کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور در برنامهریزی
,
شماره5,سال
14
,
زمستان
1402
مقدمه: امروزه بروز مخاطرات طبیعی و ایجاد خسارات و تلفات ناشی از این مخاطرات در نقاط مختلف جهان موجب گردیده تا ایمنتر نمودن شهرها و نقاط شهری، به یک چالش درازمدت اما دستیافتنی تبدیل شود. تابآور ساختن شهرها در ابعاد مختلف، راهی مناسب و کارا در جهت تقویت ساختار شهر برای چکیده کامل
مقدمه: امروزه بروز مخاطرات طبیعی و ایجاد خسارات و تلفات ناشی از این مخاطرات در نقاط مختلف جهان موجب گردیده تا ایمنتر نمودن شهرها و نقاط شهری، به یک چالش درازمدت اما دستیافتنی تبدیل شود. تابآور ساختن شهرها در ابعاد مختلف، راهی مناسب و کارا در جهت تقویت ساختار شهر برای مقابله با بحرانها و مخاطرات طبیعی و غیرطبیعی است. برایناساس این هدف از این پژوهش بررسی رابطه تابآوری شهر بندرعباس با وضعیت خطرپذیری در برابر سوانح طبیعی میباشد.
روش کار: روش تحقیق از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش بررسی توصیفی - تحلیلی، روش گردآوری اطلاعات بهصورت اسنادی (کتابخانهای) و میدانی (مصاحبه و پرسشنامه) و جهت تجزیهوتحلیل دادهها از سیستم اطلاعات جغرافیایی و مدل تحلیلی دیمیتل و تحلیل شبکهای ANP استفاده میگردد. متغیرهای مورد بررسی در جهت تبیین تابآوری شهر بندرعباس به شرح وضعیت فضاهای باز، کاربریهای ناسازگار، زمین (بستر)، مقاومت ساختمان، دسترسی، مالکیت، تراکم هستند که در پارادایم ارائه شده مورد واکاوی قرار میگیرند. پس از جمعآوری امتیازات و حاصلضرب امتیازات در ضرایب بهدستآمده، از فرایندهای آماری به مدل تابآوری شهری اقدام به اندازهگیری نهایی میزان تابآوری شهری در بندرعباس شده است،
نتایج: نتایج نشان میدهد، مقدار آن 44398/5 محاسبه گردیده که نشاندهنده که نیاز مبرم به تدوین برنامهها و ساختار اصلاحی برای افزایش سطح تابآوری در این منطقه شهری را دارا هستند.
پرونده مقاله
کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور در برنامهریزی
,
شماره2,سال
14
,
تابستان
1402
رودخانه ها یکی از معدود پدیده های طبیعی می باشند که علیرغم خسارات و زیانهای بیشماری که از دیرباز به انسانها وارد نموده اند ، بدلیل تأثیر ویژه در زندگی بشر و شکل گیری تمدنها همواره انسان ها را به اراضی حاشیه رودخانه فراخوانده اند . در ایران نیز بدلیل وسعت زیاد ، اقلیم مت چکیده کامل
رودخانه ها یکی از معدود پدیده های طبیعی می باشند که علیرغم خسارات و زیانهای بیشماری که از دیرباز به انسانها وارد نموده اند ، بدلیل تأثیر ویژه در زندگی بشر و شکل گیری تمدنها همواره انسان ها را به اراضی حاشیه رودخانه فراخوانده اند . در ایران نیز بدلیل وسعت زیاد ، اقلیم متعدد و تراکم زمانی و مکانی بارش ها در اکثر حوضه های آبخیز ، همه ساله شاهد سیلاب های عظیمی در اکثر مناطق کشور