بررسی اثر تقویمی ماه مبارک رمضان بر بازار سرمایه: رویکرد تصمیم‌گیری گروهی فازی
محورهای موضوعی :
حسابداری مالی و حسابرسی
عبداله نوری
1
(گروه حسابداری، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران)
عطاالله محمدی ملقرنی
2
(گروه حسابداری، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران)
ایرج نوروش
3
(گروه حسابداری، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران)
تاریخ دریافت : 1402/01/24
تاریخ پذیرش : 1402/03/29
تاریخ انتشار : 1402/04/01
کلید واژه:
بازار سرمایه,
منطق فازی,
ماه رمضان,
رویکرد تصمیم‌گیری گروهی,
واژه‌های کلیدی: اثر تقویمی,
چکیده مقاله :
چکیده
در سال های اخیر سرمایه گذاران متوجه شدند که یک سری بی‌نظمی هایی (اثرات تقویمی) در بازار سرمایه وجود دارد که می توان از طریق آن ها بازده اضافی کسب کرد. در ﺑﯽﻗﺎﻋﺪﮔﯽﻫﺎی ﺗﻘﻮﯾﻤﯽ، ﻋﺎﻣﻞ زﻣﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﺎزار ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺛﺮ ﻣﯽﮔﺬارد. اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﺛﺮات را اﺛﺮات ﺗﻘﻮﯾﻤﯽ می نامند. از این‌رو، هدف پژوهش حاضر شناسایی و تحلیل اثر تقویمی ماه مبارک رمضان بر اهم ویژگی های بازار سرمایه است. روش پژوهش از نظر هدف کاربردی و بر اساس ماهیت و روش تحقیق، توصیفی-پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش شامل اساتید دانشگاهی حرفه حسابداری، تحلیلگران و خبرگان معامله گری در بازار سرمایه ایران است. در این تحقیق با استفاده از پیشینه پژوهش و مراجعه به هشت خبره و مصاحبه با آن ها، 6 شاخص به عنوان ویژگی های مهم بازار سرمایه که می تواند از اثر تقویمی ماه مبارک رمضان اثرپذیر باشد، شناسایی شد. سپس با استفاده از 14 پرسشنامه جهت تعیین روابط علی این شاخص ها، از خبرگان نظرخواهی شد. در نهایت، به منظور کاوش شبکه روابط علت و معلولی، تعیین میزان درجه تأثیرگذاری و تأثیرپذیری هریک از شاخص ها و اولویت بندی آن ها از تحلیل سلسله مراتبی فازی، رویکرد دیمتل فازی و تاپسیس فازی استفاده شد. بنابر نتایج بدست آمده، ریسک سرمایه با اهمیت ترین شاخص است. این نتیجه حاکی از آن است که این شاخص در ماه مبارک رمضان به شدت دستخوش تغییرات قرار می گیرد و توجه به آن ضروری است. سپس به ترتیب شاخص های حجم معاملات، ریسک غیرسیستماتیک، بازده سهم، ریسک نقدشوندگی و بتای تعدیل شده دارای اهمیت هستند. همچنین حجم معاملات به عنوان اثرگذارترین شاخص شناخته شد. لذا حجم معاملات بر سایر شاخص ها اثرگذاری بیشتری دارد. همچنین، ریسک غیرسیستماتیک به عنوان تأثیرپذیرترین شاخص شناسایی شد.
چکیده انگلیسی:
Abstract
In recent years, investors have realized that there are a number of irregularities (calendar effects) in the capital market through which additional returns can be obtained. In calendar irregularities, time is the factor that affects the capital market. Such effects are called calendar effects. Therefore, the purpose of this study is to identify and analyze the calendar effect of the holy month of Ramadan on the most important features of the capital market. The research method is applied in terms of purpose and descriptive-survey based on the nature and research method. The statistical population of this study includes university professors of accounting, analysts and trading experts in the Iranian capital market. In this study, using the research background and referring to eight experts and interviewing them, 6 indicators were identified as important features of the capital market that can be affected by the calendar effect of the holy month of Ramadan. Then, using 14 questionnaires, experts were asked to determine the causal relationships of these indicators. Finally, in order to explore the network of cause and effect relationships, to determine the degree of effectiveness and impact of each of the indicators and their prioritization, fuzzy hierarchical analysis, fuzzy dimtel approach and fuzzy TOPSIS were used. According to the results, capital risk is the most important indicator. This result indicates that this indicator is subject to severe changes during the holy month of Ramadan and it is necessary to pay attention to it. Then the indicators of trading volume, unsystematic risk, share return, liquidity risk and adjusted beta are important, respectively. Also, trading volume was recognized as the most effective indicator. Therefore, trading volume has a greater impact on other indicators. Also, non-systematic risk was identified as the most effective indicator.
