عشق و خودآئینی در جهان حماسه بر پایۀ مقایسۀ دو شخصیت رستم شاهنامۀ فردوسی و آشیل ایلیاد هومر
محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسی
ماری افتخارزاده
1
(کارشناس ارشد، ادبیات نمایشی، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
کلید واژه: عشق, شاهنامه, رستم, حماسه, ایلیاد, آشیل, خودآئینی, استقلال شخصیت,
چکیده مقاله :
در این مقاله، به تشریح جایگاه عشق و خودآئینی (استقلال شخصیت)، به‌منزلۀ دو رانۀ روان‌شناختی و درعین‌حال اخلاقی بنیادی هستی بشر، در جهان حماسه خواهیم پرداخت. در جهان حماسه، در مقایسه با عشق، خودآئینی در شالودة هستی قهرمان حماسه قرار دارد؛ به‌عبارتی، در حماسه ها، محور اصلی هستیِ قهرمان میل به خودآئینی است و عشق، هرچند پرشور و سوزان، صرفاً تابع آن است. در واقع، در چنین فضایی عشق صرفاً دستاویزی برای حفظ خودآئینی قهرمان است و مرجعیتی بیش از این ندارد. بدین منظور، با روش توصیفی-تحلیلی در ابتدا بر اساس آرای امانوئل کانت در فلسفۀ اخلاق، تعریفی اجمالی از اصل خودآئینی در برابر اصل دیگرآئینی به دست خواهیم داد. سپس، با مقایسۀ دو قهرمان اصلی دو حماسۀ بزرگ تاریخ بشر، یعنی رستم در شاهنامۀ فردوسی و آشیل در ایلیاد هومر، تشریح خواهیم کرد که چگونه محور در دنیای حماسه خودآئینی است و عشق مادون آن محسوب می‌شود.
In this article, we will anatomize the places of love and autonomy, as two fundamental psychological and, at the same time, moral drivers of human existence, in the epic world. In the world of epic, we will argue that, compared to love, autonomy is at the core of the epic hero's existence. In other words, in the world of epic, the main axis of hero’s existence is the hero of the desire for autonomy, and love, although passionate and burning, is merely subject to it. In fact, in the epic world, love is merely an excuse to maintain the hero's autonomy, and it's no more valid. To this end, based on the views of Immanuel Kant in the philosophy of ethics, we will first give a brief definition of the principle of “autonomy” as opposed to the principle of “Hetronomy”. Then, by comparing the two main heroes of the two great epics of human history, namely Rostam in Ferdowsi's Shahnameh and Achilles in Homer's Iliad, we will explain how the axis in the epic world is autonomous and love is subordinate to it.
اسلامی ندوشن، محمدعلی (1385). زندگی و مرگ پهلوان در شاهنامه. تهران: شرکت سهامی انتشار.
اسلامی ندوشن، محمدعلی (1386). داستان داستان‌ها: رستم و اسفندیار در شاهنامه. تهران: شرکت سهامی انتشار.
اسمیت، ژوئل (1383). فرهنگ اساطیر یونان و روم. ترجمۀ شهلا برادران خسروشاهی. تهران: فرهنگ معاصر و روزبهان.
افتخارزاده، ماری (1389). بررسی مقولة آزمندی در شاهنامه و ادبیات شکسپیر. (پایان‌نامة کارشناسی ارشد). دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.
برلین، آیزایا (1387). آزادی و خیانت به آزادی، شش دشمن آزادی بشر. ترجمۀ عزت‌الله فولادوند. تهران: ماهی.
حمیدیان، سعید (1383). درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی. تهران: ناهید.
خالقی مطلق، جلال (1369). بیژه و منیژه و ویس و رامین. فصلنامۀ ایران‌شناسی. 2 (6)، 289-273.
خالقی مطلق، جلال (1372). گل‌های رنج: برگزیدۀ مقالات در مورد شاهنامه. تهران: مرکز.
خطیبی، ابوالفضل (1394). یادداشت‌های شاهنامه‌شناسی. گزارش میراث. 9 (3 و 4)، 21-15.
دیویدسن، الگا (1378). شاه و پهلوان در شاهنامه. ترجمۀ فرهاد عطایی. تهران: نشر تاریخ ایران.
