یکی از مهم ترین روش ها برای شناخت جایگاه یک نویسنده و آثارش در میان یک مذهب، بررسی سیر تاریخی توجه عالمان آن مذهب به آن نویسنده و آثارش است. یکی از نویسندگان بزرگی که در سده های اخیر مورد توجه عالمان امامیه قرار گرفته، قاضی نعمان مغربی (د 363ه‍)، بزرگ ترین فقیه اسم أکثر
یکی از مهم ترین روش ها برای شناخت جایگاه یک نویسنده و آثارش در میان یک مذهب، بررسی سیر تاریخی توجه عالمان آن مذهب به آن نویسنده و آثارش است. یکی از نویسندگان بزرگی که در سده های اخیر مورد توجه عالمان امامیه قرار گرفته، قاضی نعمان مغربی (د 363ه‍)، بزرگ ترین فقیه اسماعیلی است. با آن که کتاب های وی، از روزگار صفویه رسما به حوزه های امامیه راه یافته است، اما برخی بر این باورند که پیش از آن نیز اقبال گسترده ای از سوی عالمان امامیه به آثار او وجود داشته است، که این خود می تواند قرین ه ای مهم برای اثبات اعتبار کتاب های وی نزد امامیه باشد. در این مقاله برای یافتن پاسخ به این پرسش که قاضی نعمان چه جایگاهی میان عالمان امامی مذهب داشته، سیر توجه عالمان امامیه نسبت به کتاب های قاضی نعمان در طول تاریخ، به ویژه در روزگار پیش از صفویه، بررسی و مشخص شده است. آثار قاضی نعمان تا پیش از صفویان، شهرتی در میان امامیان نداشته و بیشتر آثاری که از او در میان بخشی از عالمان امامی به یادگار مانده، حاصل تلاش های فردی خود آن عالمان بوده است.
تفاصيل المقالة
در منابع تاریخی درباره حضور اسماعیلیان در کوره/ ناحیه ارجان، در جنوب غربی ایران، و به ویژه قلاع و استحکامات آنان گزارش های پراکنده ای در دست است. بررسی و مطالعه باستان شناختی قلعه های منتسب به اسماعیلیان در این ناحیه هدفی است که این مقاله دنبال کرده است. استحکامات أکثر
در منابع تاریخی درباره حضور اسماعیلیان در کوره/ ناحیه ارجان، در جنوب غربی ایران، و به ویژه قلاع و استحکامات آنان گزارش های پراکنده ای در دست است. بررسی و مطالعه باستان شناختی قلعه های منتسب به اسماعیلیان در این ناحیه هدفی است که این مقاله دنبال کرده است. استحکامات موجود در این ناحیه، نشان از اهمیت بسیاری از قلاع و دژهای دفاعی طی سده های میانه اسلامی دارد که تنها با همسنجی آنها با متون تاریخی و مطالعات اکولوژیکی میتوان به اهمیت و جایگاه آنها پی برد. اسماعیلیان به سبب موقعیت جغرافیایی راهبردی و اهمیت اقتصادی کوره اَرَّجان از اوایل قرن پنجم هجری، به این منطقه وارد شدند. براساس متون تاریخی و همسنجی با شواهد باستان شناختی، قلاع اسماعیلیان در این شامل قلعه های نادر(ناظر)، جلادجان، طنبور و دیرآب بوده که حاکی از حضور پیروان این فرقه در ناحیه ارجان و فعالیتهای سیاسی- نظامی آنها در این ناحیه به ویژه در دوره سلجوقی است.
