بررسی وتحلیل عوامل واگرایی در روابط سیاسی جمهوری اسلامی ایران وترکیه - سال 2011 تا 2020 م

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

خطیب شایانفر ¹ , بهرام منتظری ²

1 - دانشگاه آزاد شهرضا
2 - علوم سیاسی. ازاد شهرضا. شهرضا. ایران

تاریخ دریافت : 1400/11/27 تاریخ پذیرش : 1402/03/02 تاریخ انتشار : 1402/03/01

کلید واژه: جمهوری اسلامی ایران, ترکیه, ژئوپلیتیک, روابط سیاسی, ژئوکالچر, ژئواکونومیک, عوامل واگرایی,

چکیده مقاله :

یکی از کشورهای همسایه ایران که از نظر ژئوپلیتیکی دارای امتیازهای فراوانی بوده و شاید بتوان آن را از معدود کشورهای دارای تأثیرات منطقه ای پیرامونی ایران یاد کرد کشور ترکیه می باشد. لذا پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این سوال است که عوامل واگرایی در روابط سیاسی جمهوری اسلامی ایران وترکیه کدامند؟بررسی عوامل واگرایی درروابط سیاسی جمهوری اسلامی ایران وترکیه براساس سه دسته عوامل ژئوپولیتیک، عوامل ژئواکونومیک و عوامل ژئوکالچر به عنوان اهداف این پژوهش محسوب می شوند.این پژوهش که از نوع کاربردی – توسعه ای بوده و به روش توصیفی- تحلیلی و پیمایشی است. نتیجه حاصل از این واکاوی و تجزیه و تحلیل نشان می دهد در هر سه مولفه ژئوپلیتیک، ژئوکالچر و ژئواکونومیک به ترتیب اولویت ذکر شده باعث ایجاد واگرایی شده و در مجموع 15 عامل مورد تأیید قرار گرفت. در ادامه و در پاسخ به سوالات فرعی مهمترین عوامل ژئوپلیتیکی، مسأله کردها در سوریه و حضور نظامی ترکیه به بهانه مبارزه با آنها در سوریه و مهمترین عوامل ژئوکالچری، پرچمداری نظام اسلامی در منطقه توسط ایران و مهمترین عوامل ژئو اکونومیکی، رقابت دو کشور جهت نفوذ در بازارهای منطقه قفقاز و آسیای مرکزی مشخص گردید.

چکیده انگلیسی:

Turkey is one of the neighboring countries of Iran that has many advantages in terms of geopolitics and perhaps it can be mentioned as one of the few countries with regional influences around Iran. Therefore, the present study seeks to answer the question of what are the factors of divergence in the political relations of the Islamic Republic of Iran and Turkey?The objectives of this study are to investigate the divergence factors in the political climate of the Islamic Republic of Iran and Turkey based on three categories of geopolitical factors, geoeconomic factors and geocalcher factors.This research is applied-developmental and descriptive-analytical and survey method. The results of this analysis show that in all three components of geopolitics, geocalchery and geoeconomics, the mentioned priority caused divergence and a total of 15 factors were confirmed.In response to sub-questions, the most important geopolitical factors, the Kurdish question in Syria and turkey's military presence under the pretext of fighting them in Syria and the most important geocalcular factors, the flagship of the Islamic system in the region by Iran and the most important geoeconomic factors, the competition of the two countries to influence the markets of the Caucasus and Central Asia were determined.

منابع و مأخذ:

-قرآن کریم، عثمان طه، قرآن کریم

-ایزدی، بیژن، سیاست خارجی ج. ا. ا.، دفتر تبلیغات اسلامی، قم: 1371.

-رمضانی، روح اله، سیاست خارجی ج. ا. ا.، ترجمه علیرضا طیب، نشر نی، تهران: 1380.

-بخشایشی، احمد، سیاست خارجی ج. ا. ا.، انتشارات آوای نور، تهران: 1375.

-امـیـنـی، ابـراهـیم، سیاست خارجی حکومت اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی، تهران: 1360.

-کاظمی، علی اصغر، دیپلماسی نوین، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، تهران: 1367.