بوده که بسیاری از آنها ، خسارات جانی و مالی فراوانی را به بار می آورند. این تحقیق بازهای به طول حدود 10 کیلومتر از رودخانه کر (پایین دست ایستگاه هیدرومتری چمریز) انتخاب شد و پس از تهیه آمار حداکثر دبی لحظهای رودخانه در دو حالت قبل و بعد از احداث سد ملاصدرا، اثر احداث سد بر روی جریان رودخانه بررسی شد. سپس با در نظر گرفتن دبی رودخانه به ازای دبی با دوره بازگشت 25 سال برای دو حالت قبل و بعد از احداث سد مدل جریان ماندگار رودخانه مذکور توسط نرم افزار HEC-RAS تهیه و سپس با یکدیگر مقایسه شدند. در ادامه بر اساس دبی با دوره بازگشت 25 سال بعد از احداث سد اقدام به تغییر ضریب زبری مانینگ به میزان 50 درصد از مقدار اولیه گردید و مجدداً مدل HEC-RAS اجرا گردید.احداث سد نقش بسزایی در کاهش سیلاب رودخانه کر داشته است، بطوری که احداث سد مذکور باعث شده است که برخی از پارامترها مانند تراز سطح آب، سرعت جریان آب، مساحت جریان آب، میزان دبی در رودخانه و همچنین سیلاب دشتهای آن کاهش یابد.نتایج آنالیز حساسیت برخی از پارامترها نسبت به ضریب زبری مانینگ نشان دادکه باکاهش ضریب زبری مانینگ،برخی ازپارامترها نظیرترازسطح آب و مساحت جریان نیزکاهش و پارامترهای نظیر سرعت جریان آب، دبی رودخانه، دبی رودخانه در ساحل سمت راست و چپ افزایش یابد و بالعکس.
پرونده مقاله
کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور در برنامهریزی
,
شماره4,سال
13
,
پاییز
1401
ایران یکی از زلزلهخیزترین کشورهای دنیاست و شهرهای آن دررابطهبا این مخاطره طبیعی آسیبهای فراوان دیدهاند.شناخت نواحی در معرض این مخاطرات یکی ازگامهای اولیه در مدیریت مخاطرات و برنامهریزی توسعهای و عمرانی است.در این پژوهش هدف، پهنهبندی خطر زلزله در شهرستان بستک با چکیده کامل
ایران یکی از زلزلهخیزترین کشورهای دنیاست و شهرهای آن دررابطهبا این مخاطره طبیعی آسیبهای فراوان دیدهاند.شناخت نواحی در معرض این مخاطرات یکی ازگامهای اولیه در مدیریت مخاطرات و برنامهریزی توسعهای و عمرانی است.در این پژوهش هدف، پهنهبندی خطر زلزله در شهرستان بستک با استفاده از مدل FUZZY-AHP میباشد.روش تحقیق توصیفی – تحلیلی بود. در بحث توصیفی با استفاده از مطالعات کتابخانهای و اسنادی دادههای موردنیاز گردآوری شدندو در بحث تحلیلی، اقدام به تهیه نقشه گسل، زمینلرزه، ارتفاع، نقشه شبکه آبراههای و مسیلها،نقشه مقدار شیب و.. گردید و سپس باسیستم اطلاعات جغرافیائی (GIS) هریک ازعوامل لایهها ارزشگذاری شده و نهایتاً نقشه نهائی حاصل از همپوشانی با مدل AHP به دست آمد.