تفاصيل المقالة
مذهب و دولت زیدیان از سده سوم هجری در گیلان و طبرستان پدیدار گشت. زیدیان ایران اگرچه خاستگاه تحولات بنیادین در جهان اسلام بودند، اما خود چندان دوام نیاوردند؛ و به زودی با چالشهای بیرونی و درونی احاطه گردیدند و دچار ضعف و افول شدند. پژوهشهای اندکی درباره عوامل و دلایل أکثر
مذهب و دولت زیدیان از سده سوم هجری در گیلان و طبرستان پدیدار گشت. زیدیان ایران اگرچه خاستگاه تحولات بنیادین در جهان اسلام بودند، اما خود چندان دوام نیاوردند؛ و به زودی با چالشهای بیرونی و درونی احاطه گردیدند و دچار ضعف و افول شدند. پژوهشهای اندکی درباره عوامل و دلایل این افول صورت گرفته؛ برخی عوامل نادیده گرفته شده و کاستی ها و ابهاماتی نیز در این پژوهش ها راه یافته که انجام پژوهشی تازه را موجه میسازد. این مقاله به دنبال تبیین عوامل افول مذهب و دولت زیدیان در شمال ایران است. بنابر یافته های این پژوهش، علاوه بر دوگانگی رفتار حاکمان و امامان زیدیه، تفرقه و رقابت میان اهالی گیلان و دیلمان، دور شدن نسلهای جدید سادات علوی از اسلام و آداب آن، باید قدرت یافتن باوندیه، پشتیبانی این خاندان از مذهب امامیه، تبلیغات عالمان امامیمذهب، چالش مرگبار فداییان اسماعیلی با زیدیان، ظهور فرقه مطرفیه در یمن و تمایل زیدیان شمال ایران به مهاجرت به یمن برای مقابله با آن را به فهرست عوامل افول و زوال مذهب و دولت زیدیه در شمال ایران افزود.
تفاصيل المقالة
مؤسسه آموزشی سیفیه با عنوان رسمیالجامعة السیفیة، مرکز تعلیم و تربیت بُهره ها، شاخهای از اسماعیلیان داودی هند است. این مرکز آموزشی از آغاز شکلگیری تا کنون، نهادی مهم در تربیت اعضای جامعه بهره ها در سرتاسر جهان و عهدهدار آموزش نیروهای مورد نیاز در ساختار تشکیلاتی دعوت أکثر
مؤسسه آموزشی سیفیه با عنوان رسمیالجامعة السیفیة، مرکز تعلیم و تربیت بُهره ها، شاخهای از اسماعیلیان داودی هند است. این مرکز آموزشی از آغاز شکلگیری تا کنون، نهادی مهم در تربیت اعضای جامعه بهره ها در سرتاسر جهان و عهدهدار آموزش نیروهای مورد نیاز در ساختار تشکیلاتی دعوت این گروه اسماعیلی بوده است. مرکز اصلی الجامعة السیفیة در شهر سورت در ایالت گجرات در غرب هند است. بهعلاوه سه شعبه دیگر از این مرکز آموزشی در شهرهای بمبئی، کراچی و نایروبی فعالیت دارند. بهرههای داودی از قرن 11ﻫ/17م بر آن شدند تا فعالیتهای سنتیِ آموزشی خود را در قالب ساختار و تشکیلاتی منظم و همخوان با نیازهای جدید جامعه ارائه کنند. از این رو مرکز آموزشى آنها، هم زمان با تغییرات و تحولات عصر مدرن، رنگوبوی دنیای جدید بهخود گرفت و دانشهاى جدید پابهپای علوم قدیم در برنامههاى آموزشى الجامعة السیفیة گنجانیده شد. داعیان مطلق، بهعنوان رهبران بهره های داودی، نقش اصلی را در تغییرات آموزشی و انتخاب مسیر جدید در الجامعة السیفیة بر عهده داشتند. امروزه، پیروان مذهب داودی با ثبتنام در شعبههای مختلف این مرکز آموزشی، پس از گذراندن دوران تحصیل و فراگیری علوم جدید و قدیم، چه در ساختار تشکیلاتی دعوت و چه در حفظ میراث فرهنگی این شاخه از اسماعیلیان، نقشی اساسی دارند. این مقاله در ابتدا به بررسی تاریخچه شکل گیرى و گسترش الجامعة السیفیة و سپس به بیان ساختار آموزشی و نقش و اهمیت آن در میان جامعه بهره های داودی هند و دیگر مناطق بهرهنشین میپردازد.
تفاصيل المقالة
سرزمین خراسان وماوراء النهرپیش از اسلام، یکی ازمراکزمهم علم ی وفرهنگ ی ایران بود و در دورۀ اسلام یبه و یژه به علت نقش برجست ه ای که دربه قدرت رس یدن عباس یان ایفا نمود، نه تنها ازج هت س یاس ی بلکهازجهت علم ی وفره نگی عل ی الخصوص درفلسفه وکلام یک ی ازسرزم ین ها ی پیشرودر أکثر
سرزمین خراسان وماوراء النهرپیش از اسلام، یکی ازمراکزمهم علم ی وفرهنگ ی ایران بود و در دورۀ اسلام یبه و یژه به علت نقش برجست ه ای که دربه قدرت رس یدن عباس یان ایفا نمود، نه تنها ازج هت س یاس ی بلکهازجهت علم ی وفره نگی عل ی الخصوص درفلسفه وکلام یک ی ازسرزم ین ها ی پیشرودرجهان اسلام بودهاست. دولت غزنو یان یکی ازدولت ها ی مهم ی است که دردورۀ اقتدارخود بر کل این سر زمین حکم راندند .دراین نوشتارکوش ش شده نقش غزنو یان درس یرفلسفه وکلام درخراسان وماوراءال نهرکه به سرکو بی فلسفهومعتزله واسماعیلیه وتقویت فرق کلامی کرّامیه واشعریه منتهی شد، مورد بررسی وتجزیه وتحلیل قرارگیرد
تفاصيل المقالة
یکی از اتهامات قاضی همدانی، ترویج تعالیم باطنیه، به ویژه باور آنان دربارة امام است و مغرضان،ضرورت دستگیری پیر از مریدان را که در آثار قاضی فراوان مورد تأکید قرار گرفته ، دستاویز ایناتهام نمودند. حقیقت آن است که این دو مفهوم، به لحاظ وجودی مشابهت های فراوانی با یکدیگردار أکثر
یکی از اتهامات قاضی همدانی، ترویج تعالیم باطنیه، به ویژه باور آنان دربارة امام است و مغرضان،ضرورت دستگیری پیر از مریدان را که در آثار قاضی فراوان مورد تأکید قرار گرفته ، دستاویز ایناتهام نمودند. حقیقت آن است که این دو مفهوم، به لحاظ وجودی مشابهت های فراوانی با یکدیگردارند، زیرا تصوف و تشیع، هر دو به ساحتی باطنی معتقداند که فراتر از فهم و ادراک ظاهری انساناست و راه یافتن و بهرهمندی از آن کار هر کسی نیست. این باور، مستلزم معرفی امام/پیر به عنوانانسان کامل و جانشین پیامبر در هر عصر، و تعلیم حقایق باطنی و تأویل متون مقدس به عنوانمهم ترین منصب امام/پیرِ ملهم از جانب خداوند، و ضرورت تبعیت کامل از وی از سوی شیعه/مریدمیباشد که همگی آنها از سوی اکثریت اهل سنت مردود و غیر قابل پذیرش است.
تفاصيل المقالة
مسأله اعتقاد به وجود لایهها و درجاتِ قرآن کریم (ظاهر و باطن)، از مباحث بحثبرانگیزی است که علمای اسلامی به آن توجه داشتهاند. درک معانی و مفاهیم قرآن بر معیار ظاهر یا باطن نیز شرایط و ضوابط و روشهای آن ازجمله مسائلِ متنازعفیه در حوزة اندیشههای اسلامی است.
در میان ف أکثر
مسأله اعتقاد به وجود لایهها و درجاتِ قرآن کریم (ظاهر و باطن)، از مباحث بحثبرانگیزی است که علمای اسلامی به آن توجه داشتهاند. درک معانی و مفاهیم قرآن بر معیار ظاهر یا باطن نیز شرایط و ضوابط و روشهای آن ازجمله مسائلِ متنازعفیه در حوزة اندیشههای اسلامی است.
در میان فِرَق اسلامی، آنکه بیشازهمه به وجودِ باطن قرآن و روش دستیابی به آن یعنی تأویل توجه و اهتمام داشته و بنیان فکری خویش را بر تأویل نهاده، اسماعیلیه است.