-قـوام، عـبـدالعـلی، اصـول سـیـاسـت خـارجـی و سـیـاسـت بـیـن الملل، انتشارات سمت، تهران: 1372

-منصوری، جواد، اصول سیاست خارجی ج. ا. ا.، انتشارات امیر کبیر، تهران: 1365.

-محمدی، منوچهر، اصول سیاست خارجی ج. ا. ا.، انتشارات امیر کبیر، تهران: 1365.

-لاریـجـانـی مـحـمـد جـواد، مـقـولاتی در استراتژی ملی، مرکز ترجمه و نشر، تهران: 1369.

-حقیقت، صادق، مسئولیت‌های فراملی در سیاست خارجی دولت اسلامی، مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری، تهران: 1367.

-نخعی، هادی، توافق و تزاحم منافع ملی و مصالح اسلامی، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، تهران: 1376.

-سـجـاد پـور، مـحـمـدکـاظـم، سـیـاست خارجی ج. ا. ا.، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، تهران: 1379.

-دفتر جریان شناسی تاریخ معاصر، روایت دلواپسی، تهران: 1384.

-مرکز تحقیقات اسلامی، امریکا از دیدگاه رهبری، قم 1378. -مجموعه سخنرانی‌های مقام معظم رهبری، سایت شارح.

-احمدی، حسین،. تحولات منطقه‌ای ویژه قفقاز. تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران. (۱۳۸۵)

-اسدی کیا, بهناز.، جمهوری آذربایجان، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه (۱۳۸۷)

-اصطخری، ابواسحاق ابراهیم. ممالک و مسالک. (به کوشش بهرام افشار و ترجمه محمد بن عبدالله تستری) تهران: موقوفات دکتر محمود افشاریزدی (۱۳۷۳).

-افشردی, محمد حسین. ژئوپلیتیک قفقاز و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارت دوره عالی جنگ سپاه. (۱۳۸۱)

-ایولا کست، عوامل و اندیشه‌ها در ژئوپلیتیک (علی، فراستی، مترجم)، تهران: نشر آمین. (۱۳۸۳)

-بخشایشی اردستانی، احمد. اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران، موسسه انتشارات آوای نور (۱۳۷۵) -بیات. کاوه.، توفان بر فراز قفقاز. تهران مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه. (۱۳۸۰)

-توسلی، غلامعباس، نظریه‌های جامعه شناسی تهران: سمت (۱۳۷۶)

-حاجی یوسفی، امیر محمد، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در پرتو تحولات منطقه‌ای. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی (۱۳۸۴).

-حافظ نیا، محمدرضا. اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی (۱۳۸۵

-حافظ نیا، محمدرضا. قدرت و منافع ملی (مبانی، مفاهیم و روش‌های سنجش). تهران: انتخاب. (۱۳۸۶)

-حسن انوشه و دیگران،. دانشنامه ادب فارسی (جلد پنجم ادب فارسی در قفقاز). تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (۱۳۸۲)

-خلیلیان، سید خلیل.. حقوق بین الملل اسلامی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی (۱۳۶۱)

-حاجی یوسفی امیر محمد. ایران و رژیم صهیونیستی؟ از همکاری تا منازعه. تهران: دانشگاه امام صادق (ع) (۱۳۸۲)

-افتخاری، اصغر؛ کالبد شکافی تهدید؛ تهران: دانشگاه امام حسین (ع)، مرکز مطالعات دفاعی و امنیت ملی (۱۳۸۵)

-تریف، تری و دیگران؛ مطالعات امنیتی نوین؛ ترجمه علیرضا طیب و وحید بزرگی؛ تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی (۱۳۸۳)

-جعفری ولدانی، اصغر، بررسی تاریخ اختلافات مرزی ایران و عراق، (تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه، (۱۳۶۷)

-خمینی، سیدروح الله؛ تحریر الوسیله؛ ترجمه: سید محمد باقر همدانی؛ تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، جلد، ۲ (۱۳۷۸)

-رنجبر، مقصود، ملاحظات امنیتی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران؛ تهران: پژوهشکده مطالعات (۱۳۸۷)