تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)
,
شماره1,سال
13
,
بهار
1400
روضهالشّهدای ملّا حسین واعظ کاشفی (د. 910ق) تصویرگر واقعة عاشورا با بیانی ادیبانه و جذّاب و یکی از اوّلین مقاتل فارسی و از تأثیرگذارترین آثار پیرامون واقعة کربلاست. این اثر پس از نگارش تا به امروز، به سبب گسترش اخبار مجعول و تحریف وقایع، مورد انتقاد جدّی قرار گرفته است چکیده کامل
روضهالشّهدای ملّا حسین واعظ کاشفی (د. 910ق) تصویرگر واقعة عاشورا با بیانی ادیبانه و جذّاب و یکی از اوّلین مقاتل فارسی و از تأثیرگذارترین آثار پیرامون واقعة کربلاست. این اثر پس از نگارش تا به امروز، به سبب گسترش اخبار مجعول و تحریف وقایع، مورد انتقاد جدّی قرار گرفته است، به شکلی که آن را از جملة مهمترین دلایل اشاعة اخبار دروغین و ضعیف تاریخی در مورد حادثة عاشورا دانستهاند. در این مقالة ادبی- تاریخی با بهره جویی از روش تحلیلی – توصیفی، پس از توضیحات مختصری پیرامون ویژگیهای اجتماعی- فرهنگی پایانِ عصرتیموری و آثار و زندگانی کاشفی، ضمن بیان و نقد نظریات مختلف در مورد این اثر و نویسندة آن همچنین ذکر انواع تحریف در واقعة عاشورا، به دلایل ورود مجعولات و تحریفات تاریخی به این کتاب و علل اقبال عمومی به آن پرداخته شده و منابع مورد استفاده و شیوة روایت کاشفی مورد بررسی قرار گرفته است. یافتههای این پژوهش مبیّن این حقیقت است که مسائلی مانند ضعف منابع مورد استفادة کاشفی، شیوههای روایت داستانی و صوفیانة او؛ تکیه بر حافظة مؤلّف به دلیل اشتغال وی به امر وعظ و توجّه به انشاءپردازی به جای دقّت در نقل وقایع و قصد کاشفی به عنوان واعظی شیعی در ایجاد ارتباط عاطفی مردم روزگارش با اهلبیت (ع)، از مهمترین دلایل ورود تحریفات به این کتاب است. همچنین میتوان گفت تیموریان خراسان فضایی ایجاد کردند که نتیجهاش پذیرش تشیّعی شد که بعدها صفویّه به تبلیغ و رسمیّت بخشی به آن همّت نمودند.
پرونده مقاله
واقعۀ کربلا از خاطرات غمانگیز شیعیان در طول تاریخ میباشد. پس از این واقعه، شیعیان به گونههای مختلف برای احیاء و ترویج فرهنگ عاشورایی تلاش نمودهاند. آیین شبیهخوانی هرچند که قرنها پس از آن واقعه ظاهر شد اما در راستای تحقق همان تلاشها قرارمیگیرد. صرفنظراز پیشینه ب چکیده کامل
واقعۀ کربلا از خاطرات غمانگیز شیعیان در طول تاریخ میباشد. پس از این واقعه، شیعیان به گونههای مختلف برای احیاء و ترویج فرهنگ عاشورایی تلاش نمودهاند. آیین شبیهخوانی هرچند که قرنها پس از آن واقعه ظاهر شد اما در راستای تحقق همان تلاشها قرارمیگیرد. صرفنظراز پیشینه باستانی ایرانیان در برگزاری آیینهای سوگواری، عوامل متعددی در شکلگیری این هنر ایرانی تأثیرگذار بودهاند. هرچندکه؛ تفکیک تلاشهای ائمهاطهار، شخصیتها، اندیشمندان، غلمای دینی نویسندگان و آثار آنها که در این پژوهش تحت عنوان عوامل اجتماعی مورد بررسی قرار میگیرند از دیگر عوامل مؤثردر پیدایش این نمایش ایرانی، دشوار مینمود اما از آنجا که آگاهی از این تآثیر ضمن تأکید بر هویت ایرانی این پدیده، اثباتی بر ظهور مقطعی خلاقیتهای حقیقتجویانه ایرانیان و تدریجی بودن شکلگیری آیین شبیهخوانی نیز خواهد بود، با بررسی گزارشهای تاریخی موجود، به روش کتابخانهای و شیوۀ تحلیلی و توصیفی درصدد تبیین جایگاه اینگونه عوامل اجتماعی در پیدایش این آیین ایرانی برآمدیم.
