Explaining The Relationship Between Spatial Structure And Social Action In The Markets Of Tehran Metropolis (Focusing On The Sociological Approach To Urban Spaces)

Subject Areas : Social Evolutions

Elmira Saaveh ¹ , Mohammadreza Pakdel Fard ^{2 *} , Hasan Sattari Sarbangholi ³

1 - Department of Architecture, Ta.C., Islamic Azad University, Tabriz, Iran.
2 - Department of Architecture and Urban Planning, Ta.C., Islamic Azad University, Tabriz, Iran.
3 - Department of Architecture and Urban Planning, Ta.C., Islamic Azad University, Tabriz, Iran.

Received: 2024-12-10 Accepted : 2025-04-05 Published : 2025-07-31

Keywords: Spatial Structure, Social Action, Tehran Metropolis Markets, Sociological Approach.,

Abstract :

Spatial structure and social action are fundamental factors in analyzing urban spaces and examining their social dynamics. The markets of Tehran metropolis, as one of the most significant arenas for social and economic interactions, possess unique potential for explaining the relationship between spatial structure and social action. This study, utilizing a sociological approach and a descriptive-analytical method, examines this relationship. Data were collected through quantitative and qualitative methods; in the quantitative section, questionnaires were distributed among 450merchants and visitors in Tehran's markets, based on Cochran's formula. In the qualitative section, semi-structured interviews were conducted with experts in related fields. The collected data were analyzed using “SPSS” and “AMOS,” software. The results reveal a significant and reciprocal relationship between the spatial features of the markets and the quality of social actions. Physical elements of the market, including spatial organization, accessibility, and interaction spaces, directly influence behavioral patterns and social interactions. By providing strategies to improve the spatial design of markets, this research emphasizes the importance of sociological approaches in urban space planning and management, contributing to enhancing social interactions and cultural sustainability in Tehran's metropolis markets.

References:

