مطالعه جامعه شناختی مشارکت پایدار مردمی در نوسازی و بازسازی بافت های فرسوده شهری (مورد مطالعه بافت فرسوده شهر تهران)

محورهای موضوعی : مطالعات جامعه شناختی شهری

مریم ملکی ¹ , مهرداد نوابخش ² , میثم موسایی ³ , علی بقایی سرابی ⁴

1 - گروه جامعه شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران.
2 - استاد گروه جامعه شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران. (نویسنده مسئول)
3 - استاد گروه اقتصاد دانشگاه تهران
4 - استادیار جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد رودهن

تاریخ دریافت : 1399/06/27 تاریخ پذیرش : 1399/06/27 تاریخ انتشار : 1399/03/01

کلید واژه: شهر تهران, مشارکت پایدار مردمی, بازسازی و نوسازی, بافت‏های فرسوده, زنجیره بلوکی,

چکیده مقاله :

بافت فرسوده یک ابرچالش برای شهر تهران است. در برنامه پنجم توسعه احیای ده درصدی تکلیف شد که با ورود یکجانبه وزارت راه و شهرسازی عملیاتی نشد، در برنامه ششم موضوع متقن تر شد و 21 دستگاه مکلف شدند، اما ارزیابی برنامه ها گویای عدم تحقق، به دلایل مختلف از جمله برنامه ریزی از بالا به پایین و مشارکت شعاری مردم بود. مساله اصلی این مقاله بررسی جایگاه مشارکتی مردم بعنوان ذینفعان حقیقی این برنامه هاست. با استفاده از روش کیفی، کمی (پرسشنامه و مصاحبه ) و بهره گیری از رهیافت توصیفی-تحلیلی و گراندد تئوری تجزیه و تحلیل اطلاعات مشتمل بر بررسی دلایل، انگیزه ها، ارزش ها، باورها وتجربه زیسته ساکنین بافت فرسوده انجام شد. بر اساس چارچوب نظری تحقیق مشارکت برخواسته از اعتمادسازی، آگاهی بخشی و توانمندسازی ساکنین است. یافته‎های پژوهش گویای آن است که میزان مشارکت مردم به دلیل عدم آگاهی و یا اطلاعات محدود است که ماحصل آن سست شدن اعتماد اجتماعی و عمیق تر شدن فقر فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی است. چندبعدی بودن این چالش ها، ضرورت بهره گیری از ابزارهای چندگانه و همراستا مشتمل بر اطلاع رسانی، بهبود تجربه زیسته از طریق خدمات اجتماعی، تقویت احساس مسئولیت اجتماعی و توانمندسازی راهگشاست که مدل زنجیره بلوکی (Block Chain) به عنوان یک بستر اطلاعاتی مبنی بر امنیت، شفافیت و اعتماد ارائه شد.

چکیده انگلیسی:

Scattering of worn-out areas in the 22 districts of Tehran is a major challenge for the city. The Fifth Development Plan mandated a 10% revitalization of worn-out areas that could not be carried out by the unilateral entry of the Ministry of Road &Urban development. In the Sixth Development Plan, the issue was refined and 21 city offices were required to play a role, but evaluations showed that goals were not realized due to top-down planning and very low public participation. Therefore, the main issue is to examine the status of people's participation as the real beneficiaries of these programs. Using a qualitative- quantitative (questionnaires, interviews) method, and drawing on a descriptive-analytical approach and grounded theory, collected information including reasons, motivations, values, beliefs, and experiences of the inhabitants of the worn-out urban areas were analyzed. of their information and awareness. According to the theoretical framework of the research, participation stems from building trust, raising awareness, and empowerment of the residents- a topic that has not been adequately addressed in development programs. The findings of the study indicated that the level of public participation is low due to lack of awareness and information, which is contrary to the goals of the programs which, in turn results in the weakening of social trust and deepening cultural, social and economic poverty in worn-out urban areas. The multidimensionality of these challenges calls for the necessity of using multiple and simultaneous tools and programs. In this way information, education, improvement of social service experience, reinforcement of social responsibility and empowerment along with the use of the Block Chain as an information platform on security, transparency and trust can be helpful.

