عدالت معاوضی در عقود معاوضی در حقوق ایران ومصر

محورهای موضوعی : تحقیقات حقوقی بین المللی

سیده مریم موسوی ¹ , سعید شریعتی ² , سید مهدی جلالی ³

1 - دانشجوی دکتری گروه حقوق، واحد نراق، دانشگاه آزاد اسلامی، نراق، ایران. رایانامه: [e-mail]
2 - استادیار گروه حقوق، واحد نراق، دانشگاه آزاد اسلامی، نراق، ایران. (نویسنده مسئول). رایانامه: [e-mail]
3 - استادیار گروه حقوق، واحد نراق، دانشگاه آزاد اسلامی، نراق، ایران. رایانامه: [e-mail]

تاریخ دریافت : 1400/08/26 تاریخ پذیرش : 1401/03/30 تاریخ انتشار : 1401/03/01

کلید واژه: حق حبس, عقود معاوضی, عدالت معاوضی, قاعده تلف مبیع قبل قبض, خیارات قانونی,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: در معاملات ارادی مانند بیع و اجاره رعایت موازنه در حقوق قراردادی طرفین عقد معاوضی یا هر عقد دیگری که موازنه حقوق از انگیزه‌های طرفین عقد است؛ خواه عقد معاوضی باشد یا نباشد، اقتضای این دارد که حقوق طرفین قراردادها مانند دو کفه ترازو باهم برابری نمایند. قاعده موازنه یا عدالت معاوضی مربوط به حوزه حقوق خصوصی و نازل به روابط بین مردم بوده و شامل لزوم برقراری موازنه و تعادل در ضمانات قهری (الزامات خارج از قرارداد) و موازنه در عقود معاوضی می‌باشد. بر این اساس در این مقاله به این امر می‌پردازیم که عدالت معاوضی در عقود معاوضی در حقوق ایران و مصر از چه جایگاهی برخوردار است؟روش: پژوهش حاضر با روش توصیفی - تحلیلی انجام‌شده است.یافته‌ها و نتایج: نتایج تحقیق نشان داد که، در سیستم حقوق دو کشور ایران و مصر، عدالت معاوضه‌ای در مصادیقی چون؛ حق حبس، قاعده تلف مبیع قبل از قبض و خیارات قانونی، بروز میابد و به‌عنوان توجیه‌کننده و دلایل این نظریه در نظر گرفته شدند. قانون مدنی ایران این قانون را به‌صورت ضمنی مورد پوشش قرار داده است و در حقوق مصر، عدالت معاوضه‌ای در عقود معاوضه‌ای به‌صورت واضح و آشکار بیان‌شده‌اند.

چکیده انگلیسی:

هدف این تحقیق، بررسی عدالت معاوضه ای در عقود معاوضه ای در حقوق ایران و مصر است که با استفاده از روش تحلیلی- اسنادی به دنبال مطالعه تطبیقی این موضوع می باشد. در معاملات ارادی مانند بیع واجاره رعایت موازنه در حقوق قراردادی طرفین عقد معاوضی یا هر عقد دیگری که موازنه حقوق از انگیزه های طرفین عقد است؛ خواه عقد معاوضی باشد یا نباشد،اقتضای این دارد که حقوق طرفین قراردادها مانند دو کفه ترازو باهم برابری نمایند.این برابری در عقوق معاوضی (عدالت معاوضی) ودر عقود غیرمعاوضی(موازنه حقوق قراردادها) نام دارد حال اگر این تعادل و موازنه قراردادی مخدوش گردد باید به وسیله قانون واصول معتبر حقوقی وقواعد فقهی جبران گردد . قاعده موازنه یا عدالت معاوضی مربوط به حوزه حقوق خصوصی ونازل به روابط بین مردم بوده وشامل لزوم برقراری موازنه وتعادل در ضمانات قهری(الزامات خارج از قرارداد) وموازنه در عقود معاوضی می باشد. نتایج تحقیق نشان داد که ، در سیستم حقوق دو کشور ایران و مصر ،عدالت معاوضه ای در مصادیقی چون؛ حق جبس، قاعده تلف مبیع قبل قبض و خیارات قانونی ، بروز میابد و بعنوان توجیه کننده و دلایل این نظریه در نظر گرفته شدند.قانون مدنی ایران این قانون را به صورت ضمنی مورد پوشش قرار داده است و در حقوق مصر، غدالت معاوضه ای در عقود معاوضه ای به صورت واضح و آشکار بیان شده اند.

