معماری مصر در دوره ممالیک بحری شاهد برپایی شماری از سازه ها متأثر از زمینهها و اهداف سیاسی بود. این زمینهها، عناصر و اسلوبهایی را به معماری افزودند و عرصه را برای افزایش شمار بناهایی با چنان مشخصهها فراهم کردند. این مقاله این پرسش را پاسخ می دهد که عوامل سیاسی چگ أکثر
معماری مصر در دوره ممالیک بحری شاهد برپایی شماری از سازه ها متأثر از زمینهها و اهداف سیاسی بود. این زمینهها، عناصر و اسلوبهایی را به معماری افزودند و عرصه را برای افزایش شمار بناهایی با چنان مشخصهها فراهم کردند. این مقاله این پرسش را پاسخ می دهد که عوامل سیاسی چگونه بر معماری ممالیک بحری در مصر اثر گذاشتند؛ چه بناهایی تحتتأثیر این عوامل پدید آمدند و مشخصات متناظر با امر سیاسی در این بناها چه بود؟ یافتههای پژوهش نشان میدهد که عوامل و اهدافی نظیر مشروعیت سیاسی، تسلط بر جامعه، حفظ حکومت و ثروت، تبدیل مصر به مرکز خلافت و نیز مسئله هویت، ممالیک را به سوی افزایش فعالیتهای معماری سوق داد. همچنین بناهایی چون طباق، مسجد جامع، مدرسه، خانقاه، زاویه، حمام، رباط، سبیلکُتاب و مقبره و سازههایی نظیر میدانها و پلها از جمله بناهایی هستند که تحتتأثیر زمینههای سیاسی در مصر پدید آمدند.
تفاصيل المقالة
بررسی زمین های وقفی مصر در عصر ممالیک موضوعی است که پژوهش حاضر بدان پرداخته است؛ در دوره ممالیک سپهسالاران نظامی به دلیل سلطه مطلق بر نواحی اقطاعی و نیز درآمدهای فراوان آن نوعی استبداد نظامی پدید آوردند و همواره قدرت سلاطین را محدود میکردند. پیامد منفی این اقدام آن بود أکثر
بررسی زمین های وقفی مصر در عصر ممالیک موضوعی است که پژوهش حاضر بدان پرداخته است؛ در دوره ممالیک سپهسالاران نظامی به دلیل سلطه مطلق بر نواحی اقطاعی و نیز درآمدهای فراوان آن نوعی استبداد نظامی پدید آوردند و همواره قدرت سلاطین را محدود میکردند. پیامد منفی این اقدام آن بود که امرای قدرتمند به درآمد اراضی و سهم خویش بسنده نکردند بلکه به اراضی موقوفه نیز دستاندازی نمودند و برای افزایش ثروت و قدرت خویش از برخی ابزارهای سیاسی- اقتصادی مثل رشوه دادن به ناظر اوقاف نیز بهره جستند. در مقابل، سلاطین مملوکی با هدف مهار قدرتِ افسار گسیخته امیران و ممانعت از تعدی آنان سیاستهای مختلفی اتخاذ کردند؛ خارج ساختن اوقاف و احباس از دست شافعیان، نظارت مستقیم سلطان و نایب السلطنه یا یکی از سران معتمد حکومتی مثل دوادار کبیر بر آن، تفکیک وظایف دیوان احباس و اوقاف با هدف اشراف بیشتر بر زمینهای وقفی و انتصاب ناظر اوقاف به دستور شخص سلطان از جمله اقداماتی بود که تباهی بسیاری از زمینهای وقفی و شورشهای اجتماعی را در پی داشت.
تفاصيل المقالة
طباق، نخستین مرکز تربیتی و آموزشی در دوره مملوکی بود که وظیفه تربیت متصدیان امور اداری و نظامی دولت ممالیک را بر عهده داشت. نظام آموزشی طباق با سایر مراکز آموزشی متفاوت بود. برخلاف آموزش رسمی جامعه که از دوره ابتدایی در مکتبخانهها شروع و در مدارس به پایان میرسید و در أکثر
طباق، نخستین مرکز تربیتی و آموزشی در دوره مملوکی بود که وظیفه تربیت متصدیان امور اداری و نظامی دولت ممالیک را بر عهده داشت. نظام آموزشی طباق با سایر مراکز آموزشی متفاوت بود. برخلاف آموزش رسمی جامعه که از دوره ابتدایی در مکتبخانهها شروع و در مدارس به پایان میرسید و در آنها مجموعهای هماهنگ از دروس مقدماتی و عالی غیر نظامی آموزش داده میشد، در طباق اولویت اصلی با آموزشهای نظامی، فنون رزم، کاربرد انواع سلاحها، اسبسواری و مانند آنها بود. در این آموزشکدهها جز بردگان مملوک کسی اجازه حضور و تحصیل نداشت و بسیاری از سلاطین و امیران مملوکى دانشآموخته طباق بودند. هر طباق به طبقه خاصی از بردگان کمسنوسال و از ملیتى معین اختصاص داشت و فارغالتحصیلی از طباق آزادی رسمی از بردگی و دریافت سلاح و ادوات رزم و ورود به خدمات نظامى به عنوان سرباز را در پى داشت.