منابع و مأخذ:
فهرست منابع
آزاد، رحمتاله، یحیی کامیابی و مهد خلیلپور، (1399)، "ویژگیهای رفتاری مدیران و نقدشوندگی سهام"، پژوهشهای حسابداری مالی و حسابرسی، 12، صص 214-191.
افلاطونی، عباس و روح اله سهرابی، (1394)، "ﺗأﺛﯿﺮ ﺑﯽﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﺗﻘﻮﯾﻤﯽ اﯾﺎم ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﺮ اﺳﺘﻔﺎده از اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ در ﻣﻌﺎﻣﻼت ﺳﻬﺎم"، ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی ﺣﺴﺎﺑﺪاری ﻣﺎﻟﯽ، (7)24، صص 1-16.
جامی، مجید و جعفر ایرانی‌نژاد، (1398)، "بررسی ارتباط بین مناسبت‌های تقویمی ایام هفته با بازده سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران"، مطالعات نوین کاربردی در مدیریت، اقتصاد و حسابداری، 5، صص 64-77.
راعی، رضا و سعید باجلان، (1387)، "شناسایی و مدلسازی اثرات تقویمی بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از مدلهای ARCHو GARCH"، پژوهشهای اقتصادی، 8(3)، صص 21-47.
راعی، رضا و سعید شیرزادی، (1387)، "بی قاعدگی‌های تقویمی و غیر تقویمی در بازارهای مالی"، فصلنامه بورس و اوراق بهادار، 1، صص 132-101.
رستمی، علی، محمدرضا رستمی، کاظم چاوشی و نرگس نیکنیا، (1394)، "بررسی تأثیر تنوعبخشی پرتفوی بر ریسک نامطلوب در بورس اوراق بهادار تهران"، نشریه چشمانداز مدیریت مالی، 12، صص 133-109.
سعیدی، علی و اعظم صفدریپور، (1387)، "ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪای ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎی رﻳﺴﻚ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎی ﻣﺘﻌﺎرف رﻳﺴﻚ در ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺳﻬﺎم ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺑﺎزده ﻣﺎزاد"، ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺑﻮرس اوراق ﺑﻬﺎدار، 4، صص 33-7.
ﺷﺎﻫﻮردﯾﺎﻧﯽ، ﺷﺎدی، احمد ﮔﻮدرزی و سهیل احمدی، (1392)، "ﺑﺮرﺳﯽﺗأﺛﯿﺮروﯾﺪادﻫﺎی ﺗﻘﻮﯾﻤﯽ ﻫﺠﺮی ﻗﻤﺮی ﺑﺮ ﺑﺎزده ﺳﻬﺎم و ﺣﺠﻢ ﻣﻌﺎﻣﻼت روزاﻧﻪ در ﺑﻮرس اوراق ﺑﻬﺎدار ﺗﻬﺮان"، داﻧﺶ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاری، 6 (2)، صص 212-195.
صالحی‌فر، محمد، سیدعلی حسینی و مسلم نیلچی، (1396)، "ﺑﺮرﺳﻲ اﺛﺮ ﻣﺎهﻫﺎی رﻣﻀﺎن و ﻣﺤﺮم ﺑﺮ رﻳﺴﻚ و ﺑﺎزدﻫﻲ ﺻﻨﺪوقﻫﺎی ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاری ﻣﺸﺘﺮک در ﺑﺎزار ﺳﺮﻣﺎﻳﺔ اﻳﺮان"، تحقیقات مالی، 19(3)، صص 217-238.
