ارزیابی سیر تحول ادراک زیبایی شناختی محیطی در گذار از جامعه سنتی به مدرن با تاکید بر مساله بحران هویت در سیمای شهر معاصر

محورهای موضوعی : مطالعات جامعه شناختی شهری

محدثه صیحانی ¹ , حسین صفری ² , امیررضا کریمی آذری ³ , سیده مامک صلواتیان ⁴

1 - دانشجوی دکتری معماری، گروه معماری، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
2 - استادیار، گروه معماری، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران (نویسنده مسؤول)
3 - دانشیار، گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران.
4 - استادیار، گروه معماری، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

تاریخ دریافت : 1400/02/06 تاریخ پذیرش : 1400/02/06 تاریخ انتشار : 1400/03/01

کلید واژه: بحران هویت, سیمای شهر, زیبایی­ شناختی محیطی, هنر سنتی, هنر مدرن,

چکیده مقاله :

تغییر و تحولات ایجاد شده در حوزه هنرها و جابجایی مرزهای تعریف هنر از قرن بیستم به بعد متاثر از تحولات جامعه شناختی این عصر، در نگاه زیبایی شناختی بشر مدرن به محیط نیز تاثیر قابل توجهی داشته است. اما براستی این تغییر معیارها و مولفه های زیبایی شناسی در معماری، ریشه در کدام تحولات بنیادین در نگرش زیبایی شناسانه به هنر، در گذار از جامعه سنتی دیروز به جامعه مدرن امروز دارد؟ در پژوهش حاضر تلاش بر آن است تا با روش تحلیلی-تطبیقی مبتنی بر اطلاعات اسنادی و کتابخانه ای و با رویکردی جامعه شناسانه و با تحلیل فرآیند آفرینش و سیر هنر در گذار از جامعه سنتی پیشین به جامعه مدرن امروز، به شناسایی مهم ترین عوامل نزول ماهیت هنر و کاهش طول عمر تجربه زیبایی شناختی آثار هنری معاصر، به ویژه در عرصه معماری، دست یافت. یافته های پژوهش حاکی از آن است که زیبایی شناسی در هنر از جمله هنر معماری ایرانی، در گذار از جامعه سنتی دیروز به جامعه مدرن امروز، بتدریج از آنچه واجد کیفیات زیبایی شناسی نمادین و مفهومی با عمر بلندتر که روح جمعی جامعه در آن جاری است، دور شده و به سمت زیبایی شناسی فرمی، فردگرا و فاقد مفاهیم ارجاعی، که دارای عمق ادراک سطحی تر و در نتیجه عمر کوتاه تری است، گرایش پیدا کرده است.

چکیده انگلیسی:

The transformations and developments in the field of art and the variations in definitions of art since the beginings of twentieth century have had a significant impact on the aesthetic views of modern human beings. But which fundamental changes in aesthetic approach are at the roots of the transition from past traditional society to today's modern society? The present study, using an analytical-comparative method based on documentary and library information with a sociological approach and the analysis of the creation process and the transition of art from traditional society to modern society, aims to identify the relative causes of the decline of arts in present aesthetics and the reduction of longevity of contemporary art experience especially in architecture. The findings of the study indicate that aesthetics in arts including Iranian art, has gradually departed from the qualitative symbolic and conceptual aesthetics and tends towards a formal aesthetics with individualistic character which lacks referential concepts and has a more superficial perception which consequently leads to a shorter lifetime.

منابع و مأخذ:

- آریان پور، ا.ح. (۱۳۵۴). جامعه­شناسی هنر. تهران: انجمن کتاب دانشجویان دانشکده هنرهای زیبا.

- احمدی، بابک.(۱۳۹۶). حقیقت و زیبایی: درس­های فلسفه هنر. تهران: مرکز.

- بیده، علیرضا؛ صادق­زاده قمصری، علیرضا و سجادی، مهدی. (۱۳۹۴). تبیین و مقایسه رویکرد انتزاعی کانت و رویکرد انضمامی علامه جعفری(ره) به تربیت زیبایی­شناختی. پژوهش‌نامه مبانی تعلیم وتربیت، ۵(۲)، ۱۳۲-۱۵۲.

- بینای مطلق، سعید. (۱۳۸۷). بررسی و نقد زیبایی و کمال از نظر آناندا کوماراسوامی. پژوهشنامه فرهنگستان هنر، ۳(۹)،  ۷۲ -۸۰ .

- بینای مطلق، سعید. (۱۳۹۸). پیرامون هنر سنتی در رویارویی آن با صنعت مدرن. کیمیای هنر، ۸(۳۰)، ۷-۱۵.

- پاکزاد، جهانشاه و ساکی، الهه. (۱۳۹۳). تجربه زیبایی­شناختی محیط. هنرهای زیبا، ۱۹(۳)، ۵- ۱۴.

- پلاسما، یوهانی. (۱۳۹۵). چشمان پوست: معماری و ادراکات حسی. ترجمه رامین قدس. تصحیح علی اکبری. تهران: پرهام‌نقش.

- پورنامداریان، تقی. (۱۳۸۱). سفر درمه. تهران: نگاه.

- تقوایی، ویدا. (۱۳۸۱). از جمال­شناسی تا زیبایی­شناسی. هنرهای زیبا، ۱۱(۱۱)، ۴- ۱۲.

- جوانی جونی، اصغر؛ کفشچیان مقدم، اصغر و بزرگمهر، عباس. (۱۳۹۶). مقایسه ماهیت کارکرد مفید زیبایی در هنر سنتی و مدرن از نگاه کوماراسوامی. مطالعات شبه قاره، ۹(۳۰)، ۳۱-۴۶.