شهرستان بستک به مرکزیت شهر بستک یکی از شهرستانهای تابعه استان هرمزگان بوده که در بین مختصات جغرافیائی ˝00 21 ° 54 تا ˝11 22 ° 54 طول جغرافیایی و ˝00 11 ° 27 تا ˝02 12 ° 27 عرض جغرافیایی قرار گرفته است. این نقشه براساس شرایط ژئومورفولوژیکی و کاربری اراضی ارزیابی و مناطق مستعد توسعة شهری پیشنهاد شد نتایج نشان داد که توسعه فیزیکی شهر در طی دهه های گذشته تابع شرایط توپوگرافی بوده و مخاطرات و محدویت های ژئومورفولوژیکی بسیار زیادی در محدودة مورد مطالعه وجود دارد؛ با توجه به نتایج تحقیق مکانیابی بهینه توسعه شهراز نظر کارشناسان پارامتر پمپبنزینهای مرکز شهر بالاترین وزن 0.195 و پارامتر زلزله کمترین وزن 0.01 را در مقایسه زوجی داشته است. نهایتاً نقشه نهائی حاصل از همپوشانی تمامی عوامل به دست آمد. باتوجهبه نقشههای حاصله از همپوشانی مدل AHP و اعمال وزنها در لایههای اطلاعاتی، کلاسهای آسیبپذیری زلزله شامل خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد بود.مساحت کلاسها به ترتیب 11.25، 9.53، 13.17، 15.69 و 9.58 به دست آمد. مساحت بالایی از محدوده مطالعه در معرض خطر زیاد قرار دارد؛ بنابراین میبایست راهکارهایی جهت مدیریت بحران در مواقع لزوم، اجرا نمود
پرونده مقاله
اکوسیستم های طبیعی ایران
,
شماره4,سال
13
,
پاییز
1401
در اﯾـﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ، از ﺗﺼـﺎوﯾﺮ ماهوارههای ﺳﻨﺠﻨﺪه MODIS ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ سالهای 2001 تا 2015 ﻣﯿﻼدی، ﺑﺮای ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺳﻄﺢ ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﺑﺮف در اﺳﺘﺎن لرستان منطقه اشترانکوه اﺳـﺘﻔﺎده ﺷـﺪه اﺳﺖ. هدف اصلی تحقیق عبارت از بررسی ارتباط یخچالهای طبیعی با پوشش گیاهیبوده است. روش مورداستفاده در اﯾ چکیده کامل
در اﯾـﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ، از ﺗﺼـﺎوﯾﺮ ماهوارههای ﺳﻨﺠﻨﺪه MODIS ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ سالهای 2001 تا 2015 ﻣﯿﻼدی، ﺑﺮای ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺳﻄﺢ ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﺑﺮف در اﺳﺘﺎن لرستان منطقه اشترانکوه اﺳـﺘﻔﺎده ﺷـﺪه اﺳﺖ. هدف اصلی تحقیق عبارت از بررسی ارتباط یخچالهای طبیعی با پوشش گیاهیبوده است. روش مورداستفاده در اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﺎﺧﺺ NDSI بوده استکه در واقع تفاضل نرمال شده دو باند طیفی (باند مرئی و باند مادونقرمز نزدیک یا مادونقرمز طول موجکوتاه) میباشد که برای استخراج سطوح پوشیده از برف به کار میرود. برای خوشهبندی از الگوریتم k-means استفاده شد. نتایج بهدستآمده از تغییرات پهنههای یخچالی نشان ازروندی کاهشی داشته است. به طوریکهمساحت پوشیده شده بهوسیلهیخچالها درسال 2001 حدود 7500 متر مربع ودر سال 2015 این مقدار تقریباً 5000 متر مربع تخمین زده شده است. نوسان در تغییرات هر سال نسبت به سال بعدی به دلیل وسیع بودن سلول تصویر مودیس بسیار کم بوده ولی در درازمدت روند کاهشی سطوح یخچالی کاملاً واضح میباشد.
