برای انتقال پیام خود بهره برده است. از این رو پس از معرفی اجمالی اسطورهها و نمایشنامه دلی بای و آهو به استخراج، بررسی و تحلیل اسطورههای موجود در نمایشنامه پرداختهایم. نتایج به دست آمده نشان میدهد که نویسنده، طرح این نمایشنامه را با استفاده از اساطیر، باورها و آداب و رسوم ترکمنی پیریزی کرده است. بیشتر اساطیر این نمایشنامه مربوط به دوران قبل از اسلام ترکمنها است؛ دورانی که آنها معتقد به آیین شامانیسم بودند. اندیشه اساسی که در سراسر اثر بازتاب دارد، باور اساطیری مربوط به روح مرده و تاثیر آن در زندگی بشر است؛ از دیگر اسطورهها و باورهای اساطیری موجود در اثر میتوان به باورهای شامانیستی، نظیر اعتقاد به آسمان، پرستش ارواح نیاکان و پرستش طبیعت (کوه، ماه و...) اشاره کرد. روش این پژوهش توصیفی_ تحلیلی و متکی بر مطالعات کتابخانهای است.
پرونده مقاله