تعلیم الگوی حکومت در کلیله و دمنه و گلستان سعدی

محورهای موضوعی : شاهنامه

آسیه ذبیح‌نیا عمران ¹ , سمیه سنگکی ²

1 -  استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام‌نور یزد
2 -  دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور یزد

تاریخ دریافت : 1396/09/27 تاریخ پذیرش : 1396/09/27 تاریخ انتشار : 1391/03/01

کلید واژه: عدالت, گلستان سعدی, کلیله و دمنه, کشورداری, رعیت‌پروری,

چکیده مقاله :

نویسندگان کتاب‌های کلیله و دمنه و گلستان سعدی، هر یک به گونه‌ای در طرح مسألة حکومت و ضرورت تشکیل دولت‌های سیاسی تأکید ورزیده‌اند. در هر دو اثر مذکور، مسألة آیین کشورداری، حکومت، شیوه و راه‌های آن قابل بررسی است. رعایت ِاصول و موازین اخلاقی در کشورداری هم چون عدالت، رعیت‌پروری و امثال آن، پیوندی استوار با شیوة شخصی شاهان دارد و حتی این امر در منابع تاریخی ایران نیز نمود فراوانی دارد. کلیله و دمنه و گلستان نیز هریک به سهم خویش تأثیر عمده‌ای دارند. سعدی در گلستان یک باب را به سیرت پادشاهان اختصاص می‌دهد و نکات مهمی را در این زمینه متذکر می‌شود. در کتاب کلیله و دمنه نیز این امر به گونه‌ای دیگر و با زبان حیوانات بازگو می‌شود. نویسندگان هر دو کتاب کلیله و دمنه و گلستان، در صدد چاره برای رفع مشکل‌های مردم و دفع ستم و فساد و تباهی هستند. در هر دو اثر، حکومت ظالمانه ناروا دانسته شده و برای ریشه‌شناسی ناهنجاری حکومت‌ها، الگویی مناسب ارائه می‌شود که در صورت تحقق آن‌ها، سعادت دنیا و آخرت مردم تأمین می‌شود. در نظر نویسندگان هر دو اثر، هر گونه رفتار پادشاه، عوامل حکومت و صاحبان حرفه و پیشه، به شرط این که غفلت از خداوند نباشد و در جهت رضای حق و شفقت بر خلق باشد شایسته و سازنده است. نویسندگان هر دو اثر، برای رسیدن به الگوی برتر حکومتی، نگرشی اسوه‌گرا دارند و برای نشان دادن نمودار عینی آن به آموزه‌های دینی تکیه می کنند و بر اهتمام به امور دنیا و دین تأکید می‌ورزند. هر دو اثرعدالت‌محوری و رعیت‌پروری را مهم‌ترین رکن حکومت صالح به شمار می‌‌آورند. این مقاله به منظور تبیین شیوه‌های حکومتی عادلانه و با تکیه بر عدالت، در کلیله و دمنه و گلستان تدوین شده و یافته‌های پژوهش به شکل توصیفی وتحلیلی ارائه شده‌اند.

چکیده انگلیسی:

The authors of Kelile Va Demne and Golestan have emphasized on government and the need of political states. In both works, civil manners, governments, its methods and ways have between considered. Regarding moral standards and principles like justice public care about peasants etc, has a close relation with Kings' personal manners and this is even evident in Iran's historical resources. Kelile Va Demne and Golestan have played an important role in this context. Saa'di has allocated a chapter (Bab) to Kings; nature and pointed out some important issues. In Kelile Va Demne these issues have been repeated in another way and through animals' language. The authors of these two books seek a solution for people's problems and repelling oppression, corruption and destruction. Both have know cruel governments as unjust and introduced suitable patterns are followed and achieved, people's prosperity in this world and futurity will be met. In authors' opinion, every act of King, government elements and profession owners will be effective and suitable provided that it is not neglecting God but just for his satisfaction and people's compassion. Both writers have a symbolic attitude toward achieving the best governmental pattern and have relied on religious training to show its exact characteristics. They have also emphasized on care for religion and world affairs. Both have regarded justice and public care as the basis of pious government. This article is aimed to explain just governmental manners regarding justice in Kelile Va Demne and Golestan. Research findings are presented descriptively and analytically.

منابع و مأخذ:

 

1- قرآن کریم(1379)، ترجمه الهی قمشه‌ای، تهران، حافظ نوین.

2-علی (ع)(1382)نهج‌البلاغه، ترجمه محمد دشتی ،قم، قدس.

3- احتشام، مرتضی. (1355). ایران در زمان هخامنشیان، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.