تفاصيل المقالة
مصر در عصر ممالیک بحری در چندین مرحله شاهد گروش قبطیان مسیحی به اسلام بود.سلطة قبطیان بر دواوین حکومتی نفرت و انزجار علما و توده های مسلمان را برانگیخت و در چند برههشورش های توده های مسلمان را درپی داشت. این شورش ها امیران مملوک را وادار به صدور فرمان هاییبر جامعة قبطی أکثر
مصر در عصر ممالیک بحری در چندین مرحله شاهد گروش قبطیان مسیحی به اسلام بود.سلطة قبطیان بر دواوین حکومتی نفرت و انزجار علما و توده های مسلمان را برانگیخت و در چند برههشورش های توده های مسلمان را درپی داشت. این شورش ها امیران مملوک را وادار به صدور فرمان هاییبر جامعة قبطی کرد. در واکنش، شماری از قبطیان سعی کردند با الشروط العمریه در جهت اعمالگروش ظاهری به اسلام خود را از قید و بندهای این مقررات رها سازند، در حالی که هم چنان باهم کیشان سابقشان ارتباط داشتند. این اسلام پذیری ظاهری نیز با فوران خشم توده های مسلمان رو بهرو گردید و به شورش سال 755 ه. منتهی شد که امنیت جانی و اجتماعی قبطیان را به خطر انداخت، وناگزیر شمار بسیاری از آنان به اسلام روی آوردند و به جامعه مسلمان پیوستند. گروش های این دورهدست قبطیان را از دیوا ن های حکومتی و به طور کلی ساختار قدرت در مصر کوتاه کرد و شمار آنان رابه حداقل رساند.
تفاصيل المقالة
کنزالدرر و جامع الغُرَر کتابی است در تاریخ عمومی، تألیف یکی از ترکان نه چندان پرآوازه در دورهممالیک مصر به نام ابنآیبک دواداری، که آن را در نه جلد فراهم آورده است و از این طریق یک دورهتقریبا کامل از تاریخ سلسله های مصر پس از اسلام را تا زمان خود ارائه کرده است. آگاهی دق أکثر
کنزالدرر و جامع الغُرَر کتابی است در تاریخ عمومی، تألیف یکی از ترکان نه چندان پرآوازه در دورهممالیک مصر به نام ابنآیبک دواداری، که آن را در نه جلد فراهم آورده است و از این طریق یک دورهتقریبا کامل از تاریخ سلسله های مصر پس از اسلام را تا زمان خود ارائه کرده است. آگاهی دقیقنویسنده از رویدادهای دوره ممالیک که ناشی از ارتباط ویژه نویسنده با حکومت و حضور او در دربار ودسترسی وی به استاد دولتی بوده، در دو جلد واپسین کتاب انعکاس یافته است. مسائل سیاسی، ادبی ونظامی محورهای عمده نویسنده در طرح گزارش های تاریخ یاند، ولی از موضوعات اجتماعی، اقتصادی وفرهنگی نیز در این کتاب غفلت نشده است. در این مقاله ویژگی ها و نقاط قوت و ضعف کنزالدرر بررسیشده است.
تفاصيل المقالة
تِیْمور گورْکانی (ﺣﻜ. 771-807ﻫ) در سومین مرحله از یورش های خود، یورش هفت ساله، در 803ﻫ به شام لشکر کشید. در این مقاله زمینه ها و علل لشکرکشی تیمور به شام بررسی شده، مسئله ای که به جنبههای گوناگون آن در پژوهش های پیشین توجهی نشده است. در سیاست های توسعه طلبانه و أکثر
تِیْمور گورْکانی (ﺣﻜ. 771-807ﻫ) در سومین مرحله از یورش های خود، یورش هفت ساله، در 803ﻫ به شام لشکر کشید. در این مقاله زمینه ها و علل لشکرکشی تیمور به شام بررسی شده، مسئله ای که به جنبههای گوناگون آن در پژوهش های پیشین توجهی نشده است. در سیاست های توسعه طلبانه و دین مدارانه تیمور یورش به سرزمین های شام و مصر در اولویت نبود. او بارها کوشید با نامه نگاری و دیپلماسی نظر ممالیک را به ایجاد روابط مسالمت آمیز جلب کند؛ واکنش ممالیک به پیشنهادهای تیمور، دور از تدبیر و آداب دیپلماتیک بود. راهبرد کلان ممالیک در مواجهه با تیمور، نه صلح و نه جنگ بود، در حالی که تیمور در پی برقراری رابطه سیاسی و اقتصادی و حداکثر پذیرش دست نشاندگی از سوی ممالیک بود. ممالیک نه تنها به مکاتبات تیمور روی خوش نشان نداند، بلکه ایلچیان او را کشتند و بارها به درخواست تیمور برای آزادی یکی از سرداران اش وقعی ننهادند. در این شرایط بود که تیمور به شام حمله کرد و در شهرهای آن به ویژه دو شهر اصلی آنجا، حلب و دمشق، دست به کشتار و ویرانی زد.
