Identifying and explaining the key drivers affecting the sustainable urban regeneration process (Case study: target neighborhoods for the regeneration of the 6th district of Mashhad)

Subject Areas : Urban planning

Zohreh Koohjani ¹ , Ali Shamsoddini ²

1 - PhD Student of Urban Planning, Qeshm Branch, Islamic Azad University, Qeshm, Iran
2 - Associate Professor, Department of Architecture and Urban Planning, Shiraz Branch, Islamic Azad University, Shiraz,

Received: 2024-05-06 Accepted : 2024-08-09 Published : 2025-06-08

Keywords: Key Words: Sustainable regeneration, Key drivers, worn out fabric, informal settlement, area six.,

Abstract :

In recent years, sustainable urban regeneration has emerged as a crucial strategy for organizing and empowering deteriorated structures and informal settlements, drawing significant attention from policymakers, planners, and city managers. The fabric of Region 6 in Mashhad is characterized by worn-out structures and informal settlements, contributing to the instability of this urban area. Adopting a sustainable urban regeneration approach can mitigate ongoing disorder in these contexts and promote social and economic empowerment.

This research aims to identify and explain the key driving forces influencing the regeneration process, employing MaxQDA software, the Delphi technique, and the Cross-Impact Matrix (Critical Influence/Uncertainty Matrix). The study involved weighting the uncertainty and significance of each key factor, as identified by a panel of experts using the Delphi method. Results indicate that the most influential drivers in the regeneration process of Region 6 are: urban planning and management methods (score: 4.8), social security (4.8), participation and investment (4.5), immigration of nationals and interaction/participation of stakeholders (social cohesion and cooperation) (4.08), efficiency of monitoring bodies (3.8), and the development of ineffective urban fabric in Region 6 (3.6).

Region 6, located in the southeastern part of Mashhad, has evolved into an organic, highly dense, and deteriorated urban fabric due to unplanned urban expansion. This has led to significant physical, social, and economic challenges and makes the area one of the largest informal settlements in the city. According to the 2016 census, the region spans 1,869 hectares, with a population of approximately 232,616. Within this, 421 hectares are classified as dilapidated fabric housing nearly 125,502 residents. The findings provide valuable insights for developing targeted strategies and informed policies aimed at the effective regeneration of distressed urban areas.

References:

