تحلیل گفتمان انتقادی شاخه ای از علم زبان شناسی است که به بررسی رابطۀ متن و نحوۀ تولید ایدئولوژی می پردازد. نورمن فرکلاف در الگوی پیشنهادی خود برای تحلیل متن، سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین را درنظر می گیرد. مقالۀ حاضر با روش توصیفی-تحلیلی سعی دارد به بررسی دیدگاه مولوی دربارۀ مراحل سیر و سلوک عرفانی بپردازد. این پژوهش در سطح توصیف، کاربرد واژگان هسته ای و روابط معنایی واژگانی و فرآیندها را در مثنوی بررسی کرد. در سطح تفسیر گفتمان های ترک تعلقات، برتری کشف و شهود، انکار عقل جزوی، تدریجی بودن سیر و سلوک و لزوم متابعت از پیر به عنوان گفتمان های غالب مشخص شد. در سطح تبیین نیز این نتیجه به دست آمد که مولوی گفتمان های مسلط عصر خود را در این باره باز تولید کرده و دیدگاه وی در این زمینه با ایدئولوژی غالب روزگار خود همسو است. Manuscript profile

تذییل از مقوله‌های علم معانی است که معمولاً در جمله و شبه جمله به کار می‌رود و از انواع اطناب است. اطناب یکی از مهم‌ترین صنایعی است که کلام را بلیغ، رسا و مؤثر می‌سازد و آن را به‌مقتضای حال مخاطب و مناسب با احوال و درخور موضوع بحث می‌گرداند. بیشترین موارد کاربرد تذییل در مثنوی، مربوط به تمثیل‌هایی است که مولانا برای تأیید مطالبش به آوردن آن‌ها اقدام کرده است، زیرا غرض اصلی وی توضیح و تبیین یک مطلب است که زنجیرۀ حکایت‌های پی‌درپی او در مثنوی، هرکدام استدلال و تأییدی برای همان موضوع اوّلیه است و بدین ترتیب است که بسیاری از عرفا و مثنوی‌شناسان، سراسر مثنوی را یک مطلب واحد می‌دانند که از تسلسل حکایات حاصل شده است. نویسنده در این پژوهش به شیوۀ توصیفی – تحلیلی و ابزار کتابخانه‌ای درصدد آن است تا به بررسی موضوع تذییل در علم معانی بر مبنی کتاب مثنوی شریف بپردازد و همچنین برآن است تا دریابد هنر مولانا در کاربرد تذییل چیست و علت استفاده مولانا از آن و مقاصد و معانی مورد نظر وی در کاربرد آنچه بوده است؟ Manuscript profile