تفاصيل المقالة
رنک نشان مصوری بود که در بخشی از تشکیلات اداری و نظامی دورۀ ممالیک مورداستفاده قرار می گرفت. رنک هرامیر بر حسب مسئولیتش، نقش و رنگی متمایز از رنکدیگر امرا و صاحب منصبان دولتی داشت . نقش های رنک ها قابل تقسیم به سه نوعحیوانی، گیاهی و نقوش اشیاء و ابزار است که این نوع اخی أکثر
رنک نشان مصوری بود که در بخشی از تشکیلات اداری و نظامی دورۀ ممالیک مورداستفاده قرار می گرفت. رنک هرامیر بر حسب مسئولیتش، نقش و رنگی متمایز از رنکدیگر امرا و صاحب منصبان دولتی داشت . نقش های رنک ها قابل تقسیم به سه نوعحیوانی، گیاهی و نقوش اشیاء و ابزار است که این نوع اخیر از دو نوع دیگر رایج تر ومعمولاً معرف مقام و منصب امیر بو د. مثلاً نقش دوات، نشان دهندۀ منصب دواتدار،نقش شمشیر برای سلاحدار، بقجه برای جامه دار و چوب و توپ چوگان نشان چوگانداربه کار می رفت.در این مقاله علاوه بر بررسی رنک و انواع آن در دورۀ ممالیک، دو فرضیۀ اصلی دربارۀمنشأ رنک و سنت علامت گذاری و نشانه پردازی در این دوره، بررسی شده است . درپایان مقاله نیز تصاویری از اشیاء و ابزار حاوی رنک مربوط به دورۀ ممالیک که درموزه های مختلف نگهداری می شود، ارائه شده که در تکمیل مباحث و روشن شدنمطالب مطرح شده در مقاله راه گشاست.
تفاصيل المقالة
خانات قپچاق و ایلخانان، دو حکومت مغولی بودند که اولی از تقسیم ماترک چنگیز خان و دومی از ادامهتوسعهطلبیهای مغولان به رهبری هلاکو در غرب به وجود آمد. خانات قپچاق که قبل از استقرارایلخانان در ایران دارای نفوذ سیاسی بود قدر تیابی این حکومت را در جنوب قلمرو خود به ضررحاکمیت أکثر
خانات قپچاق و ایلخانان، دو حکومت مغولی بودند که اولی از تقسیم ماترک چنگیز خان و دومی از ادامهتوسعهطلبیهای مغولان به رهبری هلاکو در غرب به وجود آمد. خانات قپچاق که قبل از استقرارایلخانان در ایران دارای نفوذ سیاسی بود قدر تیابی این حکومت را در جنوب قلمرو خود به ضررحاکمیت و سیاستهای ارضیشان دانسته و درپی بهانههای مختلف سیاسی، نظامی و مذهبی به اولینجنگ درونخاندانی مغولان با ایلخانان مبادرت نمود. در این میان، یکی از موضوعاتی که دستاویز ایننخستین برخورد میان حکومتهای مغولی قرار گرفت اختلافهای دینی برکای مسلمان و هلاکویبودایی و نتایج حاصل از این اختلافها در روابط سیاسی و نظامی دو دولت بود. با این که اختلافات دودولت از مسائل دیگری نیز ناشی میشد، اما رد پای دین در دورههای مختلف تا پایان عمر دو حکومت،به اشکال گوناگون و با قوت و ضعف در روابط آنان دیده میشد. این امر باعث شد تا خانهای قپچاققبل از مسلمانشدن ایلخانان بکوشند تا با اعلام جانبداری از اسلام و مسلمانان، علاوه بر کسب حمایتمعنوی مسلمانان از دین و اشتراکهای مذهبی خود با ممالیک، برای اتحاد مستحکمتر با این دولت دردشمنی با ایلخانان سود برند. با رسمیشدن اسلام در قلمرو ایلخانان، خانهای قپچاق سعی کردند تا بادر پیش گرفتن خطمشیها و سیاستهای دیگری، همچنان از دین و مسائل مربوط به آن در پیشبرداهداف خود در برابر ایلخانان و نیز حفظ مناسبات با ممالیک سود برند و با این که عوامل سیاسی-نظامی، نقش مهمی در ایجاد و تداوم تنش در میان دو دولت داشت، دین نیز تا پایان عمر دو حکومتبه ابزاری برای پیشبرد اهداف آنان تبدیل شد و در نهایت در کنار سایر عوامل، نقش مهمی در تحققاهداف خانات قپچاق در قلمرو ایلخانان داشت.