1. ایمان‌پور، م.ر.، شمس‌الدینی، ع.، و سرور، ر. (1400). تحلیل سناریوهای اسکان غیررسمی در شهرهای شمال شرق ایران (مورد مطالعه: شهر بجنورد). نشریه مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی، (5)، 77-92.
2. امینی، م.، صارمی، ح.م.، و قالیباف، م. ب. (1395). جایگاه حکمروایی شهری در فرایند بازآفرینی بافت فرسوده شهری (مطالعه موردی: منطقه ۱۲ شهر تهران). تحقیقات جغرافیایی، (130).
3. ایمان‌پور، م.ر.، شمس‌الدینی، ع.، و سرور، ر. (1401). شناسایی و تحلیل پیشران‌های کلیدی مؤثر بر اسکان غیررسمی در شهر بجنورد. نشریه شهر پایدار، (23)، 165-182. https://doi.org/10.29252/geores.33.3.202
4. امیری، خ.، مسعود، م.، مرادی چادگانی، د.، صافی اصفهانی، ف.، و صادقی، ن. (1400). تدوین الگوی مشارکت‌پذیری الکترونیکی شهروندان در بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهر اصفهان. نشریه جغرافیا و مطالعات محیطی، (39). https://doi.org/10.22034/jsc.2021.281532.1456
5. امیری، خ.، مسعود، م.، مرادی چادگانی، د.، صادقی، ن.، و صافی اصفهانی، ف. (1401). معرفی الگوی کاربردی مقتدرسازی اجتماع منسجم محلی در فضای سایبرنتیک به‌منظور ارتقاء سطح مشارکت ساکنان در بازآفرینی نواحی دچار افت شهری اصفهان. نشریه مطالعات شهری، (42). https://doi.org/10.34785/J011.2022.717
6. ایزدفر، ا.، ساسان پور، ف.، تولایی، س.، و سلیمانی، م. (1399). بازآفرینی پایدار شهری بر پایه سناریونگاری (موردشناسی: منطقه 14 شهرداری اصفهان). فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری–منطقه‌ای، 10(34)، 45-68.
7. ایزدفر، ن.، رضایی، م.ر.، و محمدی، ح. (1399). ارزیابی بافت‌های ناکارآمد شهری بر اساس رویکرد بازآفرینی پایدار (مطالعه موردی: بافت ناکارآمد شهری یزد). فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 8(2)، 327-345. https://doi.org/10.22059/jurbangeo.2020.293372.1199
8. ابراهیم‌نژاد، م.ر.، شیخ‌الاسلامی، ع.ر.، و ملک حسینی، ع. (1400). الگوی ارزیابی پروژه‌های محرک توسعه در بازآفرینی بافت فرسوده شهری. نشریه تحقیقات جغرافیایی، (141). https://doi.org/10.22059/jurbangeo.2020.293372.1199
9. برش منطقه شش شهرداری مشهد. (1397).
10. پوراحمد، ا. (1389). سیر تحول مفهوم‌شناسی بازآفرینی شهری به‌عنوان رویکردی نو در بافت‌های فرسوده شهری. مطالعات شهر ایرانی-اسلامی، 1(1).
11. پوراحمد، ا.، کشاورز، م.، علی‌اکبری، ا.، و هادوی، ف. (1396). بازآفرینی پایدار بافت‌های ناکارآمد شهری. فصلنامه آمایش محیط، 10(37)، 167-194.
12. پاکرو، ن.، و ستارزاده، د. (1401). بررسی مؤلفه‌های مؤثر در چالش‌های نهادی مشارکت شهروندی در بازآفرینی پایدار شهری. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، (65). https://doi.org/10.52547/jgs.22.65.79
13. جعفری جبلی، ح.، موسی کاظمی، م.، حکمت‌نیا، ح.، و مختاری، ر. (1401). تبیین آثار بازآفرینی فضاهای شهری بر عملکرد اقتصادی و اجتماعی بافت تاریخی اصفهان. نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، (85). https://doi.org/10.22108/gep.2021.130646.1459
14. حسینی، ع.، کهکی، ف.، و احدی، ز. (1400). تبیین اهمیت کیفیت مکان در بازآفرینی شهری با رویکرد آینده‌پژوهی (مورد مطالعه: منطقه ده شهر تهران). نشریه پژوهش‌های جغرافیایی برنامه‌ریزی شهری، 9(4). https://doi.org/10.22059/jurbangeo.2021.325724.1538
15. حاتمی‌نژاد، ح.، پوراحمد، ا.، و نصرتی، م. (1398). آینده‌پژوهی در بافت فرسوده شهری (مطالعه موردی: ناحیه یک منطقه 9 شهر تهران). فصلنامه اطلاعات جغرافیایی سپهر، 28(109). https://doi.org/10.22131/sepehr.2019.35637
16. حجازی‌نیا، س.، رحیمی، م.، و شمس‌الدینی، ع. (1401). تبیین اثرات حاشیه‌نشینی بر میزان وقوع جرایم شهری در شهر یاسوج (مطالعه موردی: سکونتگاه‌های پیرامونی مادوان سفلی، بلهراز و مهریان). فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 12(4)، 363-382. https://doi.org/10.22034/jgeoq.2022.303346.3286
17. حاتمی‌نژاد، ح.، پوراحمد، ا.، و نصرتی‌هِشی، م. (1398). آینده‌پژوهی در بافت فرسوده شهری-مطالعه موردی: ناحیه یک، منطقه 9 شهر تهران. فصلنامه اطلاعات جغرافیایی سپهر، 28(109)، 37-55. https://doi.org/10.22131/sepehr.2019.35637
18. حیدری، م.، مشکینی، ا.، و احدنژاد روشتی، م. (1397). بازیافت زمین در بافت‌های فرسوده با رویکرد تأمین نیاز مسکن شهری (مطالعه موردی: بافت فرسوده بخش مرکزی شهر زنجان). فضای جغرافیایی، (61).
19. رسول نازی، س.، نقیبی، ف.، و خسرو نیا، م. (1401). بررسی نقش ظرفیت‌های مردمی و محلی در بازآفرینی بافت ناکارآمد شهری (نمونه موردی: بافت فرسوده ارومیه). نشریه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 54(1). https://doi.org/10.22059/jhgr.2020.305401.1008135
20. رئیس قنواتی، ک.، شمس‌الدینی، ع.، و حیدری، ع.ا. (1401). تعیین پیشران‌های کلیدی مؤثر بر توسعه پایدار شهر بندری ماهشهر با رویکرد آینده‌پژوهی. فصلنامه برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 26(1)، 173-199. https://doi.org/10.50541/HSMSP.26.1.173
21. رضایی، س.، کریمیان بستانی، م.، و میری، غ. (1401). شناسایی پیشران‌های مؤثر در بازآفرینی شهری سکونتگاه‌های غیررسمی با رویکرد آینده‌پژوهی (نمونه موردی: شهر زاهدان). مجله جغرافیا و توسعه فضای شهری، 9(4).