دیویس، کالین (1386). درآمدی بر اندیشۀ لویناس. ترجمۀ مسعود علیا. تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
زنر، آر. سی. (1384). زروان یا معمای زرتشتی‌گری. تهران: امیرکبیر.
سلیمان‌نژاد، فرهاد (1395) زایش دوباره‌ی حماسه از فلسفة نیچه. پژوهش‌های فلسفی. 10 (19)، 302-273.
ستاری، جلال (1388). اسطورۀ عشق و عاشقی در چند عشق‌نامۀ فارسی. تهران: میترا.
سیدیر، کنستان (1375). ایلیاد هومر. ترجمۀ محمد بقایی. تهران: دفتر مطالعات ادبیات داستانی.
فولادی، محمد؛ غلامی، زهرا (1398). نیروهای فراطبیعی و نقش آنها در طومار هفت‌لشکر. نشریۀ نثرپژوهی ادب فارسی. 22 (22)، 170-145.
فردوسی، ابوالقاسم (1960-1971م). شاهنامه. زیر نظر یوگنی ادواردویچ برتلس و عبدالحسین نوشین. مسکو: آکادمی علوم اتحاد جماهیر شوروی.
فردوسی، ابوالقاسم (1386) شاهنامه. به کوشش جلال خالقی مطلق. تهـران: مرکـز دائـرة‌المعـارف بزرگ اسلامی.
فردوسی، ابوالقاسم (1388). شاهنامه. به کوشش سعید حمیدیان. بر اساس چاپ مسکو. تهران: قطره.
قیصری، جلیل و نجاری، ابراهیم (1397). اسطوره و شعر. تهران: ناسنگ.
علیا، مسعود (1388). کشف دیگری همراه با لویناس. تهران: نی.
کانت، امانوئل (1381) در پاسخ به پرسش روشنگری چیست؟، از مدرنیسم تا پست‌مدرنیسم. ترجمۀ سیروس آرین‌پور. تهران: بی نا.
کانت، ایمانوئل (1394). بنیاد مابعدالطبیعۀ اخلاق. ترجمۀ حمید عنایت و علی قیصری. تهران: خوارزمی.
کندی، مایک دیکسون (1385). دانشنامۀ اساطیر یونان و روم. ترجمۀ رقیه بهزادی. تهران: طهوری.
گرانت، مایکل و هیزل، جان (1384). فرهنگ اساطیر کلاسیک. ترجمۀ رضا رضایی. تهران: ماهی.
محجوب، محمدجعفر (1371). نظری به سیر عشق در داستان ویس و رامین. فصلنامۀ ایران‌شناسی. 4 (15)، 511-469.
مسکوب، شاهرخ (1384). ارمغان مور. تهران: نی.
مسکوب، شاهرخ (1385). مقدمه‌ای بر رستم و اسفندیار. تهران: علمی فرهنگی.
نوسباوم، مارتا (1374). ارسطو. ترجمة عزت‌الله فولادوند. تهران: طرح نو.
هالیول، استیون (1388). پژوهشی دربارة فن شعر ارسطو. ترجمة مهدی نصرالله‌زاده. تهران: مینوی خرد.
هوشیار، هما؛ کاظم خانلو، ناصر؛ پارسا سرشت، رضا؛ غفوری‌فر، مرضیه (1394، خرداد ماه). مقایسة ویژگی‌های قهرمانان در هفت‌خوان‌های پهلوانی و عرفانی. کنفرانس ملی هزارة سوم و علوم انسانی. شیراز.
هومر (1378). ایلیاد. ترجمة سعید نفیسی. تهران: علمی و فرهنگی.
یگر، ورنر (1376). پایدیا. ترجمۀ محمدحسن لطفی. جلد اول، تهران: خوارزمی.
_||_Berlin, I. (2008). Freedom and betrayal of freedom, The six enemies of human freedom. Ezatullah Fooladvand (Trans.). Tehran: Mahi.
Davidson, O. (1999). The king and the hero in the Shahnameh. Farhad Atai (Trans.). Tehran: Publication of Iranian History.
Davis, C. (2007). An introduction to Levinas thought. M. Olya (Trans.). Tehran: Research Institute of Iranian Wisdom and Philosophy.