تفاصيل المقالة
در این مقاله روابط بازرگانی میان مصر و ونیز در دوره ممالیک برجی (784-923ﻫ) و فراز و فرودهای آن بررسی شده است. رشد یا رکود روابط تجاری مصر با ونیز در این دوره هم متأثر از عوامل داخلی بود و هم ریشه های خارجی داشت. در آغاز و میانه دوره ممالیک برجی دو عامل خارجی یعنی هجوم ت أکثر
در این مقاله روابط بازرگانی میان مصر و ونیز در دوره ممالیک برجی (784-923ﻫ) و فراز و فرودهای آن بررسی شده است. رشد یا رکود روابط تجاری مصر با ونیز در این دوره هم متأثر از عوامل داخلی بود و هم ریشه های خارجی داشت. در آغاز و میانه دوره ممالیک برجی دو عامل خارجی یعنی هجوم تیمور لنگ به شام و سقوط قسطنطنیه به دست عثمانیان موجب ناامنی راه های زمینی و سبب رونق راه تجاری دریای سرخ و در نتیجه افزایش مبادلات بازرگانی میان مصر و ونیز شد. در برهه هایی اما دخالت مستقیم سلاطین و امیران برجی در تجارت و احتکار کالاها و انحصار در مبادلات، تقلب و غش دو طرف در دادوستد کالاها و هجوم دزدان دریایی به کشتی های تجاری از عوامل اختلال و رکورد بازرگانی میان مصریان و ونیزیان بود. مهم ترین عامل در رکود و کاهش روابط تجاری میان مصر و ونیز، کشف راه دریایی جدید میان اروپا و آسیا توسط پرتغالی ها بود که تجارت پرسود انتقال ادویه و کالاهای آسیایی را نصیب آنها کرد و مصر و ونیز را از درآمدهای هنگفت حاصل از این تجارت عبوری محروم ساخت.
تفاصيل المقالة
جهان اسلام در قرن هفتم بهدلیل اختلافات داخلی و تهاجمات خارجی صلیبیان و مغولان، در حالیکه سرزمینهای زیادی از مناطق شرق اسلامی چون ایران، عراق، سوریه و نوار ساحلی دریای مدیترانه را از دست داده تا آنجا که دشمن به نزدیک دروازههای مصر رسیده بود، فاجعهآمیزترین دوران انحط أکثر
جهان اسلام در قرن هفتم بهدلیل اختلافات داخلی و تهاجمات خارجی صلیبیان و مغولان، در حالیکه سرزمینهای زیادی از مناطق شرق اسلامی چون ایران، عراق، سوریه و نوار ساحلی دریای مدیترانه را از دست داده تا آنجا که دشمن به نزدیک دروازههای مصر رسیده بود، فاجعهآمیزترین دوران انحطاط خود را تجربه میکرد. در چنین اوضاع بحرانی که بلاد اسلامی، بدون حکومت مرکزی و وحدت ملی بودند، حکومتی بهنام ممالیک بحری ترکنژاد بر ویرانههای دولت ایوبی در مصر تأسیس گردید که موازنه قدرت را به نفع مسلمانان تغییر داد و حاکمیت مقتدر اسلامی را تثبیت نمود؛ اما پرسش این است که چه عواملی در استقرار حاکمیت ممالیک بحری، نقش داشتهاند؟
تحقیقات نشان میدهد، قطز با برخورداری از کفایت مدیریتی و تدبیر سیاسی و شهامت نظامی به اصلاح امور داخلی و توجیه قوای نظامی و بسیج امکانات پشتیبانی و طراحی عملیات برون مرزی پرداخت که با پایداری تحسین برانگیز در میدان جنگ، توانست شکست غیر منتظرانهای را بر مغولان در نبرد عین جالوت وارد نماید و موجب حفظ مظاهر تمدنی مصر از هرگونه تعرض گردد. این اقدامات متهورانه، ضمن ایجاد روحیه شهامت و خودباوری در مسلمانان برای ادامه مقابله با مغولان و صلیبیان، زمینه ایجاد وحدت بین مصر و شام و انتقال کامل قدرت از ایوبیان به ممالیک و ایجاد امپراطوری واحد مملوکی با مرکزیت مصر بهعنوان مرکز جهان اسلام را فراهم آورد.
اهمیت پژوهش مزبور در این است که بررسی عوامل موفقیت یک حاکم در مصر و شام میتواند الگوی مناسبی برای سران منطقه در مقابله با بحرانهای جاری ساخته دست تکفیریها و سلفیها باشد. قابل ذکر است این پژوهش بهروش توصیفی تحلیلی با استفاده از منابع معتبر کتابخانهای انجام گرفته است.
تفاصيل المقالة
یکی از تحّولات برجسته در نیمهی دوم سدهی هفتم هجری/ سیزدهم میلادی، برپایی حکومت ایلخانانِ مغول در چهارچوب مرزهای سیاسی ایران است. از ویژگیهای قابل توجه این حکومت، چالشهای مرزی و اختلافات سیاسی- نظامی آنان با همسایهی غربی خود، ممالیک مصر بود. در این میان، نقش گروهها أکثر
یکی از تحّولات برجسته در نیمهی دوم سدهی هفتم هجری/ سیزدهم میلادی، برپایی حکومت ایلخانانِ مغول در چهارچوب مرزهای سیاسی ایران است. از ویژگیهای قابل توجه این حکومت، چالشهای مرزی و اختلافات سیاسی- نظامی آنان با همسایهی غربی خود، ممالیک مصر بود. در این میان، نقش گروههای فراری و پناهنده به خصوص افراد و گروههایی که از سمت حکومت ایلخانان مغول به سوی ممالیک مصر میگریختند و به آنان پناهنده میشدند، در بروز و تشدید خصومت میان دو دولت از اهمّیت خاصّی برخوردار است. این گروههای فراری و پناهنده، در منابع عربی، تحت عنوان وافدیّه و مستأمنین معرفی شدهاند.
مسئلهی اساسی پژوهش حاضر، این است که تحرکات امواج فراری و پناهخواه به چه صورت شکل گرفته و علل سرکشی آنان علیه ایلخانان مغول چه بوده است. این پژوهش بر آن است تا با بهرهگیری از روش تحقیق تاریخی به بررسی توصیفی و تحلیلی نقش امواج وافدیّه و مستأمنین در بروز و تداوم روابط خصمانه میان ایلخانان و ممالیک و علل تحرکات، عصیان و مخالفت آنان علیه ایلخانان بپردازد. بررسی منابع و مآخذ نشان میدهد که افراد و گروههای فراری و پناهخواه به دلایل مختلف سیاسی، نظامی و ... با پیوستن به دولت ممالیک مصر در بروز تنش و خصومت میان ایلخانان و ممالیک نقش مؤثری را ایفا میکردند. محور نوشتار حاضر بررسی این تحرکات و علل آن میباشد.
تفاصيل المقالة
توجه مسلمانان و سلاطین اسلامی بوده است. بر این اساس طی دوران اسلامی ایران، اهتمام در تدارک و اعزام کاروانهای حج، تعیین امیرالحاج و تأمین امنیت مسیر حرکت کاروانهای حج از وظایف حکام مسلمان تلقی میگردید.
تهاجم مغولان به قلمرو اسلامی، از بین رفتن حکومت خوارزمشاهی و خلافت أکثر
توجه مسلمانان و سلاطین اسلامی بوده است. بر این اساس طی دوران اسلامی ایران، اهتمام در تدارک و اعزام کاروانهای حج، تعیین امیرالحاج و تأمین امنیت مسیر حرکت کاروانهای حج از وظایف حکام مسلمان تلقی میگردید.
تهاجم مغولان به قلمرو اسلامی، از بین رفتن حکومت خوارزمشاهی و خلافت عباسی و در نهایت برپایی دولت ایلخانی در ایران موجب پدید آمدن وضعیت جدیدی در ارتباط با انجام مراسم حج از سوی مسلمانان قلمرو ایلخانی گردید. این نوشتار با طرح این پرسش که؛ آیا یورش مغولان و استقرار دولت ایلخانی در ایران بر چگونگی انجام مراسم حج تاثیر منفی بر جای گذاشت؟ در پی آن است تا روند حج گزاری ایرانیان را بین سالهای 657تا736ﻫ بررسی، موانع موجود بر سر راه حج، مسئله بیتفاوتی ایلخانان بودایی و سعی ایلخانان مسلمان در اقامه فریضه حج را در چارچوب رقابت با ممالیک مصر مورد واکاوی قراردهد.