- ذکرگو، امیرحسین. (۱۳۸۷). تاملی در آرا کوماراسوآمی در باب هنر. فصلنامه نامه فرهنگستان علوم، (۱۴و ۱۵)، ۶۱-۷۶ .

- رازقی، نادر؛ شارع پور، محمود و ابراهیمی گتابی، حسن. (۱۳۹۵). بررسی عوامل اجتماعی موثر بر میزان روابط همسایگی مطالعه موردی شهروندان ساکن شهر بابل. جامعه­شناسی ایران، ۱۷(۳)، ۴۹-۷۷.

- زیاری، کرامت اله. (۱۳۸۲). تحولات اجتماعی-فرهنگی ناشی از انقلاب صنعتی در توسعه فضایی تهران. جغرافیا و توسعه، ۱(۱)، ۱۵۱-۱۶۴.

- شارع پور، محمود. (۱۳۹۱). جامعه­شناسی شهری، تهران: انتشارات سمت.

- شاهچراغی، آزاده و بندرآباد، علیرضا. (۱۳۹۵). محاط در محیط: کاربرد روان­شناسی محیطی در معماری و شهرسازی. تهران: سازمان جهاد دانشگاهی تهران.

- طاهباز، منصوره. (۱۳۸۲). زیبایی در معماری. صفه، ۱۳(۳۷)، ۷۵-۹۷.

- عالی کلوگانی، شیرین و شاد قزوینی، پریسا. (۱۳۹۸). زیباشناسی ماشین در هنر قرن بیستم با تکیه بر آراء دن آیدی. کیمیای هنر، ۸(۳۰)، ۱۷-۴۳.

- علی­پور، رضا؛ حاتم، غلامعلی؛ بنی اردلان، اسماعیل و داداشی، ایرج. (۱۳۹۷). افتراق معنای هنر در نگرش سنّتی و مدرن از دیدگاه کوماراسوامی. مطالعات هنر اسلامی، ۱۴(۳۰)، ۶۳-۷۵.

- غفاری نسب، اسفندیار و ایمان، محمد تقی. (۱۳۹۵). مردم نگاری شهری روشی برای واکاوی مسائل اجتماعی و فرهنگی شهرها. مطالعات جامعه­شناختی شهری، ۶(۱۸)، ۷۷-۹۲.

- فاضلی، نعمت الله. (۱۳۷۴). در آمدی بر جامعه­شناسی هنر و ادبیات. فصلنامه علوم اجتماعی، ۴(۷ و۸)، ۱۰۷-۱۳۳.

- فتحی، سروش. (۱۳۹۱). تحلیلی بر روابط اجتماعی در فضای شهری پایدار. مطالعات توسعه اجتماعی ایران، ۴(۴)، ۴۷-۶۴.

- فیضی، محسن و اسدپور، علی. (۱۳۹۲). ادراک شهروندان از منظر ساختمان های بلند شهری: نمونه موردی هتل چمران شیراز. مطالعات معماری ایران، ۲(۳)، ۱۰۷-۱۲۱.

- فیضی، محسن و اسماعیل دخت، مریم. (۱۳۹۴). تبارشناسی تحلیلی تکنولوژی­های نوین ساخت جهت هویت بخشی به بناهای معماری با رویکرد زمینه گرایی. مدیریت شهری، ۱۴(۳۸)، ۱۷۳-۱۹۵.

- کالینسن، دایانه. (۱۳۸۵). تجربه زیباشناختی: مجموعه مقالات فلسفه هنر و زیبایی‌شناسی. ترجمه فریده فرنودفر. تهران: انتشارات فرهنگستان هنر.

- کروچه، بندتو. (۱۳۸۶). کلیات زیباشناسی. ترجمه فواد روحانی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

- کوماراسوامی، آناندا کنتیش. (۱۳۸۴). استحاله طبیعت در هنر. ترجمة صالح طباطبایی. تهران: فرهنگستان هنر.

- لنگ، جان. (۱۳۹۰). آفرینش نظریه­های معماری. ترجمه علیرضا عینی­فر. تهران: دانشگاه تهران.

- نصر، سید حسین. (۱۳۸۵). معرفیت و معنویت. ترجمه انشاالله رحمتی. تهران: دفتر پژهش و نشر سهروردی.

نقره کار، عبدالحمید. (۱۳۸۹). مبانی نظری معماری. تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.

- Guénon, Rene. (2004). The Reign of Quantity and the Signs of the Times. trans. Lord Northbourne. Hillsdale: Sophia Perennis.

- Nasar, Jack. (1994). Urban Design Aesthetics: The Evaluative Qualities of Building Exteriors. Environment ana Behavior, 3(26), 377-401.

- Santayana, George. (1896). The Sense of Beauty; Being the Outlines of Aesthetic Theory. New York: Scribner.

- Tonnies, Ferdinand. (2001). Community and Civil Society. Cambridge: Cambridge Press.

- Xenakis, Ioannis; Arnellos, Argyris & Darzentas, John.( 2012). The functional role of emotions in aesthetic judjment. New Ideas in Psychology, 2(30), 212-226.

- Guénon, Rene. (2004). The Reign of Quantity and the Signs of the Times. trans. Lord Northbourne. Hillsdale: Sophia Perennis.

- Nasar, Jack. (1994). Urban Design Aesthetics: The Evaluative Qualities of Building Exteriors. Environment ana Behavior, 3(26), 377-401.

- Santayana, George. (1896). The Sense of Beauty; Being the Outlines of Aesthetic Theory. New York: Scribner.

- Tonnies, Ferdinand. (2001). Community and Civil Society. Cambridge: Cambridge Press.

- Xenakis, Ioannis; Arnellos, Argyris & Darzentas, John.( 2012). The functional role of emotions in aesthetic judjment. New Ideas in Psychology, 2(30), 212-226.