ناصرخسرو قبادیانی مفسّر و ایدئولوگ بزرگ اسماعیلیان و یکی از مبلّغان رسمی این مذهب در خراسان است. بررسی آثار وی این مطلب را آشکار میسازد که در آثار منثورش چون وجه دین، جامعالحکمتین، خوانالاخوان و زادالمسافرین، تأویلگرایی گستردهای را در پیش گرفته است.
در دیوان ـبنابه اقتضای سخن شاعرانه و قابلیّتنداشتن بیان مفاهیم فلسفی و کلامیـ بیشاز آنکه به حقیقت تأویل و ماهیّت آن و بررسی مصادیق آن بپردازد، از جایگاه و اهمیّت آن سخن رانده است. دعوت به تأویلگرایی و پرهیز از ظاهرگرایی و تقلید، تعریف تأویل در مقام تشبیه و تمثیل که خاص کلام شاعرانه است، تبیین رابطة تنزیلوتأویل و مثالوممثول و بهویژه مسئولیت خاندان پیامبر(ص) در تأویل قرآن کریم، از مضامین سخن این شاعر است که این مقاله به بررسی آنها پرداخته است. شمارة ذیل هریک از شواهد شعری، مربوط به شمارة صفحات دیوان ناصرخسرو بهتصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق است.
تفاصيل المقالة
چکیده دولت فاطمی از دولت های شیعی است که در اواخر قرن سوم هجری (297ه.ق) ؛ توسط یکی از نوادگان اسماعیل ؛ فرزند حضرت امام جعفر صادق (ع) تشکیل شد. به دلایل مختلفی در طول تاریخ؛ از زمان تاسیس این دولت، در خصوص نسب موسسین آن نظرات مختلفی ابراز شده است. صرف نظر از تلاش های عب أکثر
چکیده دولت فاطمی از دولت های شیعی است که در اواخر قرن سوم هجری (297ه.ق) ؛ توسط یکی از نوادگان اسماعیل ؛ فرزند حضرت امام جعفر صادق (ع) تشکیل شد. به دلایل مختلفی در طول تاریخ؛ از زمان تاسیس این دولت، در خصوص نسب موسسین آن نظرات مختلفی ابراز شده است. صرف نظر از تلاش های عباسیان، حتی شیعیان زیدی و اثنی عشری نیز نظر یکسانی در این مورد نداشته اند. با ورود خاندان میمون, در جریان شکل گیری و تکوین تفکر اسماعیلی, اختلاف و نزاع از شکل عربی- عربی و یا شیعی– سنی به یک پدیده عربی- ایرانی و یا اسلام و غیر اسلام تبدیل می شود. نتایج یافته های نوشتار حاضر؛ نفی انتساب خاندان میمون به این فرقه و لزوم انفکاک میان دو جریان اصیل اسماعیلی؛ به عنوان یک مذهب فکری و جریان ثانوی با نقش پررنگ ایرانی؛ با خصایص کلامی و سیاسی است. خاندان میمون قابل بررسی خاص است.
تفاصيل المقالة
چکیده خطه گیلان از دیرباز پناهگاه خاندان پیامبر(ع)، سادات و علویان بوده است. سادات و علویان، بنا به دلایل تاریخی خطه گیلان را برای استمرار مبارزه با دستگاه خلافت به عنوان ملجا و پناهگاه خود و آشنایی مردمان این خطه با خاندان پیامبر و تشیع برگزیدند. از همین رو، در بین اس أکثر
چکیده خطه گیلان از دیرباز پناهگاه خاندان پیامبر(ع)، سادات و علویان بوده است. سادات و علویان، بنا به دلایل تاریخی خطه گیلان را برای استمرار مبارزه با دستگاه خلافت به عنوان ملجا و پناهگاه خود و آشنایی مردمان این خطه با خاندان پیامبر و تشیع برگزیدند. از همین رو، در بین استانهای ایران، سرزمین گیلان از نظر برخورداری از آرامگاه های منسوب به خاندان اهل بیت از جایگاه ویژه ای برخوردار است. یکی از مزارهای منسوب به ایشان، مزار سیدجلال الدین اشرف می باشد که در برخی متون معاصر، فرزند امام موسی کاظم(ع) و در برخی دیگر، از امامان زیدی مذهب دانسته شده است. این نوشتار با روش مقایسه تطبیقی به بررسی گزارش های معاصر، و واکاوی متون تاریخی و مطالعات میدانی پیرامون مزار سیدجلال الدین اشرف می پردازد. به نظر می رسد که این آرامگاه به دلایل تاریخی می تواند متعلق به جلال الدین هزاراسپی یا جلال الدین حسن نومسلمان باشد.