بررسی صورت گرفته نشان میدهد که بر خلاف انتظار، اعتقادات شمنی و نفوذ بودائیان در عصر ایلخانان بودایی، موجب بیتوجهی آنان به شعایر اسلامی نگردید. تفاوت معناداری بین ایلخانان بودایی و ایلخانان مسلمان در اهتمام به حج و اعزام کاروانهای زیارتی وجود ندارد
تفاصيل المقالة
مغولان بعد از فتح ایران، برای گسترش امپراطوری خویش، متوجه اروپا شدند و در سال
637 هـ.ق در زمان اکتای پسر و جانشین چنگیزخان، تهاجمات خود را متوجه اروپای شرقی نمودند. به دلیل اوضاع بحرانی در اروپا، آنها به آسانی بخش شرقی اروپا را فتح کردند. اما به دلیل مرگ اوکتای این تها أکثر
مغولان بعد از فتح ایران، برای گسترش امپراطوری خویش، متوجه اروپا شدند و در سال
637 هـ.ق در زمان اکتای پسر و جانشین چنگیزخان، تهاجمات خود را متوجه اروپای شرقی نمودند. به دلیل اوضاع بحرانی در اروپا، آنها به آسانی بخش شرقی اروپا را فتح کردند. اما به دلیل مرگ اوکتای این تهاجم متوقف گردید. در زمان حکومت ایلخانان، این بار مسیحیان بودند که متوجه مغولان شدند تا از طریق آنان بتوانند یک بار دیگربیت المقدس را فتح کنند و انتقام جنگ های صلیبی را از مسلمانان بگیرند. از این جهت در فتح بغداد و فتح شام با آنها همراه شدند و پس از این پیروزی ها متوجه بیت المقدس و مصر شدند. اما به دلیل بروز اختلاف در میان مغولان از یک سو و اختلافات مذهبی بین یعقوبیان و نسطوریان و همچنین حمایت برخی مسیحیان شرق از مسلمانان، سیاست مسیحیان به شکست انجامید. اما از قبل این تهاجمات، مسیحیان آشنایی بیشتری نسبت به شرق پیدا نمودند و زمینهی مراوده های تجاری با شرق را در آینده ی نه چندان دور فراهم نمودند.
تفاصيل المقالة
حضور شیعه و نقش تاریخ شیعیان در مصر و شام به زمان فتوحات اسلامی و اولین ورود مسلمانان برمی گردد، در دوره فاطمیان رشد تشیع اوج گرفت و با وجود سقوط حکومت فاطمی شیعی در مصر و شام همچنان شیعیان در این سرزمین حضور داشتند و حتی تا اوایل دوره ممالیک دارای نفوذ فراوانی در مصر أکثر
حضور شیعه و نقش تاریخ شیعیان در مصر و شام به زمان فتوحات اسلامی و اولین ورود مسلمانان برمی گردد، در دوره فاطمیان رشد تشیع اوج گرفت و با وجود سقوط حکومت فاطمی شیعی در مصر و شام همچنان شیعیان در این سرزمین حضور داشتند و حتی تا اوایل دوره ممالیک دارای نفوذ فراوانی در مصر و شام بودند، اما در دورههای بعد ممالیک از قدرت شیعیان بسیار کاستند، بهطوریکه در اواخر دوره ممالیک اثر چندانی از شیعیان در مصر و شام باقی نمانده بود. این مقاله به دنبال واکاوی تحلیلی تاریخی علل موضع خصمانه و سختگیرانه ممالیک با شیعیان است. یافته این پژوهش نشان می دهد؛ نفوذ برخی از فقیهان حنبلی سلفی در دربار ممالیک، تقابل ایلخانان و ممالیک، ایجاد خلافت عباسی مصر و شام، وحشت ممالیک از سابقه و اصالت تشیع و تأثیرپذیری ممالیک از ایوبیان بهخصوص در سیاستهای مذهبی ... سبب اتخاذ سیاست خصمانه ممالیک علیه شیعیان بوده است.
تفاصيل المقالة
شکست سپاهیان هولاکوخان در نبرد عین جالوت ( 658ه /1260م) باعث گرایش وتمایل ایلخانان ودول مسیحی اروپا به برقراری و گسترش روابط سیاسی ، نظامی و اقتصادی فی مابین گردید .تا پیش از مواجه شدن ایلخانان با مقاومت ممالیک نه مغولان به فرستادگان پاپ ودول اروپایی اعتنای در خوری مبذو أکثر
شکست سپاهیان هولاکوخان در نبرد عین جالوت ( 658ه /1260م) باعث گرایش وتمایل ایلخانان ودول مسیحی اروپا به برقراری و گسترش روابط سیاسی ، نظامی و اقتصادی فی مابین گردید .تا پیش از مواجه شدن ایلخانان با مقاومت ممالیک نه مغولان به فرستادگان پاپ ودول اروپایی اعتنای در خوری مبذول می داشتند ونه اروپا ئیان به مغولان اعتماد داشتند .