اسمعیل‌زاده‌وفائی، جمال. بیاتی، معصومه. 1402. معماری تجاری از بازار ایرانی تا مراکز خرید بزرگ نمونه مطالعاتی ایران‌مال، پنجمین کنفرانس بین‌المللی و ششمین کنفرانس ملی عمران، معماری، هنر و طراحی‌شهری، 14-1.
آقاجانی‌رفاه، رعنا. نوروز برازجانی، ویدا. نژادابراهیمی، احد. 1401. تحلیل برهم‌کُنش عوامل تأثیرگذار در مشارکت اجتماعی در نظریۀ شبکۀ کُنشگر لاتور بااستفاده‌از روش کیفی زمینه‌ای در بازار تاریخی تبریز،)، نشریۀ علمی‌پژوهشی-باغ‌نظر، دورۀ 19، شمارۀ 107، 126-111.
براتی، ناصر. نیک‌پیما، محمد. عالی‌زاده ملایوسف، سجاد. 1400. فضـای زبان؛ (زبان به‌مثابۀ عاملی تعیین‌کننده در تعریف و ادراک فضا)، فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-دانش‌شهرسازی، دورۀ 5، شمارۀ 1، 22-1.
بوذری، سیما. خلیفه، ابراهیم. بابکی‌نژاد، مجتبی. 1392. تبیین نقش بازار بزرگ تهران در توسعۀ گردشگری شهری تهران، فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-جغرافیایی سرزمین، دورۀ 10، شمارۀ 38، 80-63.
بوذری، سیما. خلیفه، ابراهیم. بابکی‌نژاد، مجتبی. 1392. تبیین نقش بازار بزرگ تهران در توسعۀ گردشگری شهری تهران، فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-جغرافیایی سرزمین، دورۀ 10، شمارۀ 38، 80-63.
توکلیان فردوسیه، مریم. اسماعیل‌پور، نجما. نقصان محمدی، محمدرضا. 1395. بازطراحی بازار مبتنی‌بر قابلیت شکل‌گیری و ثبت خاطرۀ جمعی؛ نمونه‌موردی: بازار خان شهر یزد، نشریۀ علمی‌پژوهشی-باغ‌نظر، دورۀ 13، شمارۀ 39، 56-45.
جوانمردی، محمدحسین. سجادی، خاطره. شبانی، غزاله. دعایی، مرجان. 1399. ارزیابی تأثیرات مؤلفه‌های فضا بر سازمان‌دهی رفتار محیطی شهروندان در فضاهای ورودی شهرها (نمونۀ موردی: دروازه قرآن شیراز)، نشریۀ علمی‌پژوهشی-منظر، دورۀ 12، شمارۀ 56، 57-46.
حبیبی، لیلا. مجمودی‌پاتی، فرزین. 1396. از بازار تا پاساژ: تحلیلی‌بر سیر تحولات فضاهای تجاری مدرن در شهر تهران، نشریۀ علمی‌پژوهشی-باغ‌نظر، دورۀ 14، شمارۀ 49، 56-45.
حسنی‌میانرودی‌، نسیم. ماجدی، حمید. سعیده‌زرآبادی، زهراسادات. زیاری، یوسفعلی. 1396. واکاوی مفهوم خاطرۀ جمعی و بازیابی آن در فضاهای شهری با رویکرد نشانه‌شناسی، نشریۀ علمی‌پژوهشی-باغ‌نظر، دورۀ 14، شمارۀ 56، 32-17.
حیدری، علی‌اکبر. کیایی، مریم. 1398. تحلیل تطبیقی الگوهای فضایی و ویژگی‌های شناختی بازار ایرانی بااستفاده‌از تئوری‌های «چیدمان فضا» و «گشتالت» (مطالعه‌موردی: مجموعۀ بازار قزوین)، فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مطالعات‌شهری، دورۀ 9، شمارۀ 33، 76-63.
دبدبه، محمد. ثقفی‌اصل، آرش. باقری صیقلانی، بیتا. زینالی، محمد. 1403. طراحی الگوی چارچوب تحلیلی در فراهم‌سازی شهر آینده‌نگر با رویکرد تبیینی؛ مبتنی‌بر محیط‌فرهنگی جامعه‌محور (گسترۀ واکاوی: کلان‌شهر تهران بزرگ)، دوفصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مطالعات بین‌رشته‌ای در تعالی معماری و شهرسازی، دورۀ 3، شمارۀ 2، 235-213.
دهناد، نازنین. مهدی‌نژاد، جمال‌الدین. کریمی، باقر. 1399. تبیین رابطه بین مؤلفه‌های مؤثر برکیفیت فضای باز جمعی در ارتقاء اجتماع‌پذیری محیط، فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مطالعات‌شهری، دورۀ 10، شمارۀ 37، 56-45.
راسکین، جان. 1402. هفت چراغ معماری، ترجمۀ: ریما فیاض، چاپ‌اول، تهران: انتشارات دانشگاه هنر.
روشنی، پریسا. حبیبی، کیومرث. سعیده‌زرآبادی، زهراسادات. 1396. ارایۀ الگوی مفهومی انسجام‌بخشی شبکۀ فضاهای شهری و به‌کارگیری آن در منطقۀ 6شهر تهران، نشریۀ علمی‌پژوهشی-باغ‌نظر، دورۀ 14، شمارۀ 48، 42-31.
سوئدبرگ، ریچارد. گرانووتر، مارک. 1397. جامعه‌شناسی اقتصادی: ساخت اجتماعی و کُنش اقتصادی (کتاب انسان شناخت)، ترجمۀ: علی‌اصغر سعیدی، ویراستار: زهره صفدری، چاپ‌دوم، تهران: مؤسسۀ تیسا ساغر مهر.
صادقی، هدی. بمانیان، محمدرضا. حمزه‌لو، سارا. 1401. تبیین مؤلفه‌های ادراک بصری در ساختار فضایی بازار سنتی تهران، دوفصلنامۀ علمی‌پژوهشی-فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی، دورۀ 7، شمارۀ 2، 123-99.
الکساندر، کریستوفر. 1387. زبان الگو بخش‌اول: شهرها، ترجمۀ: رضا کربلایی‌نوری، ویراستار: حمید خادمی، چاپ‌اول، تهران: مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
لینچ، کوین. 1395. تئوری شکل شهر، ترجمۀ: سیدحسین بحرینی، چاپ‌هفتم، تهران: مؤسسۀ چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
مهرابی، ساجده. مهدوی، افسون. اسلامی‌شهربابکی، مهین. تجربه‌کار، مهشید. 1402. رفتار در فضاهای شهری: مرور نظام‌مند مطالعات با روش‌های تحقیق کیفی، فصلنامۀ علمی‌پژوهشی- علوم جغرافیایی (جغرافیای کاربردی)، دورۀ 19، شمارۀ 45، 147-129.
Arribas-Bel, Daniel. Fleischmann, Martin. 2022. Spatial Signatures-Understanding (Urban) Spaces Through Form And Function, Journal Of Habitat International, 128(1): 1-11.
Feng, Jian. Hou, Huali. 2023. Review Of Research On Urban Social Space And Sustainable Development, Journal Of Sustainability, 15(22): 1-26.
Foroutan, Zahra. Tabibian, Manouchehr. 2022. The Evolution Of Urban Spaces In The Shadow Of Globalization With Emphasis On Socio-Cultural Dimensions, Space Ontology International Journal, 11(1): 45-57.
Ian Borer, Michael. 2006. The Location Of Culture: The Urban Culturalist Perspective, Journal Of City & Community, 5(2): 173-197.
Qi, Jie. Mazumdar, Suvodeep. Vasconcelos, Ana C. 2024. Understanding The Relationship Between Urban Public Space And Social Cohesion: A Systematic Review, International Journal Of Community Well-Being, 7(2): 1-58.
Rezaei, Naimeh. 2019. Baraza, The Space Of Public Life In Stone Town Of Zanzibar, Journal Of World Sociopolitical Studies, 3(3): 517-549.