Eftekharzadeh, M. (2010). A study of the category of greed in Shakespeare's literature and Shahnameh. (Master Thesis). Islamic Azad University - Central Tehran Branch, Tehran, Iran.
Eslami Nodooshan, M. (2007). Stories of stories: Rostam and Esfandiar in Shahnameh. Tehran: Anteshar Co.
Ferdowsi, A. (1960-1971). Shahnameh. Under the supervision of Yevgeny Eduardovich Bertels and Abdolhossein Noushin. Moscow: Academy of Sciences of the Soviet Union.
Ferdowsi, A. (2007). Shahnameh, Jalal Khaleghi Motlagh (Emend.). Tehran: Center of the Great Islamic Encyclopedia.
Ferdowsi, A. (2009). Shahnameh. S. Hamidian (Emend.). Based on Moscow edition. Tehran: Qatreh.
Fouladi, M.; Gholami, Z. (2019). Supernatural forces and their role in the Haftalshkar scroll. Journal of Persian Literature Prose. 22 (22), 145-170.
Grant, M.; Hazel, J. (2005). The Culture of Classical Mythology. R. Rezaei (Trans.). Tehran: Mahi.
Halliwell, S. (2009). A research on the art of Aristotle poetry. M. Nasrollahzadeh (Trans.). Tehran: Minavi Kherad.
Hamidian, S. (2004). An introduction to Ferdowsi thought and art. Tehran: Nahid.
Homer (1999). Iliad. S. Nafisi (Trans.). Tehran: Scientific and Cultural.
Hoshyar, H.; Kazem Khanloo, N.; Parsa Seresht, R.; Ghafoorifar, M. (2015, June).Comparison of the characteristics of heroes in heroic and mystical readings. National Conference of the Third Millennium and Humanities. Shiraz.
Islami Nodooshan, M. (2006). The life and death of a hero in Shahnameh. Tehran: Anteshar Co.
Kant, E. (2002). What is the answer to the question of enlightenment?", from modernism to postmodernism. S. Arinpour (Trans.). Tehran: N.P.
Kant, E. (2015). Foundation for the metaphysics of ethics. Hamid Enayat and Ali Qaisari (Trans.). Tehran: Kharazmi.
Kennedy, M. (2006). Encyclopedia of greek and roman mythology. Roghayeh Behzadi (Trans.). Tehran: Tahoori.
Khaleghi Motlagh, J. (1980). Bijeh and Manijeh and Weiss and Ramin. Iranian Studies Quarterly. 2 (6), 273-298.
Khaleghi Motlagh, J. (1983). Complaints of suffering: Selected articles on Shahnameh. Tehran: Center.
Khatibi, A. (2015). Shahnameh notes. Heritage report. 9 (3 and 4), 15-21.
Mahjoub, M. (1992). A theory of the course of love in the story of Weiss and Ramin. Iranian Studies Quarterly. 4 (15), 469-511.
Moskoob, Sh. (2005). Armaghane Moor. Tehran: Ney.
Moskoob, Sh. (2006). Introduction to Rostam and Esfandiar. Tehran: Cultural Science.
Nussbaum, M. (1995). Aristotle. E. Fooladvand (Trans.). Tehran: New Design.
Olya, M. (2009). Another Discovery with Levinas. Tehran: Ney.
Qaisari, J.; Najjari, E. (2018). Myth and Poetry. Tehran: Nasang.
Sattari, J. (2009). The myth of love and romance in several Persian love letters. Tehran: Mitra.
Sydir, Constain (1996). Homer's Iliad. M. Baghaei (Trans.). Tehran: Office of Fiction Studies.
Smith, J. (2004). The culture of greek and roman mythology. Sh. Baradaran Khosroshahi (Trans.). Tehran: Contemporary Culture and Roozbehan.
Soleimannejad, F. (2016). The rebirth of epic from Nietzsche's philosophy. Philosophical research. 10 (19), 273-302.
Stinton, T.C.W. (1975). Hamartia in Aristotle and greek tragedy. The Classical Quarterly. 25 (2), 221-254.
Yeager, W. (1997). Payday. M. Lotfi (Trans.). Vol. I. Tehran: Kharazmi.
Zener, R. C. (2005). Zarwan or the riddle of Zoroastrianism. Tehran: Amirkabir