تفاصيل المقالة
از سرزمین قهستان در تاریخ به عنوان دروازه خراسان و خزانه کرمان یاد شده است. علت این مسئله به دلیل قرار گرفتن بر سر راههای تجاری، ازجنوب شرقی به شمال شرقی و مرکز ایران بود. لیکن رخداد تاثیرگذار در تاریخ ایران فتح قلعه ی الموت به سال 483 ق توسط حسن صباح بود، که قاضی حسین أکثر
از سرزمین قهستان در تاریخ به عنوان دروازه خراسان و خزانه کرمان یاد شده است. علت این مسئله به دلیل قرار گرفتن بر سر راههای تجاری، ازجنوب شرقی به شمال شرقی و مرکز ایران بود. لیکن رخداد تاثیرگذار در تاریخ ایران فتح قلعه ی الموت به سال 483 ق توسط حسن صباح بود، که قاضی حسین قاینی را به سال 483 ق به عنوان داعی به قهستان اعزام نمود؛ و به زودی قاین، طبس، تون، خور، زوزن و اطراف آن به تصرف اسماعیلیان درآمد. اگرچه ملکشاه سلجوقی در لشکرکشی به الموت و قهستان به تحریک خواجه نظام الملک توسی ناموفق بود، اما مرگ نا به هنگام ملکشاه به سال 485 ق موجب تقویت قوای حسن صباح و تصرف نواحی همجوار گردید. در 17رمضان 559 ق حسن دوم با یک عمل انقلابی ندای قیامت سر داد و با گذشت دو ماه، مشابه این اقدام در قلعه مومن آباد قهستان جشنی برپا شد. اسماعیلیان با حضور گسترده در شهرها و دهات قهستان به مذهب خود جنبه ی ملی دادند و علیه ظلم و جور متحد شدند. با حمله ی مغول به ایران قهستان زیر سم ستوران آنان در هم کوبیده شد و سرانجام ناصرالدین عبدالرحیم ابن ابی منصور، حاکم قهستان در سال 653ق تسلیم هولاکو خان گردید.
تفاصيل المقالة
گسترش فعالیتهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی شیعیان با تسلط آل بویه بر بغداد مرکز خلافت عباسی رونق گرفت و سقوط آل بویه نیز مانع ادامه این روند نشد. هم زمان با حاکمیت سلجوقیان و تکاپوهای خوارزمشاهیان این فرآیند شتاب گرفت. به نظر میرسد روند رو به رشد کشمکشهای سیاسی - نظامی أکثر
گسترش فعالیتهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی شیعیان با تسلط آل بویه بر بغداد مرکز خلافت عباسی رونق گرفت و سقوط آل بویه نیز مانع ادامه این روند نشد. هم زمان با حاکمیت سلجوقیان و تکاپوهای خوارزمشاهیان این فرآیند شتاب گرفت. به نظر میرسد روند رو به رشد کشمکشهای سیاسی - نظامی پس از سقوط غزنویان میان سلجوقیان و سپس خوارزمشاهیان با خلافت عباسی، زمینههای بسیار مناسبی را برای رشد فعالیتهای همه جانبه شیعیان در این محدوده زمانی فراهم ساخته است.
استقرار مدارس دینی، نگارش آثار متعدد در زمینه فقه و تفسیر، ظهور اندیشمندان شیعی، حضور شیعیان در دیوانسالاری ترکان، حتی در مقام وزارت و توجه ویژه سلاطین ترک و خلافت عباسی به نقش و جایگاه شیعیان در تعیین معادلات سیاسی در آن مقطع زمانی، از نکات مورد بررسی و یافتههای این مقاله است.
