معلقات سبع یکی از گنجینههای فرهنگی بزرگ بشر و از افتخارات تاریخ ادبیات و ادبیات عرب است. کشور ایران به دلیل همجواری با سرزمینهای عرب از زبان، ادبیّات و فرهنگ عرب تأثیر پذیرفته است. اگرچه این تأثیر، متقابل و عمیق است؛ اما بیگمان تأثیر ادبیات عرب بر شاعران دورههای آغ چکیده کامل
معلقات سبع یکی از گنجینههای فرهنگی بزرگ بشر و از افتخارات تاریخ ادبیات و ادبیات عرب است. کشور ایران به دلیل همجواری با سرزمینهای عرب از زبان، ادبیّات و فرهنگ عرب تأثیر پذیرفته است. اگرچه این تأثیر، متقابل و عمیق است؛ اما بیگمان تأثیر ادبیات عرب بر شاعران دورههای آغازین ادبیات فارسی عمیقتر و بزرگتر بوده است. یکی از اهداف اصلی این پژوهش تحلیل و مقایسۀ اشعار مربوط به توصیف اطلال و دمن در معلقات سبع با شعر چهار تن از برجستهترین شاعران سبک خراسانی؛ یعنی عنصری، منوچهری دامغانی، امیرمعزی و ناصرخسرو است. نویسنده در این پژوهش درصدد آن است تا به شیوۀ توصیفی – تحلیلی و ابزار کتابخانهای به بررسی، تحلیل و توصیف اطلال و دمن در معلقات سبع و شاعران برجستۀ سبک خراسانی بپردازد. اکثر قریب بهاتفاق محقّقانی که دربارۀ تأثیرپذیری شعر فارسی از شعر عربی در مقولۀ توصیف اطلال و دمن قلمفرسائی کردهاند، در این نظر متفقاند که شاعران ایرانی در سرودن اشعار مربوط به بازماندههای خانۀ معشوق دنبالهرو شاعران عرب بودهاند و از شعر شاعران سرشناس عرب در این زمینه بهعنوان الگو و نمونۀ کار خود استفاده کردهاند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که شاعران فارسی زبان نتوانستهاند مانند شاعران عرب، حس اندوه و فراق عاشق از دیدن اطلال را به مخاطب انتقال دهند و در این راه ناکام بودهاند و در این نوع ادبی، شعرشان حاصلی جز تکلفگویی نداشته است.
پرونده مقاله
یکی از بنمایههای داستانی در منظومههای عاشقانه، بیفرزندی والدین عشّاق است. این بنمایه، نقطۀ ورود عشاق به داستان است، بنابراین نویسنده تمام هنر خود را به کار گرفته تا آن را حادثهای بهیادماندنی توصیف کند. این تحقیق به روش توصیفی-تحلیلی به طبقهبندی بنمایۀ بیفرزندی چکیده کامل
یکی از بنمایههای داستانی در منظومههای عاشقانه، بیفرزندی والدین عشّاق است. این بنمایه، نقطۀ ورود عشاق به داستان است، بنابراین نویسنده تمام هنر خود را به کار گرفته تا آن را حادثهای بهیادماندنی توصیف کند. این تحقیق به روش توصیفی-تحلیلی به طبقهبندی بنمایۀ بیفرزندی در منظومههای عاشقانۀ فارسی میپردازد و نقش هر یک از این طبقهبندی و زیرگونهها در روایت داستان را بررسی مینماید. برای این منظور کتاب یکصد منظومۀ عاشقانه فارسی مبنای کار قرارگرفته است. بر اساس نتایج بهدستآمده، در سی منظومه، والدین عشاق از بیفرزندی رنج بردهاند. صاحب فرزند شدن ایشان به شکلهای فرزند دار شدن با دعا و خیرات، استعانت از درویش با خوردن تبرک، با حضور تنها یکی از والدین، مخفی نگهداشتن تولد کودک و پیشبینی تولد فرزند اتفاق افتاده است. سیر تحول این بنمایه نشان میدهد، کاربرد آن از اساطیر آغاز شده و در داستانهای عامه، بسیار ابتدایی و سادهلوحانه بوده است. نویسندگان منظومههای عاشقانۀ فارسی قرن چهارم تا نهم، با بهرهگیری از ذوق خود، آن را به شکلهای متنوعی به کار بردهاند. از قرن نهم به بعد، چیز جدیدی به آن اضافه نشده و تکرار موارد قبلی است. اوج استفاده از آن، قرن دوازدهم و به دلیل افزایش منظومهپردازان هندی است. نقش آن در ساختار روایی داستان از آن جهت است که نویسنده با به تصویر کشیدن صاحب فرزند شدن دشوار والدین، ذهن مخاطب را برای اتفاقاتی که از جانب این فرزندان در ادامۀ داستان شکل گرفته، آماده و باعث افزایش کنشهای بعدی میگردد.
