Assistant professor, Department of Educational Sciences, Farhangian University, Tehran, Iran.

Subject Areas : Psychology

khodabakhsh heidari ¹ , amir ghmarane ² , Mansoureh Bahramipour ³

1 - Assistant professor, Department of Educational Sciences, Farhangian University, Tehran, Iran.
2 - Associate professor, Department of Psychology of Children with Special Needs, University of Isfahan, Iran.
3 - Assistant professor, Department of Psychology, Isfahan Branch (Khorasgan), Islamic Azad University, Isfahan, Iran.

Received: 2014-11-19 Accepted : 2023-04-10 Published : 2024-09-25

Keywords: Resilience, Attachment to God, Personality traits,

Abstract :

The present study aimed to determine the effect of personality traits on the resilience of elementary school student teachers of Farhangian University with the mediation of attachment to God. The research was applied in terms of purpose and was correlational and structural equation modeling in terms of design. The statistical population of the study included all elementary school students and teachers of Isfahan Farhangian University in the academic year 2018-2019. The sample consisted of 191 students (92 boys, 99 girls) who were selected by stratified random sampling proportionate to the population of the campuses of Shahid Bahonar and Fatemeh Al-Zahra (PBUH) in Isfahan. Data were collected by Hexaco 6-factor personality questionnaires (Lee & Ashton, 2004), Resilience Questionnaire (Conner & Davidson, 2003), and Attachment to God Scale (Rowatt & Kirkpatrick, 2002). Pearson’s correlation coefficient and structural equation modeling were used to find the relationships among the variables using SPSS26 and PLS. The findings revealed that personality traits had a direct, positive, and significant relationship with resilience and attachment to God. Also, attachment to God mediated the relationship between personality traits and resilience (p<.01). Therefore, according to the developed model, it is possible to predict and strengthen resilience by identifying personality traits as a predictor variable and the degree of attachment to God as a mediating one. The results which were attained using the method of structural equation modeling demonstrated that the exogenous variable of personality traits has a significant direct effect on resilience. In addition, according to the results, the relationship between of personality traits and resilience is mediated by attachment to God.

References:

Aghababaei, N. (2012). The Relationship Between Honesty and Humility with Personality,Religion and Actual Well-Being. Ravanshenasi-va Din, 5 (3) , 25-40.
Aghababaie N, Tabik MT, Hatami J. (2014). The relationship between patience and life satisfaction, mental health and personality. Psychology periodical, 5 (2) ,17-25.
Ayenehchi, A. , & Hassanabad, H. (2018). The Relationship Between Gender and Manifest and Hidden Anxiety: The Role of Attachment to God and The Basis of My Identity. Islamic Research Journal of Women and Family, 6 (11) , 49-73.
Beck, R. (2006). God as a Secure Base: Attachment to God and Theological Exploration. Journal of Psychology and Theology, La Mirada: Summer, 8, 125-34.
Besharat, M. A. ,(2007). Resilience, Psychological Vulnerability, Mental Health. Journal of Psychological Science, 6 (24) , 373-383.
Both LE, Best LA.( 2017). A comparison of two attachment measures in relation to personality factors and facets . Pers Individ Dif, 112(1), 1-5.
Bradshaw, M. , Ellison, C. G. , Marcum. J. P. (2010) . Attachment to God, images of God, and psychological distress in a nationwide sample of Presbyterians. International Journal for the Psychology of Religion, 20 (2) :130-47.
Cetinkanat, A. C. , & Kosterelioglu, M. A. (2016). Relationship between Quality of Work Life and Work Alienation: Research on Teachers. Universal Journal of Educational Research, 4 (8) , 1778-1786.
Conner, M. , & Davidson, J. R. T. (2003). Development of a new resilience scale: The Conner-Davidson Resilience Scale (CD-RISC). Deperssion and Anxiety ,18. 76-82.
Davis, T. J. , Morris, M. , & Drake, M. M. (2016). The moderation effect of mindfulness on the relationship between adult attachment and wellbeing. Personality and Individual Differences, 36 (6) , 115-121.
Day, C. , & Gu, Q. (2007). Variations in the conditions for teachers' professional learning and development: Sustaining commitment and effectiveness over a career. Oxford Review of Education, 33 (4) , 423-443.
Day, C. , & Gu, Q. (2014). Resilient teachers, resilient schools: Building and sustaining quality in testing times. Oxon, UK: Routledge.
Ercan, H. (2017). The Relationship between Resilience and the Big Five Personality Traits in Emerging Adulthood. Eurasian Journal of Educational Research, 70, 83–103.
Fredrickson, B. L. (2001). The role of positive emotions in positive psychology: The broden- and– build theory of positive emotions. American Psychologist, 56, 218-226.
Friborg, O. Hjemdal, O. Rosenvinge, J. H. Martinussen, M. Aslaksen, P. M.Ghobary Bonab, B. , Haddadi Kuhsar, A. A, Rashidi, A. , & Javadi S. (2012). Relationship among image of God and attachment to God with mental health in parents of exceptional children. Journal of Exceptional Children, 12 (3) , 5-14. (Persian)
Gholipour, Z. , Marashi, S. A. , Mehrabizadeh Honarmand,M. , & Arshadi, N. (2016). Resilience as a Mediator Between Big Five-Factor Personality Trait and Happiness. Quarterly Educational Psychology,12 (39) ,135-155. (Persian)
Gordon, K. A. (1995). The self-concept and motivational patterns of resilient African American high school students, Journal of Black Psychology, 21, 239-255.
Graham, S. , Furr, S. , Flowers, C. , & Burke, M. T. (2001). Religion and Spirituality in Coping with Stress. Counseling and Values, 46,2-2,13.
Gu, Q. , & Day, C. (2007). Teachers’ resilience: A necessary condition for effECTiveness. Teaching and Teacher Education, 23, 1302-1316.
Gu, Q. , & Li, Q. (2015). Resilience of Chinese teachers: Confirming a new construct. Paper presented at the 16th Biennial Conference of the European Association for Research on Learning and Instruction (EARLI) , Limassol, Cyprus, August. Cited in teacher education. In R. Brandenberg, S. McDonough, J. Burke, & S. White (Eds. ) , Teacher Education: Innovation, intervention and impact (pp. 211-229). Singapore: Springer.
Hejazi E, Tanha Z, Rahmani S, R .( 2013). Loving styles: relationships with big five factors of personality and attachment styles. Psychol Res, 8(30), 29-53.
Hemenover, S. H. (2003). Individual differences in rate of affect change:Student in affective chronometry. Journal ofPersonality and Social Psychology ,85,121-131.
Henderson, N. , & Milstein, M. (2003). Resiliency in schools: Marking it happen for students and educators, Corwin Press, Thousand Oaks, California.
Homan KJ, Boyatzis CJ. (2010). The protective role of attachment to God against eating disorder risk factors: Concurrent and prospective evidence. Eating Disorders,18 (3) ,239-58.
Jung, C. G. (2001). Psychology of the Unconscious:AStudy of the Transformations and Symbolisms of the Libido. Edited by William McGuire. Translated by Beatrice M. Hinkle, Collections: Bollingen Series.
Khanalizadeh Ini Z, Khanalizadeh Ini M,Khanalizadeh Amin Z. (2016). Evaluation and study of the role and attachment relation in personality characteristics of individuals. Third national conference on recent innovations in psychology, counseling and behavioral sciences; Tarbiat Modares University of Tehran.
Khezri,S, & Manavipour, D. (2012). Psychometric Properties of HEXACO Personality Inventory among Students. The Neuroscience Journal of Shefaye Khatam,4 (4) ,50-60
Kirkpatrick, L. A. (1999). Attachment and Religious Representations and Behavior. In J. Cassidy & P. R. Shave (Eds) ,Handbook of attachment: Theory,research,and clinical applications (pp. 803-8220 NewYork : Guilford.
Lee, K. , & Ashton, M. C. (2004). Psychometric properties of the HEXACO personality inventory. Multivariate Behavioral Research, 39 (2), 329–358.
Mirzaeiyan P, Baezat F, Khakpoor N. (2014 ). Internet addiction among students and its impact on mental health. Quarterly Journal of Information and Communication Technology in Educational Sciences,2 (1) , 141-160. Persian
Mofradidoost, R. , Abolghasemi, A. , & Hajloo, N. (2020). The personality dimensions and sense of coherence in individuals with and without gender dysphoria. Journal of Fundamentals of Mental Health, 22 (5) , 388-394. (Persian)
Mohammadi, M. (2005). Factors effective in tolerance of people in danger of misusing drugs. Doctoral dissertation: University of Medical Sciences and Welfare. (Full Text in Persian)
Mohammadi, M. , Jazayeri, A. R. , Rafie, A. H, Joukar, B. , & Pourshahbaz, A. (2006). Resilience factors in individuals at risk for substance abuse. Journal of Psychology (Tabriz University) , 1 (2-3) , 203-224. (Persian)
Nemati, S. , Mehdipour maralani, F. (2016). Structural Modeling Styles for Attachment to God; Resilience and Mental Health in Mothers of Children with Intellectual and Developmental Disabilities. Psychology of Exceptional Individuals, 6 (22) , 26-40
Nguyen, T. T. , Bellehumeur, C. , & Malette, J. (2015). God images and resilience: A study of Vietnamese immigrants. Journal of Psychology and Theology, 43 (4) , 271-282.
Palahang, H. , Neshatdoost, H. , & Moolavi, H. (2010). Standardization of Revised HEXACO Personality Inventory (HEXACO-PI-R) in Iranian Students. Journal of Modern Psychological Researches, 4 (16) , 49-62. (Persian)
Rosenberg, A. R. , Bradford, M. C. , McCauley, E. , Curtis, J. R. , Wolfe, J. , Baker, K. S. , & Yi‐Frazier, J. P. (2018). Promoting resilience in adolescents and young adults with cancer: Results from the PRISM randomized controlled trial. Cancer, 124 (19) , 3909-3917.
Rowatt, W. C. , & Kirkpatrick, L. A. (2002). Two Dimensions of attachment to God and their relation to affect and personality constructs. Scientific study of Religion, 41 (4 (, 637-651.
Sadeghi, M. , Asar, M. , Peimanpak, F. , & Ebrahimi, S. (2015). The role of the main aspects of personality in the relationship with God. Studies in Islam and Psychology, 8 (15) , 103-126. (Persian)
Shafiezadeh, R. (2012). The Relationship Between Resilience and the Big Five Personality Factors. Knowledge & Research in Applied Psychology, 13 (3) , 95-102. (Persian)
Shaver PR, Brennan KA.(1992). Attachment style and the big five personality traits: Their connection with romantic relationship outcomes. Pers Soc Psychol Bull, 18(5), 536-45.
Singh, R. , Mahato, S. , Singh, B. , Bhushal, S. , & Fomani, F. K. (2019). Psychometric properties of adolescent resilience questionnaire among Nepalese adolescents in Lalitpur. Asian Journal of Psychiatry,45, 13-17.
Tugade, M. M. , & Fredrickson , B. L. (2004). Resilient Individuals use positive emotion to bouce back from negative emotional experience. Journal of Personality and Social psychology, 86, 320-333.
Van Breda, A. D. ,(2018). A critical review of resilience theory and its relevance for social work. Social Work, 54 (1) , 1-18.
Yang , K. P. , Mao, X. Y. (2007). A study of nurses spiritual intelligence: Across- sectional questionnaire survey. Journal of Nursing Studies, 144, 999-1010.
Yorulmaz, Y. I. , Altinkurt, Y. , & Yilmaz, K. (2015). The Relationship between Teachers' Occupational Professionalism and Organizational Alienation. Online Submission, 4, 31-44.
Zahed-Babelan, A. , Rezaei Jamaloei, H. , & Sobhani-Herfati, R. (2017). An investigation of the relationship Between attachment to God and resilience with meaningful life among students. Knowledge & Research in Applied Psychology, 13 (49) ,75-85. (Persian)