فرق مختلف شیعه در روابط متقابل خوارزمشاهیان و خلافت عباسی نقش موثری را ایفاء میکنند. این موضوع، به دلائل متعدد در دورهی رویارویی سلطان محمد خوارزمشاه و خلیفه عباسی الناصر از اهمیت زیادی برخوردار میشود. صرف نظر از شیعیان اسماعیلی که در کنار خلافت و در برابر خوارزمشاهیان قرار میگیرند، سایر شیعیان در هردو طرف دارای نقش تعیین کننده ای هستند.
تفاصيل المقالة
ابوالعباس احمدبن مستضئی، ملقب به الناصرلدین الله که دوران وی از همه خلیفگان عباسی طولانی تر بوده، درحوزه سیاست داخلی و خارجی کوشش هایی کرد که شوکت دیرین خلافت را هم چون روزگار نخست آن بازپس آرد. کشاکش ها ومنازعات جانشینی میان سلاجقه از یک طرف ، و توسعه طلبی دولت خوارزمش أکثر
ابوالعباس احمدبن مستضئی، ملقب به الناصرلدین الله که دوران وی از همه خلیفگان عباسی طولانی تر بوده، درحوزه سیاست داخلی و خارجی کوشش هایی کرد که شوکت دیرین خلافت را هم چون روزگار نخست آن بازپس آرد. کشاکش ها ومنازعات جانشینی میان سلاجقه از یک طرف ، و توسعه طلبی دولت خوارزمشاهیان و اصطکاک آنان با دولت غوریان از طرف دیگر، فرصت طلایی برای تحقق آرزوی خلیفه به منظور بالابردن وزنه خلافت به عنوان عالی ترین منصب دیپلماسی درجهان اسلام فراهم کرد. او با تشکیل اتحادی با زنگیان و ایوبیان در مصر و شام علیه دشمنی مشترک، یعنی صلیبی ها، توانست ضمن استقرار نفوذ خلافت در آن ممالک، از آنان چون سد دفاعی در برابر مهاجمان مسیحی استفاده کند و با این کار و با آسودگی خاطر، با اسماعیله ایران و غوریان نیز علیه دولت خوارزمی متحد گشت و به مهار قدرت آنان برآمد. در این مقاله، نویسنده کوشیده، پس از ارزیابی حیات مذهبی و علمی الناصر، مجموعه اقدامات و تحرکات او را در دروان چهل وهفت سال خلافتش در حوزه سیاست داخلی و خارجی مبنی بر پیشبرد مقاصد سیاسی حکومت مورد بررسی قرار دهد.
تفاصيل المقالة
شاید بتوان مهمترین تحول فرهنگی در عصر بنیعباس در منطقه جبال بهویژه ناحیه نهاوند را تغییرات فراوان در باورها، اعتقادات دینی و رواج فرق و مذاهب جدید دانست. قرائن و شواهد نشان میدهند که این منطقه به علت موقعیت خاص جغرافیایی و قرارگرفتن بر سر راههای تجاری باستانی و همجو أکثر
شاید بتوان مهمترین تحول فرهنگی در عصر بنیعباس در منطقه جبال بهویژه ناحیه نهاوند را تغییرات فراوان در باورها، اعتقادات دینی و رواج فرق و مذاهب جدید دانست. قرائن و شواهد نشان میدهند که این منطقه به علت موقعیت خاص جغرافیایی و قرارگرفتن بر سر راههای تجاری باستانی و همجواری با سرزمین میانرودان و تأثیرپذیری از وضعیت خاص فرهنگی آن منطقه، از تنوع و تشتت آراء و عقاید و باورهای دینی_مذهبی برخوردار بوده است. با وجود این، برخی نویسندگان کتب تاریخی و فرق اسلامی با قاطعیت درباره دین و مذهب مردم نهاوند اظهار نظر کرده و آنها را در زمره باورمندان مذاهب انحرافی، افراطی و غالیانه مشبهه و مجسمه قلمداد کردهاند.این مقاله در پی آن است تا با رویکردی توصیفی_تحلیلی، روند شکلگیری و ظهور فرقههای مذهبی خرمدینیه، اسماعیلیه و شیعه را در فاصله سالهای 132 تا 656 هجری در ناحیه نهاوند، بیان کرده، چگونگی رسوخ و نفوذ اندیشههای افراطی تشبیه و تجسیم در میان برخی از پیروان آیین تشیع را مورد بررسی قرار دهد.