پرونده مقاله
اکوسیستم های طبیعی ایران
,
شماره1,سال
14
,
بهار
1402
مسئله تحقیق: تخریب سرزمین یک فرایند جهانی است که در نهایت منجر به کاهش حاصلخیزی خاک میشود و اگر مفهوم آن را نوعی ناپایداری و عدم تعادل در رابطه بین انسان و محیط قلمداد کنیم، باید پذیرفت که بخش اعظمی از جهان و کشور ایران با این مشکل زیستمحیطی روبرو است. مقابله با پدیده چکیده کامل
مسئله تحقیق: تخریب سرزمین یک فرایند جهانی است که در نهایت منجر به کاهش حاصلخیزی خاک میشود و اگر مفهوم آن را نوعی ناپایداری و عدم تعادل در رابطه بین انسان و محیط قلمداد کنیم، باید پذیرفت که بخش اعظمی از جهان و کشور ایران با این مشکل زیستمحیطی روبرو است. مقابله با پدیده تخریب سرزمین و بیابانزایی نیازمند ارزیابی و پایش نوع و شدت تخریب اراضی، تعیین دلایل تخریب صورتگرفته و اتخاذ اقدامات لازم برای مواجهه با مشکل پیشآمده و نیز بررسی صحت انجام پروژههای مزبور است .هدف ارزیابی بیابانزایی دشت شهربابک میباشد. فناوری سنجشازدور نقش بسیار ارزندهای در ارزیابی و پایش تخریب سرزمین و بیابانزایی در مقیاسهای محلی، منطقهای و جهانی دارد و سبب ایجاد رویکرد جدیدی در مطالعات مربوط به ارزیابی و پایش بیابانزایی گردیده است . باتوجهبه اهمیت مسئله تخریب، در این مطالعه سعی شد با استفاده از دادههای سنجشازدور و مدل مدالوس به ارزیابی بیابانزایی حوزه آبخیز شهربابک پرداخته شود. در گام اول، بر اساس وضعیت منطقه، شش معیار اقلیم، خاک، پوشش گیاهی، آب زیرزمینی و مدیریت و سیاست برای ارزیابی میزان تخریب، مدنظر قرار گرفت. شاخصها بر اساس میزان تأثیرشان بر فرایند تخریب، کمّی و به هرکدام از آنها طبق روش فازی امتیازی بین 5/0 تا 1 داده شد و در مقیاس پیکسل مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج بهدستآمده حاکی از آن است که 4 درصد از سطح منطقه در رده خفیف،10 درصد منطقه در رده متوسط و 86 درصد منطقه در رده شدید بیابان زایی قرار دارد. از نظر حساسیت محدوده به تخریب، 4% از مساحت کل محدوده در طبقه بالقوه، 22% در طبقه شکننده A، %50 در طبقه شکننده B، %20 در طبقه شکننده C و 3% در طبقه بحرانی قرار دارد؛ بنابراین حدود 92% از مساحت منطقه در طبقه شکننده قرار دارد.
پرونده مقاله
علوم جغرافیایی (جغرافیای کاربردی)
,
شماره46,سال
20
,
بهار
1403
با رواج اندیشه مدرنیسم در معماری و شهرسازی به همراه رشد فزایندة جمعیت شهری، محدودیت ارائة زمین و خدمات، تقاضا برای مسکن و محدودیتهای اقتصادی و محیط زیستی، بلندمرتبهسازی در شهرهای بزرگ جهانگسترش یافت و مکانیابی این ساختمانها در فضاهای شهری از اهمیت زیادی برخوردار گر چکیده کامل
با رواج اندیشه مدرنیسم در معماری و شهرسازی به همراه رشد فزایندة جمعیت شهری، محدودیت ارائة زمین و خدمات، تقاضا برای مسکن و محدودیتهای اقتصادی و محیط زیستی، بلندمرتبهسازی در شهرهای بزرگ جهانگسترش یافت و مکانیابی این ساختمانها در فضاهای شهری از اهمیت زیادی برخوردار گردید. بلندمرتبهسازی راهکار مناسبی برای کنترل رشد کالبدی شهرهاست و شناسایی پهنههای مناسب برای احداث بلندمرتبهها ضروری است. هدف از این پژوهش، شناخت پهنههای مناسب برای احداث ساختمانهای بلندمرتبه در بندرعباس است. این تحقیق از نوع کاربردی بوده و به لحاظ ماهیت و روش از نوع توصیفی - تحلیلی است. جمعآوری اطلاعات به دو شیوه اسنادی و پیمایشی با جامعه آماری 10 نفر بهعنوان نمونه از متخصصین و مدیران شهرسازی شهرداری انجام گرفته است که پس از بررسی عوامل تأثیرگذار، معیارهایی در چهار بعد شامل کالبدی، اجتماعی و فرهنگی، زیست محیطی و اقتصادی تعیین گردید و وزن دهی بر اساس مدل AHP انجام و روی هم گذاری لایهها با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیای GIS صورت پذیرفت.یافتههای پژوهش نشان میدهد پهنههایی در شرق، غرب، جنوب غربی و مرکز بندرعباس، از ظرفیت مناسبی برای احداث ساختمانهای بلندمرتبه برخوردارند؛ بهنحویکه ساخت بلندمرتبه در این پهنهها، به توزیع متناسب و تراکم مناسب ساختمانی و جمعیتی در شهر منجر میشود در پایان پس از اولویتبندی پهنهها؛ بر مبنای یافتهها پیشنهادهایی برای استقرار بلندمرتبهها در پهنههای مناسب ارائه گردید.