شکست عین جالوت وناکام ماندن لشکر کشی های بعدی ایلخانان به شام از یک سو وقدرت گرفتن ممالیک در مصر وشام وسیاست آنان مبنی بر بیرون راندن صلیبی ها از سواحل فلسطین ویورش به حکومت مسیحی ارمنستان صغیر از سوی دیگر باعث شد تا دولتهای اروپایی در صدد جلب دوستی وحمایت ایلخانان برآیند .بررسی منابع ومدارک موجود نشان می دهد مقابله با ممالیک به عنوان دشمن مشترک سبب ارتباط دربار ایلخانی با دستگاه پاپ ودول اروپایی وبالعکس گردید.
تفاصيل المقالة
غازان خان در سال 694ﻫ/1295م به مقام ایلخانی دست یافت. با آغاز سلطنت او جنگهای چهارساله داخلی ایلخانان که پس از مرگ ارغون خان شروع شده بود پایان یافت وحکومت ایلخانی رسماً دین اسلام را پذیرفت. تأثیر اسلام پذیری غازان در سیاست خارجی کمتراز سیاست داخلی نبود. زیرا اسلامگرو أکثر
غازان خان در سال 694ﻫ/1295م به مقام ایلخانی دست یافت. با آغاز سلطنت او جنگهای چهارساله داخلی ایلخانان که پس از مرگ ارغون خان شروع شده بود پایان یافت وحکومت ایلخانی رسماً دین اسلام را پذیرفت. تأثیر اسلام پذیری غازان در سیاست خارجی کمتراز سیاست داخلی نبود. زیرا اسلامگروی او بر خلاف آنچه انتظار میرفت به هیچ وجه از دشمنی ایلخانان با ممالیک مصر و شام نکاست و نبرد بین غازان و ممالیک به همان الگوی اسلافش (هلاکو خان و اباقا خان) بر پا شد.
غاران خان نخست در سال 699ﻫ و سپس در سالهای 700ﻫ و703ﻫ به قلمرو ممایک لشکرکشی کرد. به استثنای نبرد مجمع المروج (699ﻫ) در دو یورش بعدی، غازان خان با شکست مواجه شد.این نوشتار بر آن است تا به زمینهها، عوامل و دستاویزهای غازان خان برای حمله به شام پرداخته، علل پیروزی و ناکامی یورشهای سه گانه ایلخان مغول را مورد ارزیابی قرار دهد.
تفاصيل المقالة
حج به عنوان یک فریضه مهم اسلامی و نیز از عوامل توجیه کننده قدرت و
مشروعیت بخش همواره مورد توجه مسلمانان و سلاطین اسلامی بوده است. بر این اساس
طی دوران اسلامی ایران، اهتمام در تدارک و اعزام کاروانهای حج، تعیین امیرالحاج و تأمین
امنیت مسیر حرکت کاروانهای حج از وظایف حک أکثر
حج به عنوان یک فریضه مهم اسلامی و نیز از عوامل توجیه کننده قدرت و
مشروعیت بخش همواره مورد توجه مسلمانان و سلاطین اسلامی بوده است. بر این اساس
طی دوران اسلامی ایران، اهتمام در تدارک و اعزام کاروانهای حج، تعیین امیرالحاج و تأمین
امنیت مسیر حرکت کاروانهای حج از وظایف حکام مسلمان تلقی میگردید.
تهاجم مغولان به قلمرو اسلامی، از بین رفتن حکومت خوارزمشاهی و خلافت
عباسی و در نهایت برپایی دولت ایلخانی در ایران موجب پدید آمدن وضعیت جدیدی در
ارتباط با انجام مراسم حج از سوی مسلمانان قلمرو ایلخانی گردید. این نوشتار با طرح این
پرسش که؛ آیا یورش مغولان و استقرار دولت ایلخانی در ایران بر چگونگی انجام مراسم
حج تاثیر منفی بر جای گذاشت؟ در پی آن است تا روند حج گزاری ایرانیان را بین
سالهای 657تا736ه بررسی، موانع موجود بر سر راه حج، مسئله بیتفاوتی ایلخانان
بودایی و سعی ایلخانان مسلمان در اقامه فریضه حج را در چارچوب رقابت با ممالیک
مصر مورد واکاوی قراردهد.