پرونده مقاله
شکوائیه، یکی از گونههای ادبیات غنایی است. این گونۀ ادبی در اصطلاح، شعری است که بیانگر دردها، رنجها و گرفتاریهای شخصی و اجتماعی شاعر است. این قسم از ادب غنایی از آغاز شکلگیری شعر فارسی در آثار شاعران دیده میشود، اما تحولات سیاسی و بیثباتی ایران در قرنهای پنجم و شش چکیده کامل
شکوائیه، یکی از گونههای ادبیات غنایی است. این گونۀ ادبی در اصطلاح، شعری است که بیانگر دردها، رنجها و گرفتاریهای شخصی و اجتماعی شاعر است. این قسم از ادب غنایی از آغاز شکلگیری شعر فارسی در آثار شاعران دیده میشود، اما تحولات سیاسی و بیثباتی ایران در قرنهای پنجم و ششم، سبب شد که اشعار شکوائی در آثار شاعران این دوره از جمله حکیم نظامی با بسامد بیشتری به کار رود. در این مقاله با هدف تأثیر اوضاع اجتماعی بر شکلگیری گونههای ادبی در یک دورۀ خاص و بهرهگیری از روش تحلیل محتوا و استفاده از منابع کتابخانهای انواع شکوائیه از آثار نظامی استخراج و تحلیل و بررسی میگردد. نتیجه پژوهش بیانگر اینست که قناعتپیشگی و عدم وابستگی به دربار مانع از آن نشده است که شاعر دیار گنجه، زبان گویای مردم زمانهاش، از رنجهای خود شکوه ننماید. اشعار شکوائی به کار رفته در آثار نظامی از لحاظ محتوایی به پنج دسته تقسیم میشوند: شکوائیههای شخصی، اجتماعی، سیاسی، فلسفی و عرفانی که گلایههای شخصی بسامد بیشتری نسبت به سایر شکوائیهها دارد.
پرونده مقاله
در این مقاله، به تشریح جایگاه عشق و خودآئینی (استقلال شخصیت)، بهمنزلۀ دو رانۀ روانشناختی و درعینحال اخلاقی بنیادی هستی بشر، در جهان حماسه خواهیم پرداخت. در جهان حماسه، در مقایسه با عشق، خودآئینی در شالودة هستی قهرمان حماسه قرار دارد؛ بهعبارتی، در حماسه ها، محور اصلی چکیده کامل
در این مقاله، به تشریح جایگاه عشق و خودآئینی (استقلال شخصیت)، بهمنزلۀ دو رانۀ روانشناختی و درعینحال اخلاقی بنیادی هستی بشر، در جهان حماسه خواهیم پرداخت. در جهان حماسه، در مقایسه با عشق، خودآئینی در شالودة هستی قهرمان حماسه قرار دارد؛ بهعبارتی، در حماسه ها، محور اصلی هستیِ قهرمان میل به خودآئینی است و عشق، هرچند پرشور و سوزان، صرفاً تابع آن است. در واقع، در چنین فضایی عشق صرفاً دستاویزی برای حفظ خودآئینی قهرمان است و مرجعیتی بیش از این ندارد. بدین منظور، با روش توصیفی-تحلیلی در ابتدا بر اساس آرای امانوئل کانت در فلسفۀ اخلاق، تعریفی اجمالی از اصل خودآئینی در برابر اصل دیگرآئینی به دست خواهیم داد. سپس، با مقایسۀ دو قهرمان اصلی دو حماسۀ بزرگ تاریخ بشر، یعنی رستم در شاهنامۀ فردوسی و آشیل در ایلیاد هومر، تشریح خواهیم کرد که چگونه محور در دنیای حماسه خودآئینی است و عشق مادون آن محسوب میشود.