پرونده مقاله
علوم جغرافیایی (جغرافیای کاربردی)
,
شماره4,سال
19
,
پاییز
1402
مناطق مجاور رودخانه ها که به دلیل شرایط خاص، فضاهایی مناسب برای انجام فعالیتهای اقتصادی محسوب میشوند، همواره در معرض خطرات ناشی از وقوع سیلابها قرار دارند. از این رو در این مناطق تعیین میزان پیشروی، ارتفاع و خصوصیات سيلاب در دوره بازگشته ای مختلف که تحت عنوان پهنه بندی چکیده کامل
مناطق مجاور رودخانه ها که به دلیل شرایط خاص، فضاهایی مناسب برای انجام فعالیتهای اقتصادی محسوب میشوند، همواره در معرض خطرات ناشی از وقوع سیلابها قرار دارند. از این رو در این مناطق تعیین میزان پیشروی، ارتفاع و خصوصیات سيلاب در دوره بازگشته ای مختلف که تحت عنوان پهنه بندی سیلاب صورت می گیرد، حائز اهمیت فراوان خواهد بود. رودخانه سیمکان با توجه به شرایط خاص حوضه آبریز و تغییر ناگهانی شیب از مناطق مرتفع به دشت آبرفتی در چند دهه اخیر شاهد سیلهای متعدد و ویرانگری بوده، که اثرات جبران ناپذیر اقتصادی در این منطقه بجا گذاشته است. هدف از این تحقیق تهیه نقشه خطر سیل برای قسمتی از رودخانه نکارود میباشد که برای این منظور با تلفیق سیستم تحليل رودخانه مرکز مهندسی هیدرولوژیکی (HEC-RAS) با سیستم اطلاعات جغرافیایی پهنه عمق و سرعت سیل این رودخانه مدل سازی شده است. به منظور دستیابی به تابع مناسب برای پهنه بندی خطر جریان از ویژگی انرژی جریان برحسب تغییرات عمق و سرعت استفاده شده است. بر اساس آن نقشه خطر سیل به دست آمده و مناطق با درجات مختلف خطر از نظر انرژی جریان طبقه بندی و تجزیه و تحلیل شده است روشی که در مدل های دو بعدی غیر ماندگار و همچنین نرم افزار Hec- Geo Ras بکار رفته است. نتایج بیانگر آسیب پذیر بودن منطقه در برابر سیل با دوره بازگشت بالاتر از 25 سال میبا شد. با افزایش زمان دوره بازگشتهای سیل، سطح منطقه تحت تأثیر سیل افزایش می یابد.¬نتایج پژوهش ضرورت برنامه ریزی و مدیریت راهکارهای حفاظتی جهت کاهش خسارات ناشی از سیل را نمایان می سازد که رضایت بخشی در بسیاری از موارد حاصل گردیده است. این پژوهش به وضوح نشان میدهد که سیستم اطلاعات جغرافیایی یک محیط مناسب برای تجزیه و تحلیل و تهیه نقشه خطر سیل فراهم میکند.
پرونده مقاله
سکوی نشر دانش
سند یا سکوی نشر دانش ،سامانه ای جهت مدیریت حوزه علمی و پژوهشی نشریات دانشگاه آزاد می باشد