عشق، پدیدهای روانی و حالتی روحی است که با تجربة شخصی و دریافتی درونی همراه است. وصف عشق و شرح حالات عاشق و معشوق در ادبیات، جلوة خاص و گستردهای دارد. بسامد بالای موضوعات دربارة عشق در فرهنگ و ادب ملل، گویای این ادعا است. در ادبیات ایران زمین نیز شرح و بیان عشق، چه در چکیده کامل
عشق، پدیدهای روانی و حالتی روحی است که با تجربة شخصی و دریافتی درونی همراه است. وصف عشق و شرح حالات عاشق و معشوق در ادبیات، جلوة خاص و گستردهای دارد. بسامد بالای موضوعات دربارة عشق در فرهنگ و ادب ملل، گویای این ادعا است. در ادبیات ایران زمین نیز شرح و بیان عشق، چه در جلوههای گوناگون عشق مجازی و چه در میراث عرفان، در مرتبة ملکوتی عشق انسان به خدا و عشق خدا به انسان، از زیباترین و درخشانترین گوهرهای تفکر و اندیشة بشری است. در این میان منظومههای غنایی و عاشقانه در توصیف صحنههای عشق و دلدادگی، حائز اهمیت فراوانی است. شرح ویژگیهای عاشق و معشوق و تعاملات آنها در این آثار جایگاه ویژهای دارد. یکی از ویژگیهای عشّاق و صفت اخلاقی برجسته آنها، پندناپذیری آنان است که این مطلب رویارویی آنان را با ناصحان و ملامتگران به دنبال دارد؛ اغلب این ناصحان نیز از خویشان و نزدیکان عاشق به شمار میروند و در پیشبرد داستان تأثیر مهمی دارند. در این مقاله به چرایی و علل و زمینههای پندناپذیری عشّاق و اقسام ناصحان و نوع پندهای آنان توجّه شده است.
پرونده مقاله
شعر در بین ایرانیان از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ چنان که اغلب فرمان روایان در گذشته از شعر و شاعر به عنوان سلاحی برای منافع خود استفاده می کردند؛ با آغاز جنبش مشروطیت نگرش شاعران به حکمران و مسائل اجتماعی دگرگون شد. ملکالشعرای بهار برجسته ترین شخصیت ادبی – سیاس چکیده کامل
شعر در بین ایرانیان از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ چنان که اغلب فرمان روایان در گذشته از شعر و شاعر به عنوان سلاحی برای منافع خود استفاده می کردند؛ با آغاز جنبش مشروطیت نگرش شاعران به حکمران و مسائل اجتماعی دگرگون شد. ملکالشعرای بهار برجسته ترین شخصیت ادبی – سیاسی و بهترین نمونة این دگرگونی به شمار می رود. شعر او آکنده از آموزه های اخلاقی و تعلیمی است؛ آموزههایی همچون دادگری، بخشش، ایثار و مهربانی و امثال آن که به قصد بیداری فرمان روایان از خواب غفلت و برحذر داشتن آنان از خودسری و ستم سروده شده است. این آموزهها آن چنان متنوع و گسترده اند که زوایای گوناگون عرصة حکمرانی را در بر می گیرند. شاعر بر اساس فرهنگ الهی و اسلامی، دادگری و عدالت را محور تعالیم خود قرار میدهد و آن را مایة سعادت دو جهان معرفی می کند؛ همچنین وی تحقق ارزشهای معنوی و کمال انسان را در فضای استبداد امکان پذیر نمی داند. ریشة آموزه های تعلیمی بهار را باید در تعالیم دین مبین اسلام و فرهنگ و تاریخ ایران باستان جست که با درایت، دل سوزی، شجاعت و هنر او همراه است.
پرونده مقاله
مثنوی مولانا اثری عرفانی است که در آن حال و ذوق و عشق و آشفتگی، در قالب تعلیم بیان شده است. در این اثر علاوه بر مفاهیم و معانی اسلامی- عرفانی، مطالبی ذکر شده که راه رسیدن به مقام عالی انسانی و طریق خلیفه اللهی او را نشان می دهد که از مهم ترین آنها، متخلق گشتن به اخلاق ن چکیده کامل
مثنوی مولانا اثری عرفانی است که در آن حال و ذوق و عشق و آشفتگی، در قالب تعلیم بیان شده است. در این اثر علاوه بر مفاهیم و معانی اسلامی- عرفانی، مطالبی ذکر شده که راه رسیدن به مقام عالی انسانی و طریق خلیفه اللهی او را نشان می دهد که از مهم ترین آنها، متخلق گشتن به اخلاق نیکوست. هدف مولانا، تعلیم برای رسیدن به کمال نفس است. اندیشه های تعلیمی مولانا، به تصوف او رنگ خاصی بخشیده و او را هم عارف و هم حکیم و هم فقیه معرفی کرده است. مولانا با تعالیم اخلاقی خود به سالکان می آموزد که آزادگی و رهایی از هوای نفس از مهمترین نکته های عرفانی و اخلاقی است. مولانا اخلاق و عرفان را دو مقولة مرتبط به هم می داند و معتقد است تا سالک متخلّق به اخلاق الله نگردد، نمی تواند مراتب سیر و سلوک را طی کند و عارف راستین تا از رذیلت ها صافی نشود، به مرتبة کمال نمی رسد. در این مقاله با تکیه بر تحلیل ابیات مثنوی و روش توصیفی-تحلیلی، به بررسی این مهم پرداخته میشود. با این هدف که اصالت تعلیم را، که رویکرد اصلی مولوی در مثنوی است، یادآور شویم.