عبدالرحیمیان، محمدحسین و زهرا جمالپور، (1395)، "اثر ماه رمضان بر بازار بورس اوراق بهادار تهران"، مجموعه مقالات دومین کنفرانس بینالمللی مهندسی صنایع و مدیریت، تهران.
فرتوکزاده، حمیدرضا، ساره محبعلی و مریم دولو، (1390)، "بررسی عوامل مؤثر بر نقدشوندگی قراردادهای آتی در بورس کالای ایران"، بررسیهای حسابداری و حسابرسی، 17 (59)، صص 78-63.
مرادزادهفرد، مهدی، رؤیا دارابی و رامین شاهعلیزاده، (1393)، "یکپارچهسازی تکنیکهای هوش مصنوعی جهت ارائه مدل پیشبینی قیمت سهام"، پژوهشهای حسابداری مالی و حسابرسی، 6 (24)، صص 102-89.
مهرانی، کاوه و منصور نخعی، (1393)، "رابطه کیفیت سود و ریسک نقدشوندگی"، پژوهشهای تجربی حسابداری، 3(99)، صص 13-31.
میرعباسی، یاور، هاشم نیکومرام، علی سعیدی و فریده حقشناس، (1397)، "بررسی کارایی بهینه‌سازی پرتفوی مبتنی بر ریسک نامطلوب و پتانسیل مطلوب و متغیرهای روانشناختی"، فصلنامه مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار، 9 (34)، صص 333-305.
نخعی، منصور و کاوه مهرانی، (1393)، "رابطه کیفیت سود و ریسک نقدشوندگی"، فصلنامه پژوهشهای تجربی حسابداری، 4 (1)، صص 53-37.
ولیزاده، نصیبه، جواد رمضانی و مهدی خلیلپور، (1400)، "زمان‌بندی بهینه سرمایه‌گذار، تأمین مالی بدهی و مقیاس سرمایه‌گذاری بر مبنای تئوری چشمانداز"، پژوهشهای حسابداری مالی و حسابرسی، 13 (51)، صص 104-87.
_||_
Acharya V. and L. Pedersen (2018), "Asset Pricing with Liquidity Risk", Journal of Finance, NO. 77, PP. 375-410.
Al-Hajieh, H., Redhead, K., & Rodgers, T. (2011), “Investor Sentiment and Calendar Anomaly Effects: A Case Study of the Impact of Ramadan on Islamic Middle Eastern Markets”, Research in International Business and Finance, 25(3), PP. 345-356.
Aljayi, R. A., Mehdian, S. and Perry, M. J. (2004), "The Day-of-the-Week Effect in Stock Returns: Further Evidence from Eastern European Emerging Markets", Emerging Markets Finance and Trade, 40(4), PP. 53-62.
Aludari, .GH, Moghadam, .j, Rezvanifard, .S, & Mehdi .M (2011), “Investigate the Simultaneous and Dynamic Relationship between Trading Volume and Stock Returns Using Vector Auto Regression Models”, Journal of Securities Exchange,15, PP. 27-41.
Basdevant, O., Björksten, N., & Karagedikli, Ö. (2017), "Estimating a Time Varying Neutral Real Interest Rate for New Zealand".
Buckley, J. J. (1985), “Fuzzy Hierarchical Analysis”, Fuzzy Sets and Systems, 17(3), PP. 233-247.
Burton, R., & Denker, M. (1987), "On the Central Limit Theorem for Dynamical Systems", Transactions of the American Mathematical Society, 302(2), PP. 715-726.
Cao, J., Chordia, T., & Zhan, X. (2021), “The Calendar Effects of the Idiosyncratic Volatility Puzzle: A Tale of Two Days?”, Management Science.
Capon, N.,Farley, J.U, Hoen ig, S.,(1990), "Determination of Firm Performance", Management Science, Vol.36, PP.1143- 1159.
Chen, C.-T. (2000), “Extensions of the TOPSIS for Group Decision-making under Fuzzy Environment”, Fuzzy Sets and Systems, 114(1), PP. 1-9.