Full-Text:



اثر ويژگي‌هاي شخصيتي، بر تاب‌آوري دانشجو معلمان دورة ابتدايي... /  247

 

 

 

 

 

اثر ويژگي‌هاي شخصيتي، بر تاب‌آوري دانشجو معلمان دورة ابتدايي دانشگاه فرهنگیان اصفهان با میانجی‌گری دلبستگی به خدا

*خدابخش حیدری

استادیار، گروه علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

 امیر قمرانی

دانشیار، گروه روانشناسی کودکان با نیازهای ویژه، دانشگاه اصفهان، ایران

 منصوره بهرامی پور

استادیار، گروه روانشناسی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران

چکیده

هدف از انجام اين پژوهش تعيين اثر ويژگي‌هاي شخصيتي بر تاب‌آوري دانشجو معلمان دورة ابتدايي دانشگاه فرهنگيان با میانجیگری دلبستگی به خدا بود. پژوهش ازلحاظ هدف کاربردی واز لحاظ نوع تحقیق، رابطه‌ای ‌واز نوع مدل‌سازی معادلات ساختاری بود. جامعه آماري پژوهش همه دانشجومعلمان دورة ابتدايي دانشگاه فرهنگیان اصفهان در سال تحصيلي 98-۱۳۹7 بودند. نمونه شامل ۱۹۱ دانشجو بودند (۹۲ پسر، ۹۹ دختر) که به روش نمونه‌گيري تصادفي طبقه‌اي متناسب باحجم جامعه از ميان پرديس‌هاي شهيد باهنر و فاطمه الزهرا‌(س) اصفهان انتخاب شدند. داده‌ها ازطریق پرسشنامه‌هاي شخصيتي ۶ عاملي هگزاکو Lee & Ashton (2004)، تاب‌آوري (Conner & Davidson (2003 و دلبستگي به خداRowatt & Kirkpatrick (2002) ‌جمع‌آوري شد. براي آزمون روابط بين متغيرها، ازضریب همبستگیpearson ومدل‌یابی معادلات ساختاري استفاده شد و با استفاده از نرم افزارSPSS26 وPLS مورد تحلیل قرارگرفت. یافته‌های پژوهش نشان داد که ویژگی‌های شخصیتی بصورت مستقیم با تاب‌آوی و دلبستگی به خدا رابطه مثبت و معنی‌داری دارد. همچنین نتایج نشان دهنده این بود که دلبستگی به خدا، رابطه بین ویژگی‌های شخصیتی وتاب‌آوری را میانجی‌گری می‌کند (p<0/01). نتایج به دست آمده با استفاده از روش مدلسازی معادلات ساختاری نشان داد که متغیر ویژگی‌های شخصیتی اثر مستقیم معناداری بر تاب آوری دارد. علاوه بر این، با توجه به نتایج، رابطه بین ویژگی‌های شخصیتی و تاب آوری با دلبستگی به خدا میانجی‌گری می‌شود. بنابراین با توجه به الگوی تدوین شده می‌توان با شناسایی ویژگی‌های شخصیتی بعنوان متغیر پیش بین ‌و میزان دلبستگی به خدا بعنوان متغیر میانجی نسبت به پیش‌بینی و تقویت تاب‌آوری اقدام نمود. 

کليد واژه‌ها: تاب‌آوري، دلبستگي به خدا، ويژگي‌هاي شخصيتي

 

 

 

 

 

 

Structural Model of the Effects of Attachment to God and of the Personality Traits on the Resilience among Elementary School Student Teachers in Isfahan Farhangian University

Khodabakhsh Heidari, Ph.D

Assistant professor, Department of Educational Sciences, Farhangian University, Tehran, Iran.

Amir Ghamarani, Ph.D

Associate professor, Department of Psychology of Children with Special Needs, University of Isfahan, Iran.

Mansore Bahramipour, Ph.D

Assistant professor, Department of Psychology, Isfahan Branch (Khorasgan), Islamic Azad University, Isfahan, Iran.

Abstract

The present study aimed to determine the effect of personality traits on the resilience of elementary school student teachers of Farhangian University with the mediation of attachment to God. The research was applied in terms of purpose and was correlational and structural equation modeling in terms of design. The statistical population of the study included all elementary school students and teachers of Isfahan Farhangian University in the academic year 2018-2019. The sample consisted of 191 students (92 boys, 99 girls) who were selected by stratified random sampling proportionate to the population of the campuses of Shahid Bahonar and Fatemeh Al-Zahra (PBUH) in Isfahan. Data were collected by Hexaco 6-factor personality questionnaires (Lee & Ashton, 2004), Resilience Questionnaire (Conner & Davidson, 2003), and Attachment to God Scale (Rowatt & Kirkpatrick, 2002). Pearson’s correlation coefficient and structural equation modeling were used to find the relationships among the variables using SPSS26 and PLS. The findings revealed that personality traits had a direct, positive, and significant relationship with resilience and attachment to God. Also, attachment to God mediated the relationship between personality traits and resilience (p<.01). Therefore, according to the developed model, it is possible to predict and strengthen resilience by identifying personality traits as a predictor variable and the degree of attachment to God as a mediating one. The results which were attained using the method of structural equation modeling demonstrated that the exogenous variable of personality traits has a significant direct effect on resilience. In addition, according to the results, the relationship between of personality traits and resilience is mediated by attachment to God.

Keywords: Resilience, Attachment to God, Personality traits

 

مقدمه 

وجود برخی مؤلفه‌ها درسازمان‌های انسان‌محور، کارمندان را مستعد بروز مشکلات کاری وحتی فردی خواهد کرد. دانشجويان از ارکان اصلي نیروی انساني کشورمحسوب مي‌شوند و نقش بسزايي در تحول، پیشرفت و تعالي هرکشوری دارند. با توجه به اهمیت نقش دانشجويان در پیشرفت وتعالي جوامع، طبیعي است که بررسي عوامل مؤثر در رشد و ارضای نیازهای رواني و تأمین سلامت جسماني و روانشناختي اين قشر از اهمیت ويژه‌ای برخوردار باشد Mirzaeiyan, Baezat & Khakpoor (2014). یکی ازدغدغه‌های مستمر سیاست‌گذاران و مربیان، تجهیز معلمان به ویژگی‌هایی است که تدریس را بهبود می‌بخشد و منجر به یادگیری مؤثر و موفق می‌شود. مطالعات زیادی نشان داده است که معلمان به عنوان یک عنصر تأثیرگذار در هر سیستم آموزشی در سال‌های مختلف تدریس با چالش‌های متفاوتی روبرو هستند وعدم توانایی در مدیریت این مشکلات ممکن است منجر به ناامیدی وفرسودگی شود. Day & Gu (2014) در تحقیقات خود نشان دادند که تاب‌آوری معلمان با سایر پیامدهای مثبت مانند تعهد وتوسعه حرفه ای، مشارکت سودمند و رضایت شغلی و همچنین پیشرفت دانش‌آموز و کیفیت همه جانبه معلم مرتبط استGu & Li (2015). معلمان در مواجهه با مصائب شغلی، استرس، عوارض زیادی در سازمان، و درخانواده و زندگی اجتماعی و فردی بروز می‌دهند، که می‌توان به غیبت از کار، تأخیرهای متوالی، شکایت‌های روان تنی، کشمکش و تضاد در محیط کار، تغییرشکل تدریس با مشاغل دیگرو درنهایت ترک خدمت اشاره کرد. فقدان روزافزون واقع‌بینی، کاهش انرژی در ادامه فعالیت‌های سودمند، از دست دادن فلسفه نهایی زندگی، فقدان احساس همدردی و اختلالات روحی و جسمی نیز از جمله دیگر عوارض ناشی از فشارهای کاری در حوزه انسانی است، که خود به معنای عدم تجهیز نیروها در مواجه با عوامل پیش‌آیند استYorulmaz, Altinkurt & Yilmaz (2015). در این راستا Gu, & Day (2007) اذعان داشتند که سطح تاب‌آوريResiliene) )، بر توانايي دانشجو معلمان در مديريت پاسخ‌ها و عکس‌العمل‌ها که فرآيندي دشوار و پيچيده است تأثير مي‌گذارد و از اين جنبه به‌عنوان عاملي ياد مي‌شود که مي‌تواند موجب ارتقاي کيفيت و استانداردهاي حرفه‌اي شود. چرا که چالش‌های ویژه‌ی کاری واحتمالاً حمایت روانی- اجتماعی ناکافی و مهارت‌های توسعه نایافته برای پیمایش مشکلات موجود، منجر به کاهش قابل توجه در توان مقابله و انعطاف کارمندان خواهد شد. تاب‌آوری (بعنوان فرآیند استفاده از منابع موجود فردی برای حفظ سلامت جسمی وعاطفی در برابر استرس قابل توجه تعریف شده است) رویکردی امیدوارکننده را نشان می‌دهد. بنابراین ارتقاء تاب‌آوری (مهارت مدیریت استرس، تعیین هدف، بازآرایی شناختی و معنی‌سازی ارزشمند می‌باشد (Rosenberg, Bradford, McCauley, Curtis, Wolfe & et al, 2018). ‌