منابع و مأخذ:

- ازکیا، مصطفی و غلامرضا غفاری(1394) توسعه روستایی با تأکید بر جامعه روستایی ایران، تهران: نشرنی، چاپ ششم.

- افروغ، عماد(1394) فضا و جامعه: «فضای شهری و نابرابری اجتماعی»، ارائه الگویی برای جدایی گزینی فضایی و پیامدهای آن، انتشارات دانشگاه تربیت مدرسنشر علم.

- پورتر، لیبی؛ شاو، کیت،(1392) کدام نوزایی شهری؛ ترجمه دکتر منوچهر طبیبیان، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، تهران.

- پیران، پرویز (1392) «مبانی مفهومی ونظری مشارکت سرمایه اجتماعی»، تهران، مؤسسه پژوهش های برنامه ریزی واقتصاد کشاورزی نشر علم..

- ریتزر، جورج (1390) نظریه های جامعه شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، نشر علمی.

- روشه، گی (1396) مقدمه ای بر جامعه شناسی عمومی: 1. کنش اجتماعی 2. سازمان اجتماعی، ترجمه هما زنجانی زاده، ناشر سمت.

- زیویار، عظیمی، فرجی مائی؛ پروانه، آزاده، امین؛ (1393) برنامه ریزی و مدیریت نوسازی و بهسازی بافت های فرسوده شهری، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی (ره)، چاپ، اول.

- سند توسعه(1394) سند برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران(1399-1395) سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، تهران: سازمان مدیریت و برنامه‏ریزی کشور، مرکز اسناد، مدارک و انتشارات.

- شاه حسینی، پروانه (1394)، بررسی سیر تحول اسکان غیررسمی با تأکید بر ایران، انتشارات سمت، چاپ سوم، تهران.

- علوی تبار، علیرضا (1391)« الگوهای مشارکت شهروندان دراداره امور شهرها»، مرکز مطالعات وبرنامه ریزی وزارت کشور .

- فرید، یدالله، (1392)جغرافیا و شهرشناسی، انتشارات دانشگاه تبریز، چاپ نهم، تبریز.

- قربانی، رسول، (تابستان 1394)اصول و مبانی برنامه ریزی شهری، انتشارات سمت، چاپ اول، تهران.

- محسنی تبریزی، علیرضا (1380) «بررسی زمینه های اجتماعی، فرهنگی، جمعیتی و روانشناختی اخلاق ووجدان کار»، موسسه مطالعات وتحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران.

- نوابخش مهرداد و فائقی سحر(1393) درآمدی بر سرمایه اجتماعی با رویکرد جامعه شناسی شهری،  تهران: فرهنگ و تمدن.

- نوابخش، مهرداد و اسحق ارجمند سیاه پوش(1388) مبانی توسعه پایدار شهری. تهران: انتشارات جامعه شناسان.

- نوابخش، مهرداد و میله فدوی(1387) بررسی ابعاد سرمایه اجتماعی و نقش آن در توسعه شهری (مطالعه موردی منطقه 5 شهر تهران) پژوهشنامهعلوماجتماعی،سالدوم، شماره اول، بهار 87.

- نوابخش، مهرداد؛  صوری، صداقت(1388) بررسی سرمایه اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن در شهرگرمی، مجله جامعه‌شناسی معاصر، سال اول، شماره سوم، تابستان 1388.

- ویژه نامه جستار کیفیت در تجربه های بازآفرینی شهری، (1394) ، دفتر دوم، انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، شرکت عمران و بهسازی شهری ایران، تهران.

- Creswell,J.W(2003).Research design: Qualitative, quantitative, and mixed-Method approaches.(2nd ed.).Thousand Oaks,CA: Sage.

- Hamilton Peter (1983), Talcott Parsons, Routledge London. February.

- Oxford Advanced Lerners 2003.

- Potential for Urban Renewal in Ha Noi, Jakarta, and Manila. Asian Development Bank, 2008.

- Putnam, R. (1995 B) "Tuning In,Tuning Out: The Strange Disappearance Of Social Capital In America", Political Science And Politics, Vol. 27(4)

- Putnam, R. (2000), Bowling Alone Collapse and Revival of American Community, N. Y. Simon and Schuster

- UNCHS (Habitat), (1996) The role of community participatior in Human settlements work, Nairobi.