تفاصيل المقالة
اسماعیلیان که به نامهای مختلف خوانده شده اند، شاخه ای از مذهب شیعه هستند که پس از امام جعفر صادق (ع )، امامت را حق اسماعیل و پسرش محمد می دانند. این سلسله، در دوران پرفراز و نشیب خود، تعامل ها و تقابل هایی را با حکومت های وقت داشته است که در این میان، نوع تعامل آنان با أکثر
اسماعیلیان که به نامهای مختلف خوانده شده اند، شاخه ای از مذهب شیعه هستند که پس از امام جعفر صادق (ع )، امامت را حق اسماعیل و پسرش محمد می دانند. این سلسله، در دوران پرفراز و نشیب خود، تعامل ها و تقابل هایی را با حکومت های وقت داشته است که در این میان، نوع تعامل آنان با سامانیان به عنوان یکی از ایرانی ترین حکومت های تاریخ ایران،از اهمیت شایانی برخوردار است. لذا بر اساس ضرورت تبیین و بازشناسی تاریخ دوره سامانیان و نوع تعامل آنان با اسماعیلیان، در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی، به بررسی مهمترین زمینه های اجتماعی تسامح سامانیان با اسماعیلیان پرداخته و پیامدهای آن را تبیین مینماییم. در این میان ریشه یابی علل و عوامل نفوذ و گسترش اسماعیلیه به ویژه در میان رجال سامانی و نقش و تدابیر رجال سیاسی و فرهنگی دو طرف در نتایج این مناسبات پرفراز و نشیب از دیگر مواردی است که این تحقیق در صدد تبیین آن است. نتایج این تحقیق بیانگر آن است زمینه هایی چون خاستگاه ایرانی سامانیان، سیاست باز مذهبی آنان، نفوذ اندیشههای شیعی نزد حاکمان سامانی و ثبات اقتصادی، اجتماعی و امنیتی نسبی در خراسان و ماوراءالنهر از جمله عواملی بود که زمینه های تعامل مثبت سامانیان با اسماعیلیان را فراهم آورد که پیامد آن این بود اسماعیلیان توانستند با بهره گیری از این فرصت پیش آمده، در دعوت خویش توفیقهایی را به دست آورده و گستره دعوت خود را توسعه دهند.
تفاصيل المقالة
مخالفین اصلى دولت و اندیشه اسماعیلى، خلافت عباسى و سلطنت سلجوقى و هم پیمانان آن دو بودند.اسماعیلیه نیز در مقابل این مخالفین، بدون واکنش ننشسته و از هر فرصتی برای ضربه زدن به آنان، خصوصاً به دولت سلجوقی که در دسترس اسماعیلیان بودند فروگذار نکردند. نتیجه این تقابلها، مو أکثر
مخالفین اصلى دولت و اندیشه اسماعیلى، خلافت عباسى و سلطنت سلجوقى و هم پیمانان آن دو بودند.اسماعیلیه نیز در مقابل این مخالفین، بدون واکنش ننشسته و از هر فرصتی برای ضربه زدن به آنان، خصوصاً به دولت سلجوقی که در دسترس اسماعیلیان بودند فروگذار نکردند. نتیجه این تقابلها، مواضع مبتنی بر تضاد میان دولت سلجوقی و اسماعیلیان بوده است. بر این اساس، بررسی زمینههای این تضاد دائمی و فراگیر، ضرورتی است انکارناپذیر که روشن کننده بخشی از تاریخ فکری و سیاسی ایران زمین خواهد بود. از این رو در پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی جنش اسماعیلیه و مناسبات و تضادهای آن با دولت سلجوقیان پرداخته و زمینه های مختلف مواضع آنان را مورد ارزیابی قرار میدهیم.نتایج این تحقیق بیانگر آن است رابطه دولت بزرگ سنى مذهب سلجوقیان با اسماعیلیان، عموماً براساس نگرش مکتب فقهى عالمان سنت و جماعت شکل مى گرفت.علاوه بر این، نبود راهکاری مسالمت آمیز برای ابراز نارضایتی، یکی از عوامل عمدة به خشونت گراییدن فرقة اسماعیلیة و تضاد آن با دولت سلجوقی بوده که مهمترین نتیجه و پیامد آن، رادیکالیزه شدن فضای سیاسی و توسل اسماعیلیان به ترور بود. نقطة مقابل این وضعیت، نادیده گرفتن فرصت گفتگو، توسل به قوة قهریه برای سرکوب مخالفان و اعمال فشارها، تبعیضها و محدودیتهای اجتماعی، سیاسی، دینی و فرهنگی از سوی سلجوقیان بوده است.