منابع و مأخذ:

- ارسطو. (1362). اخلاق نیکوماخوس. ترجمه محمدحسن لطفی‌تبریزی. مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.

- انورسلطان. (1983). العقود المسماه شرح عقدی البیع والمقایضه. دارالنهضه العربی.

- بهرامی احمدی، حمید. (1390). حقوق تعهدات و قراردادها. دانشگاه امام صادق.

- بیگدلی، سعید. (1392). تعدیل قرارداد. نشر میزان.

- جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1369). حقوق تعهدات. جلد اول. انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.

- حاجی حیدر، حمید. (1388).بررسی جامع مفهوم عدالت از دیدگاه اسلام. معرفت سیاسی، (2)، 36 – 7.

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/745838/

- حاتمی، علی اصغر؛ صادقی، عبدالرضا. (1391). شرط وجه التزام غیرعادلانه. فصلنامه دانش و پژوهش حقوقی، 1(2)، 104 – 59.

https://journals.scu.ac.ir/article_11605.html

- خاکباز، محمد. (1393). عدالت معاوضی در حقوق موضوعه ورویه قضایی. چاپ5 .  حقوق امروز.

- زرقا، محمد انس. (1388). عدالت توزیعی در اسلام. ترجمه سیَد اسحاق علوی. م‍رک‍ز اطلاع‍ات‌ و م‍دارک‌ اس‍لام‍ی.

- سعد، نبیل ابراهیم. (1998). النظریه العامه للالتزام. جلد اول. بیروت - لبنان دار النهضۀ العربیۀ.

- شهیدی، مهدی. (1390). تشکیل قراردادها وتعهدات. انتشارات مجد.

- صفایی، سید حسین؛ امامی، حسن. (1394). حقوق خانواده. چاپ دوازدهم. نشر میزان.

- کاتوزیان، ناصر. (1380). حقوق مدنی معاملات معوض وعقود تملیکی. نشر سمت.

- کاتوزیان، ناصر. (1381). قواعد عمومی قرارداد‌ها.  انتشارات گنج دانش.

- کاتوزیان، ناصر. (1388). مقدمه علم حقوق. انتشارات شرکت سهامی انتشار.

- لطفی، اسداله. (1387). سلسله مباحث فقهی وحقوقی. نشر میزان.

- مطهری، مرتضی. (1373). بررسی اجمالی مبانی اقتصاد اسلامی. چاپ اول. صدرا.

- محمدحسینی طرقی، مرتضی. (1387). ضمان معاوضی. ماهنامه کانون، (18)، 29 – 12.

https://elmnet.ir/article/2112939-75541/

- موسوی بجنوردی، سید محمد. (1375). القواعد الفقهیه. مؤسسه چاپ و نشر عروج.

- منصوری، سعید. (1391). تحلیل مبانی خیار غبن. پژوهشنامه حقوق خصوصی،1(1)، 72 – 59.

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=218643

- نائینی، محمدحسین، خوانساری‌نجفی، موسی. (1358). منیه الطالب. دفترانتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

- ندری، کامران؛ قلیچ، وهاب. (1388). جستاری پیرامون معیارها و چارچوب نظام توزیع درآمد در اقتصاد اسلامی. مطالعات اقتصاد اسلامی، 2(3)، 182 – 155.

http://ensani.ir/fa/article/310368/

- نصیری، مرتضی؛ تفرشی، محمدعیسی؛ رستمی چلکاسری، عباداله. (1384). مطالعه تطبیقی حق تعلیق وحق حبس در حقوق داخلی و قرارداد نمونه فیدیک. مدرس علوم انسانی، 9(41)، 174 – 137.

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=53155

- واعظی، احمد. (1388). نقد و بررسی نظریه های عدالت. چاپ 5. موسسه آموزش و پژوهش امام خمینی.