‌تاب‌آوری فرآیند سازگاری و یا موفقیت فردی در چالش‌های زندگی تعریف شده است. افراد تاب‌آور در مقایسه با افراد غیرتاب‌آورتوان کنارآمدن بیشتری با استرس یا ناملایمات زندگی را دارند. تاب‌آوری، یکی از سازه‌های اصلی ‌روان‌شناسی مثبت‌نگر (Positive psychology) است و ریشه در ناملایمات و علاقه به چگونگی تأثیرسوء تجربه‌های منفی زندگی برافراد دارد. ويژگي شخصيتي دارای6 عامل است که هریک ازاین عوامل خود نیزدارای4 مقیاس هستند: صداقت-تواضع (شامل چهارسطح خلوص، بی طرفی، پرهیزاز حرص و فروتنی)، تهییج‌پذیری (شامل چهار سطح احساساتی بودن، ترسویی، وابستگی و اضطراب)، برون‌گرایی (شامل چهارسطح عزت نفس اجتماعی، جسارت اجتماعی، اجتماعی بودن وسرزندگی)، سازگاری (شامل چهارسطح بخشش، ملاطفت، انعطاف‌پذیری و بردباری)، وظیفه‌شناسی(شامل چهار سطح سازمان‌یافتگی، پشتکار، کمال‌گرایی و احتیاط) وگشودگی به تجربه‌ (شامل چهار سطح درک زیبایی‌شناختی، جستجوگری، خلاقیت و غیرسنتی بودن) است. یافته‌ها نشان می‌دهد که تاب‌آوري با برون‌گرايي و وجدان‌گرايي رابطه مثبت دارد و بين تاب‌آوري باگشودگي و سازگار بودن رابطه معناداري وجود ندارد (Shafiezadeh, 2012). Gholipour,  Marashi,  Mehrabizadeh Honarmand & Arshadi (2016) درپژوهشی نشان داد که چهار ويژگي شخصيتي روان رنجوري، وظيفه شناسي، گشودگي به تجربه و برون‌گرايي رابطه علي مستقيم با تاب‌آوري دارند. همچنین (Ercan (2017 در مطالعه‌ای نشان داد که بین تمامی ابعاد فرعی تاب‌آوری و ویژگی‌های شخصیتی مانند: برون‌گرایی، گشودگی به تجربه، توافق‌پذیری و وظیفه‌شناسی رابطه آماری معنادار و مثبتی برقرار است. Hemenover (2003) ‌در آزمايشي عوامل مرتبط با بهبود موفقيت‌آميز بعد از وقايع منفي را بررسي كرد. در اين مطالعه مدت زمان پاسخ هيجاني افراد به يك فيلم منفي اندازه گرفته شد. نتايج نشان دادكه افراد با نمرة بالا در برون‌گرايي و ثبات هيجاني (نقطة مقابل روان رنجورخويي) نسبت به كساني كه داراي نمرة پايين دراين صفات بودند، بهبود عاطفي سريع‌تري داشتند. بهبود از تجارب منفي ممكن است مسيري باشد كه افراد تاب آور از طريق آن قادرند به طور فعال، تعادل حياتي خود را در رويارويي با مصيبت‌ها حفظ كنند.

تاب‌آوري معلمان با عوامل حمايتي دروني و بيروني تأثيرگذار، ربط پيدا مي‌کند و اين برسطح زندگي و پيشرفت حرفه‌اي آنان مؤثراست. در واقع افراد تاب‌آور به دلیل درک عمیق‌تری که به زندگی وخالق هستی دارند، رویکردی معنوی‌ داشته و این احساس تعلق و اتصال به خالق هستی است که آنان را از سایر افراد متمایز کرده است. Nguyen, Bellehumeur & Malette (2015) در سال‌های اخیر توجه به جنبه‌های مثبت سلامت روان گسترش چشمگیری داشته و متغیّرهایی که بر سلامت روان تأثیر مثبتی می‌گذارد توجه پژوهشگران را به خود جلب کرده است. ‌یکی از این متغیرها که همیشه مورد توجه بوده دلبستگی به خدا است. نتایج ‌پژوهش‌های نشان می‌دهد افرادی که دلبستگی ایمن به خدا دارند و احساس نزدیکی به خدا می‌کنند به میزان کمتری احساس تنهایی، افسردگی، اضطراب و بیماری‌های جسمانی را تجربه می‌کنند. Aghababaie, Tabik & Hatami (2014) ‌در ميان تحقيقاتي که صورت گرفته به نظر مي‌رسد همین دلبستگي (Attachment) به‌عنوان يکي از عوامل حفاظتي است که موجبات سازگاري بيشتر را فراهم مي‌سازد و نقشی مؤثر را در ميزان تاب‌آوري افراد ایفا می‌کند. در واقع یکی از زمینه‌های قابل توجه ازسوی متخصصین برقراری پیوند عاطفی در جریان رشد با دیگر اشخاص مهم و برای آشکارسازی ناهمسانی ریخت‌های آشفتگی هیجانی تجربه شده به هنگام رخ دادن آشوب در این روابط یا همان دلبستگی تعریف شده استDavis, Morris & Drake (2016). درکنارهمین معنا از مفهوم کلی دلبستگی، اتصال و دلبستگی به خالق هستی (Attachment to God) ‌نیز یکی دیگراز مفاهیم مرتبط با دلبستگی است.

(Kirkpatrick (1999 به عنوان یکی ازنخستین نظریه پردازان در زمینۀ دلبستگی به خدا، معتقد است که دلبستگی به خدا به معنای تفاوت‌های فردی درحوزۀ دین‌داری است. از نگاه این محقق به نظر غالب افراد، دین و یا گرایش‌های مذهبی به معنای داشتن رابطه نزدیک با خداست و این تعریف الزاماً به معنای اعمال مذهبی نمی‌باشد؛ بنابراین برای غالب مردم، خدا یکی از چهره‌های مهم دلبستگی محسوب می‌شود و با ارائه حس اطمینان و امنیت برای رویارویی با چالش‌های زندگی و منبع آرامش در مواقع پریشانی عمل می‌کند. پس می‌توان گفت، دلبستگی به خدا به عنوان ارتباط و گرایش فرد به خداست؛ که تحت این گرایش خداوند پایگاه امن قابل جستجو در همه شرایط است. حال اگر فردی دلبستگی ایمن به خدا داشته باشد، شاخص‌هایی مثبت برای ارزش‌دهی به رابطه‌ با خدا دارند، نگاره‌های ذهنی مثبت از خداوند داشته و تجارب رابطه‌ای مثبتی نیز با خدا برقرار می‌کنند. درمقابل افراد با دلبستگی دوسوگرا به خدا، به نوعی درگیر عدم اعتماد به خدا، دل مشغولی – شیفتگی متوسط تا افراطی نسبت به خدا، احساسات مبهم و متغیر نسبت به خداوند دارند و افراد دارای دلبستگی اجتنابی نیز دارای شاخص‌هایی از بی‌ارزش دانستن رابطه‌شان با خدا، فاصله گرفتن و یا کاهش دادن این رابطه، افزایش تجارب منفی وخنثی ودوری از توکل کردن به خدا هستندBradshaw, Ellison & Marcum (2010); ‌Ayenehchi & Hassanabad (2018). در این نوع از ارتباط با خدا، Sadeghi, Asar, Peimanpak & Ebrahimi (2015) نشان دادند که ابعاد شخصیت از جمله مؤلفه‌های اصلی است؛ به نحوی که روان آزرده‌خویی پیش‌بینی‌کننده ارتباط نامطلوب با خدا، و ویژگی‌های برون‌گرایی، توافق‌جویی ووظیفه‌شناسی پیش‌بینی‌کننده ارتباط متناسب با خدا هستند؛ افراد دارای این ویژگی‌های شخصیتی، رابطه مطلوب و مثبتی با خداوند برقرار کردند؛ به گونه‌ای که در این ارتباط، محبت، ترس و امید به خدا (رابطه مطلوب) منجر به احترام واعتماد به خداوند شد؛ اما افراد روان آزرده‌خو تصویر ذهنی منفی نسبت به خود وخدا پیدا کرده و ارتباط خود با خدا را براساس مؤلفه‌های خدایی که دور و سخت‌گیراست، ساخته‌اند؛ وحتی همین نوع نگرش بر سبک و کیفیت کاری آنان نیز مؤثر بوده است.