تفاصيل المقالة
اندیشههای اسماعیلیان درباره آفرینشبا توصیفی اسطورهای آغاز میشود و بعدها با بهکارگیری شیوه و زبان فیثاغورسیان، نوافلاطونیان، اصحاب قبالا و اخوانالصفا، به صورت آمیختهای از اعداد رازآمیز، نظریه مُثُل و موازیسازیهای متعدد بین پدیدههای طبیعی و برابرهای آسمانی آنها أکثر
اندیشههای اسماعیلیان درباره آفرینشبا توصیفی اسطورهای آغاز میشود و بعدها با بهکارگیری شیوه و زبان فیثاغورسیان، نوافلاطونیان، اصحاب قبالا و اخوانالصفا، به صورت آمیختهای از اعداد رازآمیز، نظریه مُثُل و موازیسازیهای متعدد بین پدیدههای طبیعی و برابرهای آسمانی آنها و سپس یافتن برابرهای آن در دین که مؤید باورهای دینی آنها و حقانیت چهرههای اعتقادیشان است، شکل میگیرد. در این شیوه، مفهوم حدّ یک اصطلاح کلیدی و شامل حدّهای دوگانه، پنجگانه و هفتگانه است. بیشتر از همه حدّهای پنجگانه برای توجیه و توصیف آفرینش به کار گرفته شدهاند. پژوهش حاضر به بررسی آرای اسماعیلیان و دیدگاه ناصرخسرو درباره اسطوره آفرینش اختصاص دارد.
تفاصيل المقالة
امامت، محور اساسي و شالوده اصلي فلسفه سياسي در آیین تشیع به شمار می آید. در ميان مجموعه فرقه هاي اسلامي، در باب ضرورت و وجوب نصب امام اختلاف نظر وجود دارد و هركدام از آنها بنا به خاستگاه کلامی و فقهی خود عقاید ویژه ای در پیش گرفته اند. یکی از این فرقه های مهم اسماع أکثر
امامت، محور اساسي و شالوده اصلي فلسفه سياسي در آیین تشیع به شمار می آید. در ميان مجموعه فرقه هاي اسلامي، در باب ضرورت و وجوب نصب امام اختلاف نظر وجود دارد و هركدام از آنها بنا به خاستگاه کلامی و فقهی خود عقاید ویژه ای در پیش گرفته اند. یکی از این فرقه های مهم اسماعیلیه است که ضمن تأكيد بر صراحت و وجوب نصب امام از جانب خداوند و امام پیشین، در باب شالوده نصب امام نظري ويژه دارند. متکلمان این فرقه از جهات مختلف عقلی، روائی و تاریخی قائل به ضرورت نصب الهی امام، شناخت آن و استمرار امامت تا قیامت هستند. نظر به چنین موضوعی پژوهش حاضر بر آن است تا ضمن بررسی مسأله نصب الهی امام در نزد فرق مختلف تشیع، موضوع ضرورت نصب الهی، شناخت و استمرار امامت تا قیامت را از منظر متکلمان اسماعیلی و در مقایسه با دیدگاه شیعیان دوازده امامی مورد بحث و بررسی قرار دهد.
تفاصيل المقالة
سند
Sanad is a platform for managing Azad University publications