4- مولوی، جلال الدین محمد. (1379). مثنوی، تصحیح محمد استعلامی، تهران: سخن.

5- رستموندی، تقی. (1387) «آز و داد: آسیب‌شناسی سیاسی شهریاری در شاهنامه فردوسی»، پژوهش سیاست نظری، دوره جدید، شماره پنجم، ص17.

6- خواجه نظام الملک طوسی. (1377). سیاست‌نامه (سیرالملوک)، به کوشش جعفر شعار، تهران: امیرکبیر.

 7- سعدی، مصلح الدین. (1389). گلستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.

8- سنایی، مجدود بن آدم. (1387). حدیقه‌الحقیقه، تصحیح مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران.

9- صلیبا، جمیل. (1366). فرهنگ فلسفی، ترجمه منوچهر صانعی، تهران: حکمت.

10- فاضل لنکرانی، آیت الله حاج شیخ محمد. (1368). آیین کشورداری از دیدگاه امام علی علیه السلام، تقریر و تنظیم حسین کریمی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

11- فردوسی، ابوالقاسم. (1370). شاهنامه، تصحیح ژول مول، ج3، تهران: آموزش انقلاب اسلامی.

12- ماکیاولی، نیکلا. (1380). شهریار، ترجمه محمود هادیان، تهران: عطار.

13- مجلسی، محمدباقر. (1377). بحارالانوار، ترجمه موسی خسروی، قم: اسلامیه.

14- ناصر بن خسرو قبادیانی .(1307). دیوان، تصحیح نصرالله تقوی و مجتبی مینوی، تهران: کتابخانه تهران.

15- نصرالله منشی، ابوالمعالی. (1388). کلیله و دمنه، تصحیح استاد مجتبی مینوی، تهران: صدای معاصر.

16- وراوینی، سعدالدین. (1388). مرزبان نامه، به کوشش خطیب رهبر، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.

 

References:

1- Holly Quran (2000/1379H). Elahi Qomshei’s Translation, Tehran, Hafez Novin.

2- Ali, (2003/1382H). Nahj-o-lbalagheh, Translated by Mohammad Dashti, Qom, Qods.

3- Ehtesham, Morteza. (1976/1355H). Iran in the peride of the Achaemenians, Tehran: the company of pocket books.

4- Balkhi, Jalal-o-din Mohammad (2000/1379H).Masnavi, Mohammad Estelami’s Analysis, Correction and Explanation, Tehran, Sokhan.

5- Rostamvandi, Taghi (2008/1387H). “Greed and Will: Shahriar Political Pathology in Shahnameh”,  A Research on Theoretical Policy, Modern Era, 5^th number: 17.

6- Toosee, KhajehNazam-o- lmolk (1998/1377H). Political Leadership (seirAlmoluk), thanks to the effort of JafarShoar, Pocket Books Corporation, with Cooperation of Amirkabir Publications.

7- Saadi, Mosleh-o- din (2010/1389H). Golestan, GholamHosseinYusefi’s Correction and Explanation, version9, Tehran, Kharazmi.

8-Sanaei, Majdodebne Adam. (2008/1387H). Hadighatol Hadighieye, Edited by Modares Razavi,Tehran: Universirty of Tehran.

9- Saliba, Jamil (1987/1366H). Philosophical Culture, Tranlated by ManuchehrSanei, Tehran, Hekmat

10- FazelLankarani, Ayat-o-llah Haj Sheikh Mohammad (1989/1368H). Statecraft Manners from Emam Ali’s Attitude, Authorship and Adjustment by HosseinKarimi, Teharan, Office of Islamic Culture Publications.

11-Ferdousi, Abolghasem. (1991/1370H). Shah Name , Edited by Joul Mool, third volume , Tehran: Islamic Revelotion Teaching

12-Machiavelli, Nicola (20011380H) Shahriar, Translated by Mahmud Hadian, Tehran, Attar.

13- Majlesi, Mohammad Bagher (1998/1377H). BeharolAnvar, Translated by Musa Khosravi, EslamiehPoblications.

14- Qobadiani Balkhi Marvzi, Naser-e-bneKhosro-e-bne Hares(1928/1307H). NaserKhosro’s Divan, Nasr-o-llahTaghavi and MojtabaMinavi’s Correction, Tehran, Tehran Library.

15- Nasr-o-llahManeshi, AbolMaali (2009/1388H) KelileVaDemne, MojtabaMinavi’s Correction, Tehran, SedayeMoaser, with Cooperation of Ahura Publications.

16-Varavini, Sad-o-din (2009/1388H). Marzbanname, thanks to the effort of Khatib Rahbar, Tehran, ShahidBeheshtiUniversity.