پرونده مقاله
حوزة ادبیات تعلیمی فارسی نه تنها در قالب و شیوة بیان بسیار رنگارنگ و متنوع مینماید، که در محتوا نیز پهنة وسیعی درنوردیده که از فردیترین عرصة خودسازی و آموزش و تزکیة درون در آثار صوفیانه تا برونیترین حوزة انسانی، یعنی آثار سیاسی و اجتماعی را در بر میگیرد. در نوشتار چکیده کامل
حوزة ادبیات تعلیمی فارسی نه تنها در قالب و شیوة بیان بسیار رنگارنگ و متنوع مینماید، که در محتوا نیز پهنة وسیعی درنوردیده که از فردیترین عرصة خودسازی و آموزش و تزکیة درون در آثار صوفیانه تا برونیترین حوزة انسانی، یعنی آثار سیاسی و اجتماعی را در بر میگیرد. در نوشتار حاضر شاخصههای ادبیات تعلیمی فارسی از منظر نگرش جنسیتی مخاطبِ این آثار، بررسی شد و نشان داده شد رویکرد اساسی پندنامههای فارسی در جهت تعلیم و تربیت پسران طرحریزی شده و زنان که در این نظام تربیتی به طور کامل نادیده انگاشته شده و مغفول ماندهاند، ناگزیر بودهاند همان نقشها را بپذیرند و ارزشها و منطق خود را بر اساس همان گفتمان غالب پیریزی کنند.
پرونده مقاله
هدف پژوهش حاضر تحلیل محتوای مهارتهای عام زندگی زناشویی و خانوادگی در بوستان سعدی است. روش پژوهش حاضر توصیفی از نوع تحلیل محتوا و به صورت کیفی است. بوستان سعدی، به وسیله چک لیست محقق ساختة مهارتهای عام زندگی زناشویی و خانوادگی مورد تحلیل محتوا قرار گرفت. سپس اطلاعات حا چکیده کامل
هدف پژوهش حاضر تحلیل محتوای مهارتهای عام زندگی زناشویی و خانوادگی در بوستان سعدی است. روش پژوهش حاضر توصیفی از نوع تحلیل محتوا و به صورت کیفی است. بوستان سعدی، به وسیله چک لیست محقق ساختة مهارتهای عام زندگی زناشویی و خانوادگی مورد تحلیل محتوا قرار گرفت. سپس اطلاعات حاصل، به وسیله شاخص آماری فراوانی، مورد تحلیل قرار گرفت.
نتایج پژوهش نشان داد که بوستان سعدی در مجموع 302 مرتبه به مهارتهای عام زندگی زناشویی و خانوادگی توجه کرده است. مهارتهایی از جمله: سنجیده سخن گفتن، پرحرفی نکردن، صحبت کردن در فرصت مناسب، فضیلت سکوت، اهمیت ارتباط غیرکلامی نسبت به ارتباط کلامی، مهار خشم، مهر و محبت، صبر و شکیبایی، تکانشی عمل نکردن، بخشش و چشمپوشی، انتقادپذیری و خوش اخلاقی. با بررسی مهارتهای عام زندگی زناشویی و خانوادگی در بوستان، مشاهده شد که سعدی چگونه در تک تک اشعار خود مهارتهای زندگی زناشویی و خانوادگی را ذکر کرده است. این مهارتها با حلاوتی خاص به رشتة نظم کشیده شده و این نشان دهندة آن است که سعدی از میان دیگر هم طرازان خود نسبت به مسائل خانوادگی، اجتماعی، نگرشها و ارزشهای مذهبی عنایتی ویژه داشته است. بلاغت و رسایی سخن وی با عوامل متعددی پیوند دارد. او از هر فرصتی برای به اوج رساندن کلام خود و تسخیر بیشتر مخاطب بهره جسته است. اگرچه هدف اصلی سعدی حکایتپردازی نبوده است، بلکه از حکایت بیشتر به عنوان ابزاری برای تبیین دقیقتر اهداف تعلیمی و تربیتی خویش و همراه کردن مخاطب با خود بهره میگیرد؛ اما باریکبینیها و ظرافتکاریهای آگاهانة او در گزینش افراد یا اشخاص و عناصر حکایتها نیز در بلاغتجویی او بیتأثیر نیست.
پرونده مقاله
پادشاهی، در باور و فرهنگ ایرانیان، مدّتها فرّهای ایزدی به حساب میآمد. شاهان گرچه به مددِ زر و زور یا به طریق موروثی بر اریکة قدرت تکیه میزدند، در حقیقت حکومت را هدیهای از جانب پروردگار و حقّ مسلّمِ خود میدانستند. اگر ما نیز این عقیدة نااستوار را، صحیح فرض کنیم، با چکیده کامل
پادشاهی، در باور و فرهنگ ایرانیان، مدّتها فرّهای ایزدی به حساب میآمد. شاهان گرچه به مددِ زر و زور یا به طریق موروثی بر اریکة قدرت تکیه میزدند، در حقیقت حکومت را هدیهای از جانب پروردگار و حقّ مسلّمِ خود میدانستند. اگر ما نیز این عقیدة نااستوار را، صحیح فرض کنیم، باید بگوییم کمتر پادشاهانی در طول تاریخ وجود داشتهاند که قدر این موهبت الهی را دانسته و از آن در جهت منافع و مصالح جامعه استفاده کرده باشند. بیشتر آنها کسانی بودهاند که برای استمرار قدرتمندی خود، بر زیردستان ستم کرده، امنیتِ مالی و جانی آنها را قربانی خواستههای سیریناپذیرِ خود کردهاند.
در این گفتار، با توجه به متون ادبی قرن چهارم تا هفتم هجری به ویژگیهای یک حکