بررسی نقش مالکیت دولتی بر رابطه اجتناب مالیاتی و حق‌الزحمه حسابرسی: آزمون تجربی نظریه جیب بزرگ

محورهای موضوعی : حسابداری مدیریت

روح اله عرب ¹ (استادیار گروه حسابداری، موسسه آموزش عالی گلستان، گرگان، ایران.)
محمد غلامرضاپور ² (کارشناسی ارشد حسابداری، موسسه آموزش عالی گلستان، گرگان، ایران.)
نرجس امیرنیا ³ (کارشناسی ارشد حسابرسی، واحد بندرگز، دانشگاه آزاد اسلامی، بندرگز، ایران)
امیر عمادالدینی ⁴ (دانشجوی دکتری، گروه حسابداری، واحد گرگان، دانشگاه ازاد اسلامی، گرگان، ایران.)

تاریخ دریافت : 1398/03/23 تاریخ پذیرش : 1398/06/03 تاریخ انتشار : 1399/04/01

کلید واژه: اجتناب مالیاتی, حق‌الزحمه حسابرسی, مالکیت دولتی, نظریه جیب بزرگ,

چکیده مقاله :

اجتناب از مالیات منجر به عدم تقارن اطلاعات شرکت‌ها می‌شود و کیفیت اطلاعات حسابداری را تضعیف می‌کند. حسابرسان باید رویه‌های حسابرسی بیشتری را برای کنترل ریسک‌های حسابرسی که ممکن است ناشی از اجتناب از مالیات باشند، اجرا کنند و در نتیجه حق‌الزحمه حسابرسی را افزایش می‌دهند. لذا، بر اساس روند حسابرسی مبتنی بر ریسک و نظریه جیب بزرگ پژوهش حاضر به بررسی رابطه بین اجتناب مالیاتی و حق‌الزحمه حسابرسی و اثر تعدیل‌کنندگی مالکیت دولتی در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد. برای آزمون فرضیه‌های‌ پژوهش از اطلاعات مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران در فاصله زمانی بین سال‌های 1392 تا 1396 استفاده شده است، به طوری‌که پس از اعمال محدودیت‌های موردنظر در این پژوهش، نمونه نهایی متشکل از 88 شرکت انتخاب گردید. پس از اندازه‌گیری متغیرهای پژوهش از تجزیه تحلیل رگرسیون خطی چند متغیره، برای آزمون فرضیه‌های‌ پژوهش استفاده ‌شد. آزمون فرضیه‌ها نیز با استفاده از نرم‌افزار اقتصادسنجی Eviews و تکنیک‌های آماری داده‌های تلفیقی صورت پذیرفته است. نتایج حاصل از آزمون‌های آماری پژوهش نشان می دهد که اجتناب مالیاتی موجب افزایش میزان حق الزحمه حسابرسی شرکت‌ها می‌شود. علاوه بر این، نتایج نشان می‌دهد که تاثیر مثبت اجتناب مالیاتی بر حق‌الزحمه حسابرسی در شرکت‌های با مالکیت دولتی به مراتب کمتر است. همچنین، نتایج آزمون تحلیل حساسیت نشان داد که استفاده از معیارهای جایگزین برای سنجش اجتناب مالیاتی نیز تاثیری بر نتایج اصلی پژوهش ندارد و نتایج پژوهش از استحکام برخوردار است.

چکیده انگلیسی:

Tax avoidance leads to high information asymmetry of enterprises and weakens the quality of accounting information. Auditors need to implement additional auditing procedures to control audit risks that may arise from tax avoidance, thus charging higher audit fees. Based on the trend of risk-based auditing and “deep pocket” theory. Therefore, based on the risk-based audit process and “deep pocket” theory, the present study investigates the association between tax avoidance and audit fees with respect to the moderating effect of state ownership on listed companies in the Tehran Stock Exchange. To test the research hypotheses, the financial information of the listed companies in Tehran Stock Exchange was used between 2013 and 2017, so that after applying the limitations in this research, a final sample of 88 companies was selected. After measuring the variables of the research, multivariate linear regression analysis was used to test the research hypotheses. The hypothesis test is also done using Eviews econometric software and statistical techniques of panel data. The results of statistical tests indicate that tax avoidance increases the amount of corporate audit fees. In addition, the results show that the positive impact of tax avoidance on audit fees in state-owned companies is far lower. Also, the results of the sensitivity analysis test showed that the use of alternative metrics to measure tax avoidance also has no effect on the main results of the research, and the results of the research are robust.

منابع و مأخذ:

*      ایمانی برندق، محمد، عبدی، مصطفی، کاظمی علوم، مهدی. (1396). بررسی تأثیر تنوع جنسیتی در کمیته­ی حسابرسی بر حق‎الزحمه­ی حسابرسیِ شرکت‎های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. فصلنامه بررسی‏‌های حسابداری و حسابرسی، دوره24، شماره3، صص 303-322.

*      حساسی‌گانه، یحیی، حسنی‌القار، مسعود، مرفوع، محمد. (1394). بیش‌اطمینانی مدیریت و حق‌الزحمه حسابرسی، بررسی­های حسابداری و حسابرسی، دوره22، شماره 81، صص 363-384.

*      خانی، عبدالله، ایمانی، کریم، یوسفی، امین. (1393). اجتناب از مالیات، نحوه اندازه­گیری و عوامل موثر بر آن. پژوهش حسابداری, دوره4، شماره4، صص 121-142.

*      خدادادی، ولی، ویسی، سجاد، چراغی­نیا، علی. (1396). بررسی رابطه بین تمرکز مشتری و حق‌الزحمه حسابرسی. دانش حسابداری مالی، دوره4، شماره1، صص 45-60.

*      دیانتی دیلمی، زهرا، بیاتی، مرتضی. (1394). رابطه رقابت بازار محصول و حق الزحمه‌ی حسابرس مستقل، پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، دوره7، شماره 28، صص 23-38.

*      رضایی فرزین، جعفری نیارکی روح اله. رابطه­ی بین اجتناب مالیاتی و تقلب در حسابداری شرکت­ها . پژوهشنامه مالیات . دوره 23، شماره 26، صص 109-134.

*      شکراللهی، فاطمه، ایزدی­نیا، ناصر، سلیمانیان، غلامرضا. (1396). تأثیر اجتناب مالیاتی و نظام راهبری شرکتی بر حق­الزحمه حسابرسی در شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. دوره 4، شماره 15، صص1-22.

*      صفری گرایلی مهدی، پودینه شیوا. (1395). اجتناب مالیاتی و به موقع بودن اعلان سود: آزمون تجربی از بورس اوراق بهادار تهران. پژوهشنامه مالیات . دوره 24، شماره 31،  صص101- 118.

*      لاله ماژین، مریم، زلقی، حسن، بیات، مرتضی، سبحانی، علی. (1396). تأثیر مالکیت دولتی بر عملکرد شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران. پژوهشهای حسابداری مالی وحسابرسی، دوره 9، شماره 36، صص 151-170.

*      محمدی، داور، عسگری، محمدرضا، میرحسینی، ایرج. (1393). تأثیر مالکیت دولتی بر حق‌الزحمه حسابرسی با تأکید بر اندازه مؤسسه حسابرس. فصلنامه پژوهشهای نوین درحسابداری، دوره2، شماره 5، صص 32-41.

*      مشایخی، بیتا، حسن زاده، شادی، امینی، یاسین، منتی، وحید. (1395). تاثیر کیفیت حسابرسی داخلی بر حق‌الزحمه حسابرسی مستقل. پژوهشهای حسابداری مالی وحسابرسی، دوره 8، شماره 31، صص41-56.

*      مهربان­پور، محمدرضا، جندقی قمی، محمد، رجب بیکی، محمدعلی. (1397). سرمایه اجتماعی و حق‎الزحمه حسابرسی.  بررسیهای حسابداری وحسابرسی, دوره25، شماره 2، صص 269-288.

*      واعظ، سیدعلی، احمدی، رؤیا. (1393). بررسی رابطه بین دو عامل حق­الزحمه حسابرسی و تغییر حسابرس با تأخیر در ارائه گزارش حسابرسی شرکت­های دارویی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، فصلنامه حسابداری سلامت، سال سوم، شماره2، صص 77 تا 95.

*      Audousset-Coulier, S. (2015). Audit fees in a joint audit setting. European Accounting Review, 24(2), 347–377.

*      Bell, T. B., Landsman, W. R., and Shackelford, D. A. (2001). Auditors' perceived business risk and audit fees: Analysis and evidence. Journal of Accounting Research, 39(1), 35–43.

*      Chen, D. and Luo, Y. (2015). Avoidance of Corporate Tax Avoidance in Audit Pricing? Business & Economics Management, 3, 98-109.

*      Chen, D. and Tang, J.X. (2012). Executive Compensation, Tax Avoidance Rent-Seeking and Disclosure of Accounting Information. Economic Management, 5, 114-122.

*      Chen. S, and Xu. s, andWu, D. (2014). Corporate governance and the Asymmetric behavior of selling, general and administrative costs: the evidence from state antitakeover laws, available at: www. ssrn. com

*      Craswell, A. T., Stokes, D. J, Laughton, J .(2002). Auditor independence and fee dependence. J Acc Econ, 33(2):253–275.

*      DeAngelo, H., DeAngelo, L., & Skinner, D. J. (1994). Accounting choice in troubled companies. Journal of Accounting and Economics, 17(1), 113–143.

*      Desai, M.A. and Dharmapala, D. (2006). Corporate Tax Avoidance and High-Powered Incentives. Journal of Finance Economics, 79, 145-179.

*      Dhaliwal, D., C. Gleason, and L. Mills. (2004). Last-chance earnings management: Using the tax expense to meet analysts’ forecasts. Contemporary Accounting Research, 21 (2): 431–459.

*      Dickins, D. E., Higgs, J. L., & Skantz, T. R. (2008). Estimating audit fees post‐SOX. Current Issues in Auditing, 2(1), A9–A18.

*      Dye, R. (1993). Auditing standards, legal liabilities, and auditor wealth. Journal of Political Economy 101, 887-914.

*      Dyreng, S., Hanlon, M., Maydew, E. and Thornock, J. (2017). Changes in corporate effective tax rates over the past 25 years, Journal of Financial Economics, 124)3(, 441-563.

*      Francis, J., Nanda, D., & Olsson, P. (2008). Voluntary disclosure, earnings quality, and cost of capital. Journal of Accounting Research, 46(1), 53–99.

*      Frank, M., Lynch, L. and Rego, S. (2009), Tax reporting aggressiveness and its relation to aggressive financial reporting, The Accounting Review, 84)2(, 467-496.

*      Gaaya, S., Lakhal, N., Lakhal, F. (2017). Does family ownership reduce corporate tax avoidance? The moderating effect of audit quality, Managerial Auditing Journal, Vol. 32 Issue: 7, pp.731-744.

*      Gujarati, D.N; Porter, D.C; Gunasekar, S. (2009). Basic Econometrics, 5th Edition, New Delhi: Tata McGraw-Hill.

*      Hanlon, M. and Slemrod, J. (2009). What Does Tax Aggressiveness Signal? Evidence from Stock Price Reactions to News about Tax Shelter Involvement. Journal of Public Economic, 93, 125-141.

*      Hardies, K., Breesch, D., & Branson, J. (2015). The female audit fee premium. Auditing: A Journal of Practice & Theory, 34(4), 171–195.

*      Hay, D. (2013). Further evidence from meta‐analysis of audit fee research. International Journal of Auditing, 17(2), 162–176.

*      Hu, N.J. (2018). Tax Avoidance, Property Rights and Audit Fees. American Journal of Industrial and Business Management, 8, 461-472.

*      Ittonen, K., & Peni, E. (2012). Auditor's gender and audit fees. International Journal of Auditing, 16(1), 1–18.

*      Ji, X., Lu, W., Qu, W. (2018). Internal control risk and audit fees: Evidence from China. Journal of Contemporary Accounting & Economics, 14(3), 266-287.

*      Kim, J., Li, Y. and Zhang, L. (2011). Corporate Tax Avoidance and Stock Price Crash Risk: Firm-Level Analysis. Journal of Financial Economics, 100, 639-662.

*      Krishnan, G. V. Lee, H. Patatoukas, P. N. Wang, A. U. (2016). Major Customer Dependency: Implications for Audit Pricing and Quality. www.ssrn.com.

*      Lanis, R. and Richardson, G. (2012). Corporate social responsibility and tax aggressiveness: an empirical analysis, Journal of Accounting and Public Policy, 31(1), 86-108.

*      Lee,J. Lim, C.Y. Lobo, G.J. (2016). Relation between Auditor Quality and Corporate Tax Aggressiveness: Implications of Cross-Country Institutional Differences, AUDITING: A Journal of Practice & Theory, November 2016, Vol. 35, No. 4, pp. 105-135.

*      Manry, D., Mock, T. and Turner, J. (2007). The Association of Pre-Audit Engagement Risk with Discretionary Accruals. Journal of Accounting, Auditing and Finance, 4, 623-644.

*      Martinez, A., and Lessa, R. (2014). The Effect of Tax Aggressiveness and Corporate Governance on Audit Fees: Evidences from Brazil. Journal of Management Research, 6 (1), 556-570.

*      Mitra, S., Hossain, M., Deis, D. R. (2007). The empirical relationship between ownership characteristics and audit fees. Rev Quant Finance Acc, 28:257–285.

*      Nekhili, M., Javed, F., Chtioui, T. (2018). Gender-diverse audit partners and audit fee premium: The case of mandatory joint audit, International Journal of Auditing, 22(3), 486-502.

*      Palmrose, Z. V. (1986). Audit fees and auditor size: Further evidence. Journal of Accounting Research, 24(1), 97–110.

*      Richardson, G., Taylor, G. and Lanis, R. (2013). The impact of board of director oversight characteristics on corporate tax aggressiveness: an empirical analysis, Journal Accounting Public Policy,32 (3), 68-88.

*      Simunic, D. (1980). The pricing of audit services: theory and evidence. J Acc Res, 18(1):161–190.

*      Suk, I. and Zhao, Y. (2017). Does Financial Statement Comparability Deter Aggressive Tax Avoidance? Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3065250 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3065250

*      Wang, Y.T., Liang, L. and Peng, Y. (2010). Nature of Property, Debt Tax Shield and Capital Structure. Economic Research, 9, 122-136.

*      Weber, D. (2009). Do Analysts and Investors Fully Appreciate the Implication of Book-Tax Differences for Future Earnings? Contemporary Accounting Research, 26, 1175-1206