Cheshmberah, M., Makui, A., Seyedhoseini, S., & Iran, A. (2011), “A New Fuzzy MCDA Framework for Make-or-buy Decisions: A Case Study of Aerospace Industry”, Management Science Letters, 1(3), PP. 323-330.
Daniel, F., Lohrke, F., Fornaciari, C., & Turner, A., Jr. (2010), “Slack Resources and Firm Performance: A Meta-analysis”, Journal of Business Research, 57 (6), PP. 565–574.
Davidsson, N., Marcus, G. (2006), “Stock Market Anomalies”, International Business School, 42, PP. 35-48.
Delgado, M., Vila, M. A., & Voxman, W. (1998), “On a Canonical Representation of Fuzzy Numbers”, Fuzzy Sets and Systems, 93(1), PP. 125-135.
Denker, M. (1989), “The Central Limit Theorem for Dynamical Systems”, Banach Center Publications, 1(23), PP. 33-62.
Giovanis, E. (2009), “Calendar Effects in Fifty-five Stock Market Indices”, Global Journal of Finance and Management, 1(2).
Gogus, O., & Boucher, T. O. (1998), “Strong Transitivity, Rationality and Weak Monotonicity in Fuzzy Pairwise Comparisons”, Fuzzy Sets and Systems, 94(1), PP. 133-144.
Hallikas, J., Karvonen, I., Pulkkinen, U., Virolainen, V. M., & Tuominen, M. (2014), “Risk Management Processes in Supplier Networks”, International Journal of Production Economics, 90(1), PP. 47-58.
Hansen, P. R., Lunde, A., & Nason, J. M. (2005), “Testing the Significance of Calendar Effects”, Federal Reserve Bank of Atlanta Working Paper, (2005-02).
Haugen, R. A. and Lakonishok. (1988), “The Incredible January Effect, Homewood”, IL: Dow Jones- Irwin Journal, 15, PP. 19-34.
Helanda, A. P., & Suryani, A. W. (2020), “The Phenomenon of the Month of Sela in the Indonesian Capital Market”, AKRUAL: Jurnal Akuntansi, 12(1), PP. 65-79.
Holden, K., Thompson, J., & Ruangrit, Y. (2005), “The Asian Crisis and Calendar Effects on Stock Returns in Thailand”, European Journal of Operational Research, 163(1), PP. 242-252.
Kahraman, C., Cebeci, U., & Ulukan, Z. (2003), “Multi-criteria Supplier Selection Using Fuzzy AHP”, Logistics Information Management, 16(6), PP. 382-394.
Karim, M., Abadir and Laura.s. (2005), “The Festivity Effect and Liquidity Constraints: a Test on Countries with Different Calendars”, Tanaka Business School, 15, PP. 40-55.
Ken, J., & Langari, R. (1999), “Fuzzy logic”.
Khoshnud, .M, Farkhondeh, .M. (2015), “Investigating Relation of Stock Liquidity and Free Cash Flow in the List of Company's Tehran Stock Exchange”, Journal of Financial Management Perspective, 11(5), PP. 107-124.
Kiaalhoseini, S. Z., & Soleymani, V. (2021), “The Effect of Ramadan on the Households’ Food Consumption Pattern (Case Study of urban Areas of Iran, 2005-2015)”, Islamic Economics, 20(79), PP. 239-267.
Kling, G., & Gao, L. (2005), “Calendar Effects in Chinese Stock Market”, Annals of Economics and Finance, 6(1), PP. 75-88.
F., and Demir, Y. (2017), “Analysis of Ramadan Effect in the Markets”, Türkiye ve Rusya Arasındaki "Uçak Krizinin" Borsa İstanbul Gıda, İçecek ve Turizm Endeksleri Üzerine Etkisi", See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.net/publication/329941996.
Konchitchki, Y., Luo, Y., Ma, M. L., & Wu, F. (2016), “Accounting-based Downside Risk, Cost of Capital, and the Macroeconomy”, Review of Accounting Studies, 21(1), PP. 1-36.
Kuçuksille, E., & Özmutaf, N. M. (2015), “Is There Ramadan Effect in Turkish Stock Market?”, Journal of Alanya Faculty of Business/Alanya Isletme Fakültesi Dergisi, 7(3).