22. زارعی، ج.، امان‌پور، س.، و فیروزی، ع. (1397). تحلیل مناسبات میان نهادی در مدیریت بازآفرینی شهری پایدار بافت‌های فرسوده (نمونه موردی: کلان‌شهر اهواز). نشریه مطالعات شهری، (19-31). https://doi.org/10.34785/J011.2019.354
23. زیاری، ک.، محمدی، م.، و پوراحمد، ا. (1391). اولویت‌بخشی به ایمن‌سازی بافت فرسوده کلانشهر کرج با استفاده از مدل ارزیابی چند معیاری. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، (79)، 1-14.
24. سجادی، ژ.، پرتانیان، ن.، و یزدانی‌راد، پ. (1400). رویکرد آینده‌نگاری در بازآفرینی محلات فرسوده شهری با تأکید بر مسکن پایدار. فصلنامه چشم‌انداز شهرهای آینده، 2(3).
25. سرشماری عمومی نفوس و مسکن. (1395).
26. سرشماری عمومی نفوس و مسکن. (1390).
27. سرشماری عمومی نفوس و مسکن. (1385).
28. شماعی، ع.، و پوراحمد، ا. (1389). بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه علم جغرافیا. تهران: دانشگاه تهران.
29. صفایی‌پور، م.، و زارعی، ج. (1396). برنامه‌ریزی محله‌‌محور و بازآفرینی پایدار بافت‌های فرسوده شهری با تأکید بر سرمایه اجتماعی (نمونه موردی: محله جولان شهر همدان). مجله آمایش جغرافیایی فضا، 7(23).
30. علی‌اکبری، ا.، و امینی، م. (1389). کیفیت زندگی شهری در ایران (1365-1385). نشریه علمی‌پژوهشی رفاه اجتماعی، 10(36)، 121-148.
31. فرید، ی. (۱۳۸۵). جغرافیا و شهرشناسی (چاپ ۶). تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز.
32. فنی، ز.، توکلی‌نیا، ج.، و بیرانوندزاده، م. (1399). کاربست تحلیلی-ساختاری بازآفرینی پایدار شهری. نشریه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 52(1). https://doi.org/10.22059/jhgr.2018.242890.1007558
33. فدایی جزی، ف.، مختاری ملک‌آبادی، ر.، و ابراهیمی بوزانی، م. (1400). بافت‌های فرسوده فرصتی برای توسعه درون‌زای شهری در راستای تأمین مسکن (محله سرچشمه منطقه سه شهر اصفهان). نشریه مطالعات توسعه پایدار شهری و منطقه‌ای، 2(3).
34. معروف‌نژاد، ع. (1400). تحلیل و رتبه‌بندی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری از منظر شاخص‌های اجتماعی با استفاده از تکنیک ماباک. نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی، (78). https://doi.org/10.22034/gp.2021.44455.2778
35. مباشری، م. (1401). تحلیل اثرات بازآفرینی پایدار بافت فرسوده بر کاهش جرم و افزایش امنیت (مطالعه موردی: شهر زابل). فصلنامه مطالعات علوم اجتماعی، 8(2).
36. نادریان، ز. (1396). بازآفرینی فرهنگی اجتماعی فضاهای شهری با هدف ارتقاء هویت محله‌ای (مطالعه موردی: محله‌ سنگ شیر همدان). مطالعات محیطی هفت حصار، (1).
37. ویسی، ف.، مرادی، ا.، و دیوانی، آ. (1399). مقایسه ظرفیت بازآفرینی شهری پایدار در محله‌هایی با بافت فرسوده و غیررسمی شهری (مطالعه موردی: شهر مریوان). پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 8(1)، 45-71.
38. Chowdhury, N. A., Chen, P. H., و Tiong, L. R. (2011). Analysing the structure of public-private partnership project using network theory. Construction Management and Economics, 29(3), 247-267. https://doi.org/10.1080/01446193.2010.537354
39. Freeman, E., و Reed, D. L. (1983). Stockholders and stakeholders: A new perspective on governance. California Management Review, 25(3), 88-106. https://doi.org/10.2307/41165018
40. Godet, M. (2000). The art of scenarios and strategic planning: Tools and pitfalls. Technological Forecasting and Social Change, 65(1), 3-22. https://doi.org/10.1016/S0040-1625(99)00120-1
41. Hongjie, X., و Ming, C. (2017). Toward a compact settlement: A sustainable development way of settlements for Chinese city. Futures, 84, 63-75. https://doi.org/10.1109/ICMSS.2009.5302177
42. Korkmaz, C., و Balaban, O. (2020). Sustainability of urban regeneration in Turkey: Assessing the performance of the north Ankara urban regeneration project. Habitat International, 95, 102081. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2019.102081
43. Ratcliffe, J., و Krawczyk, E. (2011). Imagineering city futures: The use of prospective through scenarios in urban planning. Futures, 43(6), 642-653. https://doi.org/10.1016/j.futures.2011.05.005
44. Tirziu, A. (2020). Urbanization and cities of the future. International Journal for Innovation Education and Research, 8(3), 235-245. https://doi.org/10.31686/ijier.vol8.iss3.2225
45. Zegras, C., و Rayle, L. (2020). Testing the rhetoric: An approach to assess scenario planning’s role as a catalyst for urban policy integration. Futures, 44(4), 303-318. https://doi.org/10.1016/j.futures.2011.10.013
46. scenariothinking.org. (2016). Driving forces. http://scenariothinking.org/wiki/index.php/Driving_Forces
47. Wolfgang, J. W. (2013). ScenarioWizard 4.02 Constructing consistent scenarios using cross-impact balance analysis. Stuttgart: Stuttgart Research Center for Interdisciplinary Risk and Innovation Studies, University of Stuttgart.
48. Riccardo, P., و Vecchiato, W. (2012). Urban regeneration: A handbook (No. 2). London: Sage.