پرونده مقاله
چکیده:مردم خراسان بزرگ در نیمه نخست قرناوّل هجری، اسلام را پذیرفتند.در این هنگام تشیّع طرفداران اندکیداشت لیکن از آغاز سدهی سوم با وجود اقتدار حاکمان عباسیِاهل سنّت، تشیّع، مذهب غالب مردم شهرهاوروستاها خراسان گردید. شروع این کار با حضور امام رضاو اقدامات ایشان بود. چکیده کامل
چکیده:مردم خراسان بزرگ در نیمه نخست قرناوّل هجری، اسلام را پذیرفتند.در این هنگام تشیّع طرفداران اندکیداشت لیکن از آغاز سدهی سوم با وجود اقتدار حاکمان عباسیِاهل سنّت، تشیّع، مذهب غالب مردم شهرهاوروستاها خراسان گردید. شروع این کار با حضور امام رضاو اقدامات ایشان بود.این پژوهش بنیادی به دنبال پاسخ به این پرسش است که مباحثات مذهبی امامواقدامات دقیق ایشان چه اندازه منشأ گسترشتشیّع بوده است؟ جوابی که پس از بررسی اسنادو کتب تاریخیوتحلیلی به دست آمد نشان میدهد این روش امام، در برابر علمای ادیان دیگر به همراه درک دقیق بحرانهای جامعه اسلامی، با نگاهی به آینده،و همچنین اتّخاذ مواضع وراهکارهای سیاسی و فرهنگی هوشمندانه، بهترینالگو برای رواج تشیّع بوده است. وباعث شد غیر مسلمانان و مسلمانان فرقِ دیگربه تشیّع امامی علاقمندشوند و تشیّع رابه عنوان مذهب خود بپذیرند.اثر این شیوه قابل تقلید برای مبلّغان مذهبی، بسیار محسوستر و ملموستر از صدور دستورالعملهای حکومتی و روشهای دیگر ارزیابی میشود.
پرونده مقاله
ولایت خوزستان از جمله ولایات بااهمیّت ایران بوده که چه بعد و چه قبل از ورود اسلام از اهمیّت ویژهای برخوردار بوده است. در این میان موقعیّت ویژه آن در طی قرنها مهاجرت اقوام گوناگون به آن را در پی داشتهاست. این ایالت که در عصر ساسانیان جزو قلمروی آنان بود در عصر خلیفه چکیده کامل
ولایت خوزستان از جمله ولایات بااهمیّت ایران بوده که چه بعد و چه قبل از ورود اسلام از اهمیّت ویژهای برخوردار بوده است. در این میان موقعیّت ویژه آن در طی قرنها مهاجرت اقوام گوناگون به آن را در پی داشتهاست. این ایالت که در عصر ساسانیان جزو قلمروی آنان بود در عصر خلیفه دوّم توسّط مسلمانان فتح گشت و به مثابه آن مهاجرت اعراب فاتح، سکونت و تغییرات اجتماعی ویژهای را در این ایالت بدنبال داشت. نظر به موقعیّت استراتژیک، منابع، شرایط جغرافیایی، مرکزیت ویژه جایگاهی برای سکونت اقوام گوناگون در طی اعصار و قرون گشت و گذرگاهی برای حملونقل کالای بازرگانان و همچنین راهی برای عبورو مرور مردم عادی به شمار میآمد. از جمله مصب، عراق، اصفهان ، فارس و لرستان بود. حضور اقوام با مذاهب و قومیّتهای گوناگون نشان از اهمیّت ویژه و درخور این ایالت دارد که از نامهای که در طی سالیان بر آن اطلاق میگردیده آشکار است. در این مقاله برآنیم تا با اشاره به موقعیّت اقلیمی خوزستان و اشاره به وجه تسمیه خوزستان به معرفی این ایالت تا پیش ورود اسلام و به ویژه جغرافیای تاریخی این ایالت مهم بپردازیم.