پرونده مقاله
در دورۀ معاصر پژوهشگران بسیاری در حوزۀ ادبیات غنایی به شناخت وزن ترانههای عامیانه پرداختهاند. وزن ترانههای عامیانه فارسی وزنی زمانی و تکیهای است به صورتی که تکیههای وزنی روی هجاهای بلند یا سنگین قرار میگیرند و این وزنها به دو دسته وزنهای زبانی (نوایی) و وزنهای چکیده کامل
در دورۀ معاصر پژوهشگران بسیاری در حوزۀ ادبیات غنایی به شناخت وزن ترانههای عامیانه پرداختهاند. وزن ترانههای عامیانه فارسی وزنی زمانی و تکیهای است به صورتی که تکیههای وزنی روی هجاهای بلند یا سنگین قرار میگیرند و این وزنها به دو دسته وزنهای زبانی (نوایی) و وزنهای زمانی تقسیم میشوند. وزنهای زبانی بیشتر بر اساس ممیزههای زبرزنجیری زبان همچون تکیه و کشش و نواخت توصیف میشوند و در توصیف وزنهای زمانی، به غیر از ویژگیهای زبرزنجیری زبان از مفاهیم و اصطلاحات رایج در حوزۀ ضربآهنگ، مانند سرعت، نت سکوت، میزانهای ضرب بالا، ضد ضرب و تکیۀ وزنی نیز استفاده میشود. این پژوهش در پی پاسخ به این مسئله است که آیا پیش از نتایج پژوهشهای اخیر، در آثار فارابی و ابن سینا به اصول وزن به صورت دستاوردهای امروزی اشاره شده است؟ از این رو موضوع بحث را به روش توصیف و تحلیل فرم و محتوا کاویدهایم و منابع گوناگون بررسی شدهاند. فارابی و ابن سینا در حوزۀ وزن ترانههای عامیانه نیز نخستین پژوهشگرانی هستند که با به کارگیری اصطلاحات دورۀ خودشان دربارۀ وزن، به توصیف وزن ترانههای عامیانه پرداختهاند. فارابی وزن شعر را نیز از مقایسه آن با ایقاعات در موسیقی به دست میدهد. ابن سینا شعر را کلامی ترکیب شده از حروفی میداند که شامل هر چیزی است که بتوان از راه صوت و یا حتی حرکتها آن را شنید.
پرونده مقاله
منظومۀ خسرو و شیرین حکیم نظامی از منظومههای مشهور فارسی در حوزۀ ادبیات غنائیست. بنمایۀ داستان عشق است. در این داستان که چندین عشق در آن جریان دارد جایگاه عاشق و معشوق اغلب در حال جابجایی و نوسان است، سیر داستان، گاه متعارف و گاه نامتعارف میشود. از جمله کنشهای نامتعا چکیده کامل
منظومۀ خسرو و شیرین حکیم نظامی از منظومههای مشهور فارسی در حوزۀ ادبیات غنائیست. بنمایۀ داستان عشق است. در این داستان که چندین عشق در آن جریان دارد جایگاه عاشق و معشوق اغلب در حال جابجایی و نوسان است، سیر داستان، گاه متعارف و گاه نامتعارف میشود. از جمله کنشهای نامتعارف، سلطۀ عاشق بر معشوق است. انتظار این بود که مطابق با جاذبه و میدان مغناطیسی معشوق، تناسب مندی سلطه به نفع معشوق اعمال شود، اما برخلاف انتظار، شاهد نوسان و تغییر جایگاه سلطهایم. این پژوهش در یک مطالعۀ بینارشتهای با استفاده از منابع، اسناد و ابزار کتابخانهای به روش توصیفی ـ تحلیلی، چیستی و چرایی نوسان سلطۀ عشاق در منظومۀ یادشده را از منظر جامعهشناسی با تکیه بر آرای جورج لوکاچ، پییر بوردیو و تئودور آدورنو بررسی میکند. چون رفتار، منبعث از روان است این تحقیق به نقد روانکاوانه نیز رویکرد دارد. یافتهها نشان میدهد: هژمونی قدرت، پایگاههای طبقاتی، عینیات و ذهنیات جامعه و شاعر، نوسان سلطه را به نفع فرادستان رقم زده و همین دیالکتیک موجب نگرش و رهیافت نظامی به نوسان سلطه شدهاست.
پرونده مقاله