Kumar, D., Rahman, Z., & Chan, F. T. (2017), “A Fuzzy AHP and Fuzzy Multi-objective Linear Programming Model for Order Allocation in a Sustainable Supply Chain: A Case Study”, International Journal of Computer Integrated Manufacturing, 30(6), PP. 535-551.
Lin, C.-J., & Wu, W.-W. (2008), “A Causal Analytical Method for Group Decision-making under Fuzzy Environment”, Expert Systems with Applications, 34(1), PP. 205-213.
Lin, R.-J. (2013), “Using Fuzzy DEMATEL to Evaluate the Green Supply Chain Management Practices”, Journal of Cleaner Production, 40, PP. 32-39.
Lucey, B. A. and Whelan, S. (2014), “Monthly and Semi-Annual Seasonality in the Irish Equity Market 1934-200”, Applied Financial Economics, 14, PP. 203-208.
Ma, J., Ma, J., Lin, Z., Lin, Z., Lau, C. K., & Lau, C. K. (2017), “Prioritising the Enablers for the Successful Implementation of Kaizen in China: a Fuzzy AHP Study”, International Journal of Quality & Reliability Management, 34(4), PP. 549-568.
Malkiel, B., & Xu, Y. (1997), “Risk and Return Revisited”, Journal of Portfolio Management, PP. 45-62.
Mills, T. C., & Andrew Coutts, J. (1995), “Calendar Effects in the London Stock Exchange FT–SE Indices”, The European Journal of Finance, 1(1), PP. 79-93.
Mills, T. C., Siriopouls, C., Markeloos, R.N. and Harizanis, D. (2000), “Seasonality in the Athens Stock Exchange”, Applied Financial Economics, 10, PP. 137- 42.
Mills, T.C. and Coutls, J. N. (1995), “Calendar Effects in the London Stock Exchange FT-SE Indices”, European Journal of Finance, 1, PP. 79-93.
Nasif Ozkan (2019), “Hijri Calendar Effect in Borsa Istanbul Gold Market and Turkey’s Foreign Exchange Market”, Journal of Islamic Accounting and Business Research, Vol. 10, No. 4, PP. 580-590. https://doi.org/10.1108/JIABR-04-2017-0054.
Ng, J. (2011), “The Effect of Information Quality on Liquidity Risk”, Journal of Accounting and Economics, 52, PP. 126-123.
Pandey, I.M. (2002), “Seasonality in the Malaysian Stock Market: 1992-2002”, Journal of Financial Management and Analysis, 15(2), PP. 37-44.
Pastor, L. & Stambaugh, R. (2003), “Liquidity Risk and Expected Stock Returns”, Journal of Political Economy, No. 111, PP. 642–685
Pettengill, G. N. (1989), “Holiday Closing and Security Returns”, Journal of Finance Research, 12, PP. 57-67.
Seyyed, F.J. and Abraham, A. and Al-Hajji, M. (2005), “Seasonality in Stock Returns and Volatility: The Ramadan Effect”, Research in International Business and Finance, 19.
Sullivan, R., Timmermann, A., & White, H. (2001), “Dangers of Data Mining: The Case of Calendar Effects in Stock Returns”, Journal of Econometrics, 105(1), PP. 249-286.
Usman, A., Syed Zulfiqar A., and Qaisar, A. (2015), “Robust Analysis for Downside Risk in Portfolio Management for a Volatile Stock Market”, Economic Modelling, 44 (2015), PP. 86–96.
Weill, P. O. (2006), “Liquidity Premia in Dynamic Bargaining Markets”, University of California, Los Angeles , Sep.
Zadeh, L. A. (1987), “Fuzzy Sets, usuality and Commonsense Reasoning”, Matters of Intelligence, 289-309.
Zhang, yan. Zhou, jian.zhou, nan (2007), “Audit Committee Quality, Auditor Independence, and Internal Control Weaknesses”, Journal of Accounting and Public Policy, 26, PP. 300–327.
ZHAO, B., & LI, N. (2013), “Internal Audit Outsourcing Content Decision-making Based on AHP [J]”, Journal of Audit & Economics, 1, 006.