پرونده مقاله
پژوهشنامه معارف اهل بیت علیه السلام
,
شماره1,سال
2
,
بهار
1402
مشهورترین سوگسرودة آیینی فارسی ترکیببند عاشورایی محتشم کاشانیست که پیوسته مورد اقبال بوده است. اثر فرهنگی و زبانی این مرثیۀ هنری بیش از یک شعرست، به شکلی که صاحبنظران فراوانی زبان به تحسینش گشودهاند و بارها مورد تقلید قرار گرفته. محتشم، مخلصانه از میراث پیشینیانان خ چکیده کامل
مشهورترین سوگسرودة آیینی فارسی ترکیببند عاشورایی محتشم کاشانیست که پیوسته مورد اقبال بوده است. اثر فرهنگی و زبانی این مرثیۀ هنری بیش از یک شعرست، به شکلی که صاحبنظران فراوانی زبان به تحسینش گشودهاند و بارها مورد تقلید قرار گرفته. محتشم، مخلصانه از میراث پیشینیانان خود بهره برده، با هوشمندی اثری جاودان آفریده است. در این نوشتار، اجمالاً با روش تحلیلی – توصیفی، محاسن این شعر و دیدگاه بزرگان در موردش بیان گردیده، نشان داده شده که وی چگونه از سخنسرایان قبلی چون خاقانی، محمّد راوندی، حسن کاشی، خواجو، آذری طوسی، ابنحسام خوسفی، بابافغانی و ... بهرهمند گشتهاست. در این ترکیببند شاعر سعی داشته با سادگی و ظرافت، به دور از تعقیدات لفظی و معنوی، آمیزهای از محاسن اشعار گذشتگان را در قالبی متناسب به شعرش بیفزاید؛ البته از عنایات ربّانی و توجّه ذوات پاک معصومین (ع) و تشویق شاه صفوی در مقبولیّت این شاهکار نباید چشم پوشید. دقّت به ساختار این سروده نشان میدهد هیچ اثر ارجمندی به ویژه در عرصة ادبیات بدون بهرهجویی از آثار شاخص پیشینیان آفریده نمیشود و هر نوع ادبی در حیاتِ سبکی خود زمانی به اوج رسیده، الگوی دیگران قرار میگیرد امّا به ندرت مقبولیتِ نخستینش تکرار میگردد.
پرونده مقاله
پژوهشنامه معارف اهل بیت علیه السلام
,
شماره5,سال
1
,
زمستان
1401
بینامتنیّت، رویکردی در نقد ادبی است که بر این اساس، نهـاده شـده که هیچ متنی خودبسنده و اصیل نیست، بلکه واگویه و بازتابی از متون پیشین است. باختین، ژولیا کریستوا و ژرار ژنت از بزرگترین پژوهشگران این حوزهاند که ارتباطهای یک متن با متون دیگر را مورد دقّت قرار دادهاند. ژ چکیده کامل
بینامتنیّت، رویکردی در نقد ادبی است که بر این اساس، نهـاده شـده که هیچ متنی خودبسنده و اصیل نیست، بلکه واگویه و بازتابی از متون پیشین است. باختین، ژولیا کریستوا و ژرار ژنت از بزرگترین پژوهشگران این حوزهاند که ارتباطهای یک متن با متون دیگر را مورد دقّت قرار دادهاند. ژنت بینامتنیت را به سه شکل صریح، غیرصریح و ضمنی، برشمرده است. قرآن کریم اثرگذارترین کتاب، بر آفرینشِ متون فارسی است و اکثر شاعران، از آن و روایات معصومین (ع) بسیار اثر پذیرفتهاند. بدیهی است در حوزۀ ادبیات آیینی باید این اثرات هویدا شود زیرا درک این بازتابها به فهم ژرفتر سرودهها منجر میشود. ادیب الممالک فراهانی از شاعران بزرگ عصر مشروطه، که به گواه سرودههایش آشنایی فراوانی با ادبیات عرب و آیات قرآن و روایات داشته، در اشعارش به ویژه در چکامههای سیاسی - اجتماعی خود به خوبی از این منابع بهره برده، و گاهی تفاسیر و برداشتهای ذوقی و شاعرانهای از آیات و روایات بیان کرده و نمونههای تازهای از بدخوانی فعّال ارائه کرده است. در این جُستار پس از بیان مقدّمات، با شیوة تحلیلی- توصیفی و سود بردن از روش نقدِ ژرار ژنت، تلاش شده است به اختصار، ابیاتی از چکامة نهم ادیب الممالک، در آیینة بینامتنیّت، نشان داده شود. این اشعار به خوبی آشکار میسازد او به میزان قابل توجّهی بر مفاهیم، واژگان و شخصیّتهای قرآنی، و محتوای روایات معصومین (ع) احاطه دارد و برای افزایش غنای معنوی سرودة خود و اثرگذاری و آموزش مخاطبان، بیشتر به شکل صریح از آنها سود جسته است.
پرونده مقاله
سکوی نشر دانش
سند یا سکوی نشر دانش ،سامانه ای جهت مدیریت حوزه علمی و پژوهشی نشریات دانشگاه آزاد می باشد