Nemati &Mehdipour maralani (2016) درپژوهشی نشان دادند که از بین مقیاس‌های دلبستگی به خدا، دلبستگی ایمن منجر به افزایش سلامت روانی، دلبستگی اضطرابی باعث کاهش سلامت روانی و دلبستگی اجتنابی موجب کاهش سلامت روانی و تاب‌آوری می‌شود. افزون براین، بین سبک‌های دلبستگی ایمن واضطرابی به خدا و تاب‌آوری رابطه معنا‌داری وجود ندارد؛ اما بین سبک دلبستگی اجتنابی به ‌خدا و تاب‌آوری رابطه منفی معناداری وجود دارد. در پژوهشهای متفاوتی ‌رابطة ‌دلبستگی ‌به ‌خدا ‌با ‌مؤلفه‌های سلامت روان نشان داده شده است. دلبستگی به خدا به خوشبینی، رضایت از ‌زندگی، ‌کاهش ‌اضطراب، ‌افسردگی ‌و ‌بیماری‌های ‌جسمی منجر ‌می‌شود.(Homan & ‌Boyatzis, 2010) رابطة بین سبک‌هاي دلبستگی با خصیصه‌های شخصیتی بیانگر رابطة دلبستگی ایمن با برونگرایی و توافق‌پذیری، سبک‌های دلبستگی ناایمن با روان رنجوری، دلبستگی اجتنابی با توافق‌پذیری پایین، دلبستگی اضطرابی با وظیفه‌شناسی پائین Khanalizadeh & Khanalizadeh(2016) دلبستگی ناایمن با روان رنجوری (Hejazi ,Tanha, Rahmani & Nikpour (2013  دلبستگی اضطرابی با روان رنجوری (1992)Shaver & Brennan  دلبستگی اضطرابی با روان رنجوری بالا و توافق‌پذیری کمتر(2017)  Both & Bestاست. 

 Graham, Furr, Flowers & Burke (2001) به بررسی ارتباط دین ومعنویت و توانایی مقابله ‌با استرس در میان دانشجویان پرداختند نتایج نشان داد دانشجویانی که معنویت را از طریق باورهای دینی ابراز می‌کردند نسبت به دانشجویانی که خود را معنوی می‌دانستند اما مذهبی نبودند، از سلامت معنوی و مصونیت بیشتری در برابر موقعیت‌های استرس‌زا برخوردار بودند. بسیاری ازسازمان‌ها فرهنگ والگوی مورد قبول رفتاری خاص خود را دارند، اما تفاوت‌های فردی افراد در این میان عامل مهمی به حساب می‌آیند که نشان می‌دهد چرا برخی افراد بهتر از دیگران با شرایط و متغیرهای سازمانی تناسب دارند و کنار می‌آیند و برخی دیگر نمی‌توانند خود را با شرایط سازمانی سازگار کنند. علاوه براین مشاغل بر پایه‌ی ویژگی‌های شخصیتی مورد نیاز با یکدیگر تفاوت دارند و شخصیت افراد می‌تواند بر مناسبت آنها با نقش‌های معین تأثیر زیادی داشته باشد و در نهایت سطوح مختلفی از انگیزش، رضایت و کارکرد را برای آنان به وجود آورد.

بیانات فوق بیانگر اهمیت ابعاد شخصیتی، تاب‌آوری ودلبستگی به خدا در فرایند و کیفیت کاراست. مطالعات مورد بررسی نشان داده است که این عوارض ضایعه‌ای عمیق برکالبد فردی واجتماعی معلمان، دانش‌آموزان وجامعه بزرگتر وارد خواهد آورد. براین اساس جهت کاهش این بازخورد سوء، شناسایی عوامل مؤثر و مرتبط با این هدف ازضروریات سازمانی است Cetinkanat & Kosterelioglu (2016). بااین حال بررسی یافته‌های پژوهشی به خوبی حاکی از فقدان وخلاء پیشینه‌ی پژوهشی به ویژه در حوزه دلبستگی به خدا درفرایند کار است، بر همین اساس و با توجه به نقشی که ابعاد دلبستگی به خدا برسازه‌های دیگری از جمله تاب‌آوری دارد، مسئله اصلي دراين پژوهش آن بود که اثر ويژگي‌هاي شخصيتي بر تاب‌آوري دانشجو معلمان بامیانجی‌گری دلبستگی به خدا را بررسي کند. برهمين اساس مدل مفهومی فرضيه‌ها ی پژوهش عبارتند از: ‌

 

 

شكل1. مدل مفهومي پژوهش

 

 

فرضیه اول: ويژگي‌هاي شخصيتي برتاب‌آوري اثر غیرمستقیم دارد.

فرضیه دوم: دلبستگی به خدا برتاب‌آوری اثرمستقیم دارد.

فرضیه سوم: ويژگي‌هاي شخصيتي بردلبستگی به خدا اثرمستقیم دارد.

فرضیه چهارم: ویژگی‌های شخصیتی ازطریق دلبستگی به خدا برتاب‌آوری اثر دارد.

 

روش

روش پژوهش، جامعه آماری و نمونه: اين پژوهش توصيفي از نوع معادلات ساختاری بود. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانشجو معلمان دوره ابتدایی دانشگاه فرهنگیان استان اصفهان در سال تحصیلی 1398-1397 و نمونه پژوهش براساس ‌یک مطالعه مقدماتی وبا استفاده از فرمول کوکران ‌حجم نمونه پیش‌بینی و ‌شامل ۹۲ دانشجوی پسر و ۹۹ دانشجوی دختر بود. جامعه آماری این پژوهش محدود و دارای ساخت ناهمگن ونامتجانس بوده که به روش نمونه‌گيري تصادفي طبقه‌اي نسبتی متناسب با حجم برحسب جنسیت انتخاب شدند که درمجموع 2/48 درصد نمونه را پسران و 8/51 درصد آن‌ها را دختران تشکیل داده‌اند.

 

ابزارهای پژوهش

پرسشنامه شخصيتي HEXACO-PI-R: برای سنجش عامل‌های شش گانه هگزاکو از نسخه 60 گویه‌ای پرسشنامه خود گزارشی هگزاکوLee & Ashton (2004) استفاده شد. همسانی درونی عامل‌های صداقت-فروتنی (شامل چهار سطح صداقت، انصاف، پرهیز از حرص و فروتنی)، تهییج‌پذیری (شامل چهار سطح احساساتی بودن، ترسویی، وابستگی و اضطراب)، برون‌گرایی (شامل چهارسطح حرمت خوداجتماعی، جسارت اجتماعی، مردم‌آمیزی وسرزندگی)، همسازی (شامل چهارسطح گذشت، ملاطفت، انعطاف‌پذیری وبردباری)، وظیفه‌شناسی (شامل چهارسطح سازمان‌یافتگی، پشتکار، کمال‌گرایی و احتیاط) و تجربه‌پذیری (شامل چهارسطح تقدیراز زیبایی، جستجوگری، خلاقیت و غیرعرفی بودن) نمره‌گذاری و پاسخدهی به گویه‌ها، مطابق طیف پاسخگویی لیکرت از 1 تا 5 خواهد بود. در هریک از شش عامل کمترین نمره 10 و ‌بالاترین نمره 50 می‌باشد. برای برآورد ضریب اعتبار پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که اعتبار کل پرسشنامه شخصیت هگزاکو692/0است. Khezri & Manavipour (2016) با روش آلفای کرونباخ در نمونهای از دانشجویان از 77/0 تا ‌80/0 گزارش شده است (Mofradidoost, Abolghasemi & Hajloo (2020 درایران Palahang, Neshatdoost & Moolavi (2010) ساختارعاملی نسخه بلند این پرسشنامه را تأیید کردند. همچنین Aghababaei (2012) ساختار شش عاملی نسخه فارسی هگزاکو-60 را تأیید کرد. همسانی درونی عوامل این پرسشنامه از 60/0 تا 75/0 بدست آمده استAghababaei (2012). روایی همگرای نسخه فارسی هگزاکو-60 نیز با پنج عامل بزرگ شخصیت تأیید شده است در اين پژوهش پايايي به روش آلفاي کرونباخ 878/۰ و پایایی ترکیبی 912/0 و روایی همگرا (AVE) 643/0 به دست آمد ‌و روایی افتراقی آن نیز به روش فورنل و لارکر مورد تأیید قرار گرفته است . دو نمونه از پرسش‌های این پرسشنامه عبارتند از: «گاهی اوقات ناخواسته نگران چیزهای کوچک می‌شوم» و «به طورکلی ازخودم نسبتاْ راضی هستم».