بررسی صورت گرفته نشان میدهد که بر خلاف انتظار، اعتقادات شمنی و نفوذ
بودائیان در عصر ایلخانان بودایی، موجب بیتوجهی آنان به شعایر اسلامی نگردید. تفاوت
معناداری بین ایلخانان بودایی و ایلخانان مسلمان در اهتمام به حج و اعزام کاروانهای
زیارتی وجود ندارد.
تفاصيل المقالة
یکی از تحولات برجسته در نیمهی دوم سدهی هفتم هجری/ سیزدهم میلادی،برپایی حکومت ایلخانانِ مغول در چهارچوب مرزهای سیاسی ایران است. از ویژگیهایقابل توجه این حکومت، چالشهای مرزی و اختلافات سیاسی- نظامی آنان با همسایهیغربی خود، ممالیک مصر بود. در این میان، نقش گروههای فراری و أکثر
یکی از تحولات برجسته در نیمهی دوم سدهی هفتم هجری/ سیزدهم میلادی،برپایی حکومت ایلخانانِ مغول در چهارچوب مرزهای سیاسی ایران است. از ویژگیهایقابل توجه این حکومت، چالشهای مرزی و اختلافات سیاسی- نظامی آنان با همسایهیغربی خود، ممالیک مصر بود. در این میان، نقش گروههای فراری و پناهنده به خصوصافراد و گروههایی که از سمت حکومت ایلخانان مغول به سوی ممالیک مصر میگریختند وبه آنان پناهنده میشدند، در بروز و تشدید خصومت میان دو دولت از اهمیت خاصیبرخوردار است. این گروههای فراری و پناهنده، در منابع عربی، تحت عنوان وافدیه ومستأمنین معرفی شدهاند.مسئلهی اساسی پژوهش حاضر، این است که تحرکات امواج فراری و پناهخواه بهچه صورت شکل گرفته و علل سرکشی آنان علیه ایلخانان مغول چه بوده است. اینپژوهش بر آن است تا با بهرهگیری از روش تحقیق تاریخی به بررسی توصیفی و تحلیلینقش امواج وافدیه و مستأمنین در بروز و تداوم روابط خصمانه میان ایلخانان و ممالیک وعلل تحرکات، عصیان و مخالفت آنان علیه ایلخانان بپردازد. بررسی منابع و مĤخذ نشانمیدهد که افراد و گروههای فراری و پناهخواه به دلایل مختلف سیاسی، نظامی و . .. باپیوستن به دولت ممالیک مصر در بروز تنش و خصومت میان ایلخانان و ممالیک نقشمؤثری را ایفا میکردند. محور نوشتار حاضر بررسی این تحرکات و علل آن میباشد.
تفاصيل المقالة
چکیده
هجمۀ مغول در قرن 7ه.ق / 13م ، تأثیری ژرف بر گسترۀ آسیا و اروپای آن روزگار برجای نهاد . از جمله تحولات ایجاد شده آغاز روابط سیاسی غرب (اروپای کاتولیک) با شرق (امپراطوری مغول) بود . این مناسبات از سوی غربِ کاتولیک و به منظور جلوگیری از یورش مغولان ، حفظ کلیسای کاتو أکثر
چکیده
هجمۀ مغول در قرن 7ه.ق / 13م ، تأثیری ژرف بر گسترۀ آسیا و اروپای آن روزگار برجای نهاد . از جمله تحولات ایجاد شده آغاز روابط سیاسی غرب (اروپای کاتولیک) با شرق (امپراطوری مغول) بود . این مناسبات از سوی غربِ کاتولیک و به منظور جلوگیری از یورش مغولان ، حفظ کلیسای کاتولیک و در صورت امکان جذب مغولان به آن کلیسا آغاز گردید که البته تا نبرد عین جالوت و شکست مغولان از ممالیک ، کامیابی چندانی در آن مشاهده نشد . اما پس از نبرد عین جالوت نوعی رابطۀ انتفاعی دو جانبه میان مغول ها و غربِ کاتولیک علیه خصم مشترک یعنی ممالیک به وجود آمد . به طوری که تحریک مغول ها علیه ممالیک در دستور کار غربِ کاتولیک قرار گرفت . خط مشی و سیاستی که به از نظر دیدگاهی آغاز دیپلماسی شرق علیه شرق از سوی غربِ کاتولیک بود . مقالۀ حاضر بر آن است تا روند مناسبات غربِ کاتولیک با مغول ها را بر اساس فرضیۀ شرق علیه شرق بررسی نماید.
واژگان کلیدی : هجوم مغول ، وحشت اروپای کاتولیک ، دیپلماسی ، عین جالوت ، ممالیک.
تفاصيل المقالة
سند
Sanad is a platform for managing Azad University publications