مقياس چند بعدی دلبستگي به خدا (Attachment to God scale) این مقیاس توسطRowatt & Kirkpatrick (2002)  به منظور ارزیابی سبک دلبستگی به خدا طراحی شده است: مقياس چند بعدی دلبستگي به خدا 9 گويه و سه زیر مقیاس اجتنابي، اضطرابي و ایمنی دارد.. شرکت‌کنندگان هر يک از اين گويه‌ها را در مقياس ۷ درجه‌اي ليکرت از ۱ به‌هيچ‌وجه جزء ويژگي من نيست تا ۷ خيلي زياد جزء ويژگي‌هاي من است، پاسخ مي‌دهند. رووات و کرکپاتريک با تحليل عاملي تأييدي دو عامل پيش‌بيني‌شده را در ساختار عاملي اين آزمون، پيدا کردند. ضریب آلفای کرونباخ در نسخة اصلی 80/0 برآورد شده استRowatt & Kirkpatrick, 2002) ). بارآلفاي کرونباخ براي بعد اجتنابي ۹۲/۰ و براي بعد اضطراب ۸۰/۰ برآورد شده است؛ به‌علاوه مقياس دلبستگي به خدا، شواهدي ازروايي سازه را نشان داده است. شواهد افتراقي و همگرا براي تأييد روايي سازه اين آزمون مورداستفاده قرارگرفته است. عامل اضطرابي اين مقياس نوروز گرايي، عواطف مثبت و منفي را در افراد پيش‌بيني مي‌کند. درايران بارآلفاي کرونباخ براي هريک ازابعاد دلبستگي اجتنابي، اضطرابي وايمن به ترتيب ۸۸/۰، ۷۷/۰ و۹۰/۰گزارش‌شده استGhobary Bonab, Haddadi Kuhsar, Rashidi & Javadi (2012) . در اين پژوهش پايايي به روش آلفاي کرونباخ 794/۰ و پایایی ترکیبی 863/0 ‌و روایی همگرا (AVE) 76/0 به دست آمده ‌و روایی افتراقی آن نیز به روش فورنل و لارکر ‌مورد تأیید قرار گرفته است است. دونمونه از گویه‌های این پرسشنامه عبارتند از:«من رابطه گرمی با خداوند دارم »و«به نظر می‌آید که برخورد خداوند بامن، سرداست».

مقياس تاب‌آوري:(Resiliene Sale)  این مقیاس راConner, & Davidson (2003)  ساخته است. يک ابزار ۲۵ سؤالي است که سازه تاب‌آوري را در اندازه‌هاي پنج‌درجه‌اي ليکرت ازصفرتا چهارمي‌سنجد. حداقل نمره تاب‌آوري آزمودني در اين مقياس صفر وحداکثر نمره وي صد است. نتايج مطالعه مقدماتي مربوط به ويژگي‌هاي روان‌سنجي اين مقياس، پايايي و روايي آن را تأييد کرده است. همساني دروني، پايايي بازآزمايي و روايي همگرا و واگراي مقياس کافي گزارش‌شده است و گرچه نتايج تحليل عاملي اکتشافي وجود پنج عامل (شايستگي/استحکام شخصي ‌اعتماد به غرايز شخصي/تحمل عواطف منفي پذيرش مثبت عواطف/روابط ايمن، مهار، معنويت) را براي مقياس تاب‌آوري تأييد کرده است، چون پايايي و روايي زيرمقياس‌ها هنوز به‌طورقطع تأييد نشده‌اند، در حال حاضر فقط نمره کلي تاب‌آوري براي هدف‌هاي پژوهشي معتبر محسوب مي‌شود ضریب آلفای کرونباخ در نسخة اصلی برابر با 89/0Conner & Davidson (2003). و در نمونة ایرانی 93/0 گزارش شده است. Mohammad (2005) این پرسشنامه توسط Mohammadi, Jazayeri, Rafie, Joukar & Pourshahbaz (2006) برای جامعه ایرانی هنجاریابی و موردتأیید قرار گرفت. وي با استفاده از بارآلفای کرونباخ، اعتبار مقياس را ۸۹/۰. روايي مقياس را به روش همبستگي هرگويه با نمره‌ي کل مقوله بارها بين ۴۱/۰ تا ۶۴/۰ به دست آورده است. همچنين در اين پژوهش پايايي به روش آلفاي کرونباخ 834/۰ و پایایی ترکیبی 881/0 و روایی همگرا (AVE) 599/0 به دست آمده و روایی افتراقی آن نیز به روش فورنل ولارکر مورد تأیید قرار گرفته است. بنابراین پایایی و روايي ابزارهاي اندازه‌گيري مدل اندازه‌گيري به‌عنوان پيش‌نياز مدل ساختاري انجام و پایایی و روايي ابزارها به‌وسيله تحليل عاملي تأييدي، مورد تأييد قرارگرفته است، که در بخش يافته‌ها توضيح داده مي‌شود. دو نمونه ازگویه‌های این پرسشنامه عبارتند از: «حتی وقتی ‌که امور نا‌امیدکننده می‌شوند، مأیوس نمی‌شوم»، «اگر شکست بخورم به راحتی دلسرد نمی‌شوم».

 

روش اجرا و تحليل داده‌ها

براي تجزيه‌وتحليل داده‌هاي به‌دست‌آمده، ابتدا براي هرکدام از متغيرها، ميانگين، انحراف معيار و واريانس، مقادير کمينه و بيشينه و دامنه‌ي تغييرات محاسبه و نيمرخ‌هاي مربوطه ترسيم و نتايج مورد تجزيه ‌و تحليل قرارگرفته است. براي آزمون فرضيه‌هاي پژوهش، ابتدا با استفاده ازآزمون کالموگروف اسميرنف تک متغيري، نرمال بودن داده‌ها مورد آزمون قرارگرفت و بااستفاده ازآزمون روابط بين متغيرها و روش مدل‌یابی معادلات ساختاري و نرم‌افزار SPSS26 و PLS تحلیل شد.

يافته‌ها

درجدول1، میانگین، انحراف استاندارد وضرایب همبستگی بین متغیرها گزارش شده است.

جدول 1. شاخص‌های توصیفی و ضرایب همبستگی متغیرهای پژوهش

متغیرهای تحقیق

M

S.D

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

1. صداقت

68/3

53/0

-

2. تهییج پذیر

63/3

55/0

97/0

-

3. برونگرایی

96/3

54/0

27/0

30/0

-

4. سازگاری

15/4

67/0

44/0

42/0

43/0

-

5. وظیفه شناسی

71/3

52/0

73/0

73/0

70/0

27/0

-

6. گشودگی به تجربه

99/3

55/0

22/0

24/0

78/0

34/0

41/0

-

7. ایمن

16/4

57/0

18/0

17/0

21/0

43/0

43/0

-

8. اجتنابی

06/4

71/0

37/0

39/0

37/0

39/0

32/0

33/0

53/0

-

9. دوسوگرا

17/4

64/0

24/0

24/0

26/0

51/0

15/0

23/0

55/0

36/0

-

10. شایستگی فردی

25/4

61/0

40/0

39/0

43/0

70/0

21/0

33/0

66/0

44/0

70/0

-

11. اعتماد به غرایز فردی

11/4

75/0

48/0

51/0

51/0

55/0

38/0

43/0

28/0

72/0

38/0

53/0

-

12. پذیرش مثبت

59/3

54/0

97/0

96/0

30/0

44/0

71/0

21/0

16/0

35/0

22/0

41/0

49/0

-

13. کنترل

68/3

52/0

99/0

98/0

29/0

43/0

73/0

22/0

17/0

36/0

24/0

40/0

48/0

97/0

-

14. تأثیرات معنوی

97/3

54/0

36/0

39/0

49/0

46/0

26/0

43/0

20/0

32/0

27/0

45/0

55/0

38/0

37/0

-

                      ‌نکته: M؛میانگین، SD؛ انحراف استاندارد P <0. 01

 

 

جدول 1 نشان می‌دهد که همه مؤلفه‌های ویژگی‌های شخصیت به صورت مثبت ودرسطح معنی‌داری 01/0 با مؤلفه‌های دلبستگی به خدا و مؤلفه‌های تاب‌آوری رابطه و همبستگی داشته‌اند. همچنین برای بررسی نرمال بودن داده‌ها از آزمون کالموگروف اسمیرنف واز کشیدگی و چولگی استفاده شد که مقادیر کشیدگی وچولگی همه متغیرها در محدوده2± بوده بنابراین نرمال بودن داده‌ها تأیید گردید. همچنین پیش فرض‌های هم خطی بودن نیز در بین داده‌های این پژوهش رد نمی‌شود، زیرا با بررسی مقادیرضریب تحمل بزرگ‌تر از 1/0 و متغیر عامل تورم واریانس کوچک‌تر از10 جهت ‌انجام مدل ساختاری در نظر گرفته شده است. درجدول2، ضرايب مدل تحليل عاملي تاييدي براي متغير پنهان شخصيت گزارش شده است.

 

جدول 2. ضرايب مدل تحليل عاملي تاييدي براي متغير پنهان شخصيت

مؤلفه‌ها	بارهاي عاملي استاندارد شده (عاملی)		نسبت بحراني	سطح معني داري
صداقت	920/۰		19/607	001/0
تهييج پذيري	923 /0		22/577	001/0
برونگرايي	587/۰		10/871	001/0
سازگاري	920/۰		19/381	001/0
وظيفه شناسي	80 /0		8/635	001/0
گشودگي تجربه	568/۰		7/993	001/0

 

داده‌های جدول2 با توجه به ارزیابی مدل اندازه‌گیری حاصل از آزمون شخصیت نشان مي‌دهد که بارعاملی بين مؤلفه ‌صداقت و شخصيت 925/۰ و بين مؤلفه تهييج‌پذيري و شخصيت 928/۰ بين مؤلفه برون‌گرايي و شخصيت 58/۰، بين مؤلفه ‌سازگاري و شخصيت 926/۰، بين ‌مؤلفه وظيفه‌شناسي و شخصيت 806/۰ و بين مؤلفه گشودگي به تجربه و شخصيت 56/۰ بوده است؛ بنابراين ضرايب استاندارد نشان مي‌دهد که مؤلفه‌هاي صداقت، برون‌گرايي، سازگاري و گشودگي به تجربه با سازه شخصيت همبستگي بالايي دارند. مقادير نسبت بحراني به‌دست‌آمده براي اين مؤلفه‌ها نيز درسطح ۰۱/۰ = α معني‌دار بوده است. لذا درمجموع مدل اندازه‌گيري شخصيت بر اساس مؤلفه‌هاي صداقت، برون‌گرايي، سازگاري و گشودگي به تجربه مورد تأييد قرار مي‌گيرد. در جدول 3. ضرايب مدل تحليل عاملي تاييدي براي متغير پنهان دلبستگي به خدا گزارش شده است.

جدول 3. ضرايب مدل تحليل عاملي تاييدي براي متغير پنهان دلبستگي به خدا ‌

مؤلفه‌ها	بارهاي عاملي استاندارد شده (عاملی)		نسبت بحراني	سطح معني داري
ايمن	۰/752		4/235	001/0
اجتناب	۰/783		9/15	001/0
دوسوگرا	0/835		11/734	001/0

 

داده‌هاي جدول 3 با توجه به ارزیابی مدل اندازه‌گیری حاصل از آزمون دلبستگی به خدا نشان مي‌دهد که بارهای عاملی ‌بين مؤلفه‌ی ايمن و دلبستگي به خدا 752/۰ وبین مؤلفه اجتناب و دلبستگی به خدا783/0و بين مؤلفه ‌دوسوگرا و دلبستگي به خدا 835/۰ بوده است؛ بنابراين ضرايب استاندارد نشان مي‌دهد که هرکدام از مؤلفه‌ها با دلبستگي به خدا همبستگي بالايي دارد. مقاديرنسبت بحراني به‌دست‌آمده، براي کليه‌ي مؤلفه‌ها نيز درسطح ۰۱/۰ = α معني‌دار بوده است؛ ‌بنابراين مدل اندازه‌گيري دلبستگي به خدا مورد تأييد قرار مي‌گيرد. در جدول 4. ضرايب مدل تحليل عاملي تاييدي براي متغير پنهان تاب آوري گزارش شده است.

 

جدول 4. ضرايب مدل تحليل عاملي تاييدي براي متغير پنهان تاب آوري

مؤلفه‌ها	بارهاي عاملي استاندارد شده (عاملی)		نسبت بحراني	سطح معني داري
شايستگي فردي	0/812		13/23	001/0
اعتماد به غرايز فردي (تحمل) عاطفه منفي	0/812		17/387	001/0
پذيرش مثبت تغيير	0/712		15/342	001/0
کنترل	0/835		10/449	001/0
تاثيرات معنوي	0/699		9/673	0/001

 

‌داده‌هاي جدول 4 با توجه به ارزیابی مدل اندازه‌گیری حاصل از آزمون تاب‌آوري نشان داد که ‌بارهای عاملی ‌بين مؤلفه‌ي شايستگي فردي وتاب‌آوري 812/۰ و بين مؤلفه‌ي تحمل عاطفه منفي وتاب‌آوري 812/۰ بين مؤلفه‌ي پذيرش مثبت تغيير و تاب‌آوري 712/۰ بين مؤلفه‌ي کنترل و تاب‌آوري 835/۰ و بين تأثيرات معنوي و تاب‌آوري 699/۰ بوده است. ضرايب استاندارد نشان مي‌دهد که مؤلفه‌ها همبستگي بالايي با تاب‌آوري دارد. مقادير نسبت بحراني به‌دست‌آمده براي کليه‌ي مؤلفه‌ها نيز در سطح ۰۱/۰ = α معني‌دار بوده است؛ بنابراين مدل اندازه‌گيري تاب‌آوري مورد تأييد قرار مي‌گيرد.

در جدول 5. و نمودار 1 مدل ساختاري رابطه بين متغيرهاي پنهان شخصيت و دلبستگي به خدا و تاب آوري گزارش شده است.

 

جدول 5. مدل ساختاري رابطه بين متغيرهاي پنهان شخصيت و دلبستگي به خدا و تاب آوري

متغير پنهان پيش‌بين	متغير پنهان	R	R2 اصلاح شده	نسبت بحراني	P
ويژگي‌هاي شخصيتي	تاب آوري	444/0	0/197	38/7	001/0
دلبستگي به خدا	تاب آوري	0/592	0/350	3/142	0/001
ویژگی‌های شخصیتی	دلبستگی به خدا	0/538	0/289	3/142	0/001

 

نمودار 1 ضرایب مسیر مدل ساختاري تأثیر ويژگي‌هاي شخصيتي بر تاب‌آوری از طریق متغیر میانجی دلبستگی به خدا

در جدول6. اثرات مستقیم وغیر مستقیم وکل متغیرهای پژوهش مدل ساختاری و نمودار 2مقادیر معنی داری ضرایب گزارش شده است.

 

 

جدول6. اثرات مستقیم وغیر مستقیم وکل متغیرهای پژوهش مدل ساختاری

تأثير متغيرها	اثر مستقیم	اثر غیر ‌مستقیم	اثر کل
ویژگی‌های شخصیتی ←دلبستگی به خدا	538/0	‌-	‌-
ویژگی‌های شخصیتی ← تاب آوری	444/0	‌-	‌-
دلبستگی به خدا ←تاب آوری	592/0	‌-	‌-
ویژگی‌های شخصیتی ← دلبستگی به خدا ← تاب‌آوری	-	319/0	-
اثرکل	-	-	763/0	‌

 

 

نمودار2 مقادیر تی مدل ساختاري تأثیر ويژگي‌هاي شخصيتي بر تاب‌آوری از طریق متغیر میانجی دلبستگی به خدا

 

 

 داده‌هاي جدول 5 و 6 و اشکال2 و3 رابطه بین متغیرهای پژوهش را نشان مي‌دهد که شخصيت با ‌تاب‌آوری ضریب مسیر 444/۰ و ضریب تعيين 197/۰ و دلبستگي به خدا با تاب‌آوری ‌ضریب ‌مسیر 592/۰ و ضریب تعيين 350/۰ ‌و شخصیت با دلبستگی با خدا ‌ضریب مسیر 538/0 ‌وضریب تعیین 289/0 برتاب‌آوري تأثير دارد و اين تأثيرات با توجه به مقادير نسبت بحراني به‌دست‌آمده براي کليه‌ي مؤلفه‌ها نيز در سطح ۰۱/۰ = α معني‌دار بوده است؛ بنابراين با توجه به مدل پيش‌بيني ‌شد در مجموع شخصیت به طورمستقیم 44 درصد ‌و از طریق متغیر میانجی ‌دلبستگی به خدا به صورت غیر مستقیم 31 در صد ‌و در مجموع بصورت مستقیم و غیر مستقیم ‌و از طریق مستقیم و غیر مستقیم و از طریق متغیر میانجی 76 درصد ‌از تاب‌آوری ‌قابل توصيف، توضيح و تبيين است. در جدول7. شاخص‌های برازش براساس اعتبار ‌افزونگی ‌و شاخص ضریب استون گیسر و نمودار 3 شاخص‌های برازش ضرایب استون گیسر گزارش شده است.

 

 

جدول7. شاخص‌های برازش براساس اعتبار ‌افزونگی ‌و شاخص ضریب استون گیسر

Q2	SSE	SSO	شاخص‌های مدل
156/0	598/483	573	دلبستگی
464/0	089/512	955	تاب آوری

 

نمودار3 شاخص‌های برازش براساس اعتبار افزونگی و شاخص ضریب استون گیسر

 

 

همچنین برای بررسی کیفیت مدل تدوین شده جدول 7 و شکل 4 اعتبار افزونگی ‌وشاخص ضریب استون گیسر Q2 محاسبه گردیده وشاخص‌های مربوطه مثبت بوده و لذا کیفیت مدل اندازه‌گیری وساختاری ‌تدوین شده تأیید گردیده است.

 

بحث و نتيجه‌گيري

 هدف از انجام اين پژوهش تعيين تأثير ويژگي‌هاي شخصيتي بر تاب‌آوري دانشجو معلمان دورة ابتدايي دانشگاه فرهنگيان با میانجی‌گری دلبستگی به خدا بود. همان‌گونه که در بخش يافته‌ها مشاهده شد، نتايج بررسي سؤالات پژوهش نشان داد که تاب‌آوري رابطه‌ي مثبت و قوي با ويژگي‌هاي شخصيتي دارد. اين يافته با يافته‌هاي (Shafiezadeh (2012، (Ercan (2017، (Tugade & Fredrickson (2004، (Hemenover (2003 ‌وGholipour et al (2016) هم راستا است. در تبيين رابطه بين برون‌گرايي با تاب‌آوري مي‌توان گفت که هيجان‌هاي مثبت، تلاش‌هاي فعالانه را براي رويارويي با تنش افزايش مي‌دهد و می‌تواند اين اعتقاد -که تلاش‌ها موفقيت‌آميز هستند- را ارتقا بخشد. Fredrickson (2001) اين فرضيه را مطرح مي‌کند كه هيجانات مثبت با تاب‌آوري ارتباط دارد، زيرا آن‌ها مجموعه‌هاي تفكرعمل را كه با وضعيت تنش‌زا دردسترس افراد قرار مي‌گيرد، گسترش مي‌دهد، درنتيجه داشتن تفکرانعطاف‌پذيري بيشتر وگزينه‌هاي رفتاري وسيع‌تر به‌عنوان پيامد عاطفة مثبت، مقابلة افراد برون‌گرا را در طول رويارويي با تنش افزايش مي‌دهد. همچنين سطوح بالاي برون‌گرايي در رويارويي با مصيبت‌ها سازگارانه است، زيرا افراد برون‌گرا به‌احتمال بيشتري حمايت ديگران را جست‌وجو مي‌کنند و در اين امر موفق هستند. در تبيين رابطه تاب‌آوري با وجدان‌گرايي نيز مي‌توان گفت که افراد با وجدان‌گرايي بالا خودکارآمدی قوي دارند و بيشتر احتمال دارد که يک رويکرد حل مسئله فعال را براي غلبه بر تنش در پيش گيرند. معلمان و مديران مي‌توانند با شیوه‌هایی چون رویارویی با استرس، پيش‌بيني و پيشگيري از رويدادهاي منفي و انعطاف‌پذيري تاب آوری درفضای مدرسه را تسهیل کنند. زمانی که استرس کاهش يابد، از رخدادهای منفي بعدي نيز کاسته می‌شود و علاوه برافزایش منزلت ارزش‌های فردي شرايط براي کسب موفقيت‌هاي بيشترآماده می‌شودBesharat ,2007) به نقل ازGordon ,1995). دربرنامه‌هاي مطرح‌شده براي افزايش تاب‌آوري معلمان در مدارس، برخورداري از حمايت اجتماعي و پديد آوردن فرصت تعامل‌هاي پرمعنا تأکيد شده است.

همچنين نتايج به‌دست‌آمده در پژوهش نشان می‌دهد که دلبستگي به خدا مي‌تواند بر تاب‌آوري تأثير بگذارد. نتايج اين پژوهش با پژوهش‌هايGraham et al (2001)، Nguyen ‌et al (2015) و Zahed-Babelan, Rezaei Jamaloei, & Sobhani-Herfati (2017)، Nemati &Mehdipour maralani (2016) هم راستا است. (Carl Gustav Jung (2001 معتقد بود که دين از ضمير ناخودآگاه انسان ريشه مي‌گيرد واطمينان، اميد و قدرت را در شخص قوت و خصوصيات اخلاقي و معنوي را در او استحکام مي‌بخشد و پايگاه بسيار محکمي ‌در مقابل مشکلات، مصايب و محروميت‌هاي زندگي ايجاد مي‌کند Yang & Mao (2007) ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ داﺷﺘﻦ ﻫﺪف وﻣﻌﻨﺎ درزﻧﺪﮔﻲ، اﺣﺴﺎس ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي واﻻ، اﻣﻴﺪواري ﺑﻪ ﻳﺎري ﺧﺪاوﻧﺪ در موقعيت‌هاي مشکل‌زاي زﻧﺪﮔﻲ و بهره‌مندي ازحمايت‌هاي اﺟتماعي و ﻣﻌﻨﻮي ﻫﻤﮕﻲ از جمله روش‌هايي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﻓﺮاد ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺑﺎ دارا ﺑﻮدن آن‌ها مي‌توانند در روﻳﺎروﻳﻲ ﺑﺎ ﺣﻮادث تنش‌زاي زﻧﺪﮔﻲ آﺳﻴﺐ ﻛﻤﺘﺮي را متحمل شوند.

به‌طورکلي سبک دلبستگي، عامل مهم و مؤثري بر سازگاري روان‌شناختي و اجتماعي و توانايي مقابله با بيماری‌هاست. يکي از انواع موضوعات دلبستگي خداوند است که به نظر مي‌رسد افراد داراي دلبستگي ايمن بيش از افراد داراي دلبستگي ناايمن اجتنابي و اضطرابي آن را نشان مي‌دهند. نتايج مطالعات پيشين نشان مي‌دهد، دلبستگي ايمن منجر به افزايش تاب‌آوري و توان مقابله بيشتر با مشکلات مي‌شود. Nemati & Mehdipour maralani (2016) دریافتند که بین سبک‌های دلبستگی به خدا و سلامت روانی رابطه معنادار وجود دارد. سبک‌های دلبستگی اضطرابی و دلبستگی اجتنابی به خدا تأثیر منفی بر سلامت روانی دارند؛ اما سبک دلبستگی ایمن به خدا بر سلامت روانی اثر مثبت دارد. اگرچه آمیخته بودن دلبستگی به خدا با مذهب به عنوان سازه‌ای پیچیده و دخیل بودن شرایط اجتماعی و فرهنگی در نوع برداشت از خدا و شرایط تحولی افراد و نوع آموزشی که افراد از جامعه، فرهنگ و والدین دریافت می‌کنند، شرایط متفاوتی را در تبیین علل دلبستگی به خدا در تبیین مسائل روانشناختی از جمله سلامت روانی ایجاب می‌کند. Beck (2006) معتقد است افرادي که دلبستگي بيشتري به خدا دارند و اين دلبستگي از نوع ايمن است کمتر دچار تنش و افسردگي مي‌شوند و از احساس رضايت و صميميت بيشتري برخوردارند. ازآنجايي‌که افراد داراي دلبستگي ايمن همانند افراد داراي دلبستگي به خدا تاب‌آوري بيشتري را نشان مي‌دهند، مي‌توان به رابطة منطقي بين اين دو پي برد. در جهت تبیین یافته‌ها می‌توان گفت با توجه به اینکه افرادی که دلبستگی ایمن دارند خود و دیگران را بیشتر دوست دارند، برای خود ارزش قائل هستند و همواره خدا را پایگاهی امن در نظر می‌گیرند و به همین دلیل احساس امنیت بیشتری نسبت به افراد با سبک دلبستگی ناایمن دارند. علاوه براین افراد با سبک دلبستگی ایمن همواره خدا را حامی و پشتیبانی مطمئن در هنگام مواجهه بامشکلات می‌بینند. Aghababaie, Tabik & Hatami (2014) در اين راستا مي‌توان گفت افراد با دلبستگي بالا به خدا به دليل برخورداري از منابع حمايتي، توانايي بيشتري براي مقابله با مشکلات دارند؛ يعني در بين اين افراد خدا به‌عنوان منبع دلبستگي، زمينه‌اي فراهم مي‌کند که شخص احساس ايمني بيشتري بکند واز اين طريق توان مقابلة بالاتري با مشکلات روان‌شناختي و جسماني داشته باشد (Zahed-Babelan et al (2017. يکي ديگر از يافته‌هاي جالب اين پژوهش رابطه نزديک شخصيت و دلبستگي به خداست. اين يافته با مباني نظري صاحب‌نظراني چون Graham et al (2001)، Homan & ‌Boyatzis (2010)، ghababaie, Tabik & Hatami (2014)، Nemati &Mehdipour maralani (2016) همخواني و هماهنگي دارد. همچنين، یافته‌ها نشان داد که شخصیت به طور مستقیم 44 درصد ‌و از طریق متغیر میانجی ‌دلبستگی به خدا به صورت غیر مستقیم 59 در صد ‌و در مجموع از طریق مستقیم و غیر مستقیم و از طریق متغیر میانجی در کل 76 درصد ‌از تاب‌آوری ‌را توصيف، توضيح و تبيين ‌می‌نمایند. یافته‌های علمی نشان می‌دهد که ویژگی‌های شخصیتی برمیزان دلبستگی به خدا تقدم زمانی داشته و این دو متغیر به صورت مستقیم وغیر مستقیم برتاب‌آوری اثر می‌گذارد و لذا در این پژوهش به منظور تبیین میزان اثرمستقیم و غیر مستقیم متغیر پیش بین و میانجی بر دانشجو معلمان دوره ابتدایی دانشگاه فرهنگیان مورد بررسی قرارگرفته است، چون تاب آوری درمدیریت کلاس درس یکی از شرایط بسیار ضروری در فرایند یاددهی و یادگیری است. بدون شک، هر پژوهشی با محدودیت‌هایی همراه است، از جمله محدودیت‌ها و مشکلات این پژوهش می‌توان به زمان بر بودن جمع‌آوری اطلاعات، عدم اطمینان برخی از پاسخ‌دهندگان به پژوهش‌های دانشگاهی و محافظه کاری برخی از پاسخ دهندگان در پاسخ‌دهی به سوالات اشاره نمود. همچنین جامعه آماری این پژوهش دانشجو معلمان دانشگاه فرهنگیان استان اصفهان بودند لذا در تعمیم نتایج آن باید جانب احتیاط را رعایت کرد. پيشنهاد مي‌شود برنامه‌ريزان آموزشي و فرهنگي دانشگاه به طراحي و تدوين كارگاه‌ها وحتي دوره‌هاي آموزشي در مورد تاب‌آوري اقدام كنند و به نقش دلبستگي به خدا توجه خاصي معطوف گردد. اين پژوهش، بر روي دانشجومعلمان دانشگاه فرهنگیان اصفهان اجرا گرديده است ولازم است که در تعميم نتايج آن به ساير جوامع جانب احتياط رعايت شود. در ضمن اين پژوهش از نوع همبستگي است بنابراين مي‌توان گفت بين شخصيت، دلبستگي به خدا و تاب‌آوري، رابطه وجود دارد نه اينکه يکي علت ديگري است که اين مورد از جمله محدوديت‌هاي پژوهش‌هاي همبستگي است.

 

تشکر و قدرداني

بدین وسیله نویسندگان از تمام دانشجو معلمانی که در فرآیند پژوهش همکاری داشتند، قدردانی می‌کنند.

 

 

منابع

 Aghababaei, N. (2012). The Relationship Between Honesty and Humility with Personality,Religion and Actual Well-Being. Ravanshenasi-va Din, 5 (3) , 25-40.

Aghababaie N, Tabik MT, Hatami J. (2014). The relationship between patience and life satisfaction, mental health and personality. Psychology periodical, 5 (2) ,17-25.

Ayenehchi, A. , & Hassanabad, H. (2018). The Relationship Between Gender and Manifest and Hidden Anxiety: The Role of Attachment to God and The Basis of My Identity. Islamic Research Journal of Women and Family, 6 (11) , 49-73.

Beck, R. (2006). God as a Secure Base: Attachment to God and Theological Exploration. Journal of Psychology and Theology, La Mirada: Summer, 8, 125-34.

Besharat, M. A. ,(2007). Resilience, Psychological Vulnerability, Mental Health. Journal of Psychological Science, 6 (24) , 373-383.

Both LE, Best LA.( 2017). A comparison of two attachment measures in relation to personality factors and facets . Pers Individ Dif, 112(1), 1-5.

Bradshaw, M. , Ellison, C. G. , Marcum. J. P. (2010) . Attachment to God, images of God, and psychological distress in a nationwide sample of Presbyterians. International Journal for the Psychology of Religion, 20 (2) :130-47.

Cetinkanat, A. C. , & Kosterelioglu, M. A. (2016). Relationship between Quality of Work Life and Work Alienation: Research on Teachers. Universal Journal of Educational Research, 4 (8) , 1778-1786.

Conner, M. , & Davidson, J. R. T. (2003). Development of a new resilience scale: The Conner-Davidson Resilience Scale (CD-RISC). Deperssion and Anxiety ,18. 76-82.

Davis, T. J. , Morris, M. , & Drake, M. M. (2016). The moderation effect of mindfulness on the relationship between adult attachment and wellbeing. Personality and Individual Differences, 36 (6) , 115-121.

Day, C. , & Gu, Q. (2007). Variations in the conditions for teachers' professional learning and development: Sustaining commitment and effectiveness over a career. Oxford Review of Education, 33 (4) , 423-443.

Day, C. , & Gu, Q. (2014). Resilient teachers, resilient schools: Building and sustaining quality in testing times. Oxon, UK: Routledge.

Ercan, H. (2017). The Relationship between Resilience and the Big Five Personality Traits in Emerging Adulthood. Eurasian Journal of Educational Research, 70, 83–103.

Fredrickson, B. L. (2001). The role of positive emotions in positive psychology: The broden- and– build theory of positive emotions. American Psychologist, 56, 218-226.

Friborg, O. Hjemdal, O. Rosenvinge, J. H. Martinussen, M. Aslaksen, P. M.Ghobary Bonab, B. , Haddadi Kuhsar, A. A, Rashidi, A. , & Javadi S. (2012). Relationship among image of God and attachment to God with mental health in parents of exceptional children. Journal of Exceptional Children, 12 (3) , 5-14. (Persian)

Gholipour, Z. , Marashi, S. A. , Mehrabizadeh Honarmand,M. , & Arshadi, N. (2016). Resilience as a Mediator Between Big Five-Factor Personality Trait and Happiness. Quarterly Educational Psychology,12 (39) ,135-155. (Persian)

Gordon, K. A. (1995). The self-concept and motivational patterns of resilient African American high school students, Journal of Black Psychology, 21, 239-255.

Graham, S. , Furr, S. , Flowers, C. , & Burke, M. T. (2001). Religion and Spirituality in Coping with Stress. Counseling and Values, 46,2-2,13.

Gu, Q. , & Day, C. (2007). Teachers’ resilience: A necessary condition for effECTiveness. Teaching and Teacher Education, 23, 1302-1316.

Gu, Q. , & Li, Q. (2015). Resilience of Chinese teachers: Confirming a new construct. Paper presented at the 16th Biennial Conference of the European Association for Research on Learning and Instruction (EARLI) , Limassol, Cyprus, August. Cited in teacher education. In R. Brandenberg, S. McDonough, J. Burke, & S. White (Eds. ) , Teacher Education: Innovation, intervention and impact (pp. 211-229). Singapore: Springer.

Hejazi E, Tanha Z, Rahmani S, R .( 2013). Loving  styles: relationships with big five factors of personality and attachment styles. Psychol Res, 8(30), 29-53.

Hemenover, S. H. (2003). Individual differences in rate of affect change:Student in affective chronometry. Journal ofPersonality and Social Psychology ,85,121-131.

Henderson, N. , & Milstein, M. (2003). Resiliency in schools: Marking it happen for students and educators, Corwin Press, Thousand Oaks, California.

Homan ‌KJ, ‌Boyatzis ‌CJ. (2010). The ‌protective ‌role ‌of attachment ‌to ‌God against ‌eating ‌disorder ‌risk ‌factors: Concurrent and prospective evidence. Eating Disorders,18 (3) ,239-58.

Jung, C. G. (2001). Psychology of the Unconscious:AStudy of the Transformations and Symbolisms of the Libido. Edited by William McGuire. Translated by Beatrice M. Hinkle, Collections: Bollingen Series.

Khanalizadeh Ini Z, Khanalizadeh Ini M,Khanalizadeh Amin Z. (2016). Evaluation and study of the role and attachment relation in personality characteristics of individuals. Third national conference on recent innovations in psychology, counseling and behavioral sciences; Tarbiat Modares University of Tehran.

 Khezri,S, & Manavipour, D. (2012). Psychometric Properties of HEXACO Personality Inventory among Students. The Neuroscience Journal of Shefaye Khatam,4 (4) ,50-60

Kirkpatrick, L. A. (1999). Attachment and Religious Representations and Behavior. In J. Cassidy & P. R. Shave (Eds) ,Handbook of attachment: Theory,research,and clinical applications (pp. 803-8220 ‌NewYork : Guilford.

Lee, K. , & Ashton, M. C. (2004). Psychometric properties of the HEXACO personality inventory. Multivariate Behavioral Research, 39 (2), 329–358.

Mirzaeiyan P, Baezat F, Khakpoor N. (2014 ). Internet addiction among students and its impact on mental health. Quarterly Journal of Information and Communication Technology in Educational Sciences,2 (1) , 141-160. Persian

Mofradidoost, R. , Abolghasemi, A. , & Hajloo, N. (2020). The personality dimensions and sense of coherence in individuals with and without gender dysphoria. Journal of Fundamentals of Mental Health, 22 (5) , 388-394. (Persian)

Mohammadi, M. (2005). Factors effective in tolerance of people in danger of misusing drugs. Doctoral dissertation: University of Medical Sciences and Welfare. (Full Text in Persian)

Mohammadi, M. , Jazayeri, A. R. , Rafie, A. H, Joukar, B. , & Pourshahbaz, A. (2006). Resilience factors in individuals at risk for substance abuse. Journal of Psychology (Tabriz University) , 1 (2-3) , 203-224. (Persian)

Nemati, S. , Mehdipour maralani, F. (2016). Structural Modeling Styles for Attachment to God; Resilience and Mental Health in Mothers of Children with Intellectual and Developmental Disabilities. Psychology of Exceptional Individuals, 6 (22) , 26-40

Nguyen, T. T. , Bellehumeur, C. , & Malette, J. (2015). God images and resilience: A study of Vietnamese immigrants. Journal of Psychology and Theology, 43 (4) , 271-282.

Palahang, H. , Neshatdoost, H. , & Moolavi, H. (2010). Standardization of Revised HEXACO Personality Inventory (HEXACO-PI-R) in Iranian Students. Journal of Modern Psychological Researches, 4 (16) , 49-62. (Persian)

Rosenberg, A. R. , Bradford, M. C. , McCauley, E. , Curtis, J. R. , Wolfe, J. , Baker, K. S. , & Yi‐Frazier, J. P. (2018). Promoting resilience in adolescents and young adults with cancer: Results from the PRISM randomized controlled trial. Cancer, 124 (19) , 3909-3917.

Rowatt, W. C. , & Kirkpatrick, L. A. (2002). Two Dimensions of attachment to God and their relation to affect and personality constructs. Scientific study of Religion, 41 (4 (, 637-651.

Sadeghi, M. , Asar, M. , Peimanpak, F. , & Ebrahimi, S. (2015). The role of the main aspects of personality in the relationship with God. Studies in Islam and Psychology, 8 (15) , 103-126. (Persian)

Shafiezadeh, R. (2012). The Relationship Between Resilience and the Big Five Personality Factors. Knowledge & Research in Applied Psychology, 13 (3) , 95-102. (Persian)

Shaver PR, Brennan KA.(1992). Attachment style and the big five personality traits: Their connection with romantic relationship outcomes. Pers Soc Psychol Bull, 18(5), 536-45.

Singh, R. , Mahato, S. , Singh, B. , Bhushal, S. , & Fomani, F. K. (2019). Psychometric properties of adolescent resilience questionnaire among Nepalese adolescents in Lalitpur. Asian Journal of Psychiatry,45, 13-17.

Tugade, M. M. , & Fredrickson , B. L. (2004). Resilient Individuals use positive emotion to bouce back from negative emotional experience. Journal of Personality and Social psychology, 86, 320-333.

Van Breda, A. D. ,(2018). A critical review of resilience theory and its relevance for social work. Social Work, 54 (1) , 1-18.

Yang , K. P. , Mao, X. Y. (2007). A study of nurses spiritual intelligence: Across- sectional questionnaire survey. Journal of Nursing Studies, 144, 999-1010.

Yorulmaz, Y. I. , Altinkurt, Y. , & Yilmaz, K. (2015). The Relationship between Teachers' Occupational Professionalism and Organizational Alienation. Online Submission, 4, 31-44.

Zahed-Babelan, A. , Rezaei Jamaloei, H. , & Sobhani-Herfati, R. (2017). An investigation of the relationship Between attachment to God and resilience with meaningful life among students. Knowledge & Research in Applied Psychology, 13 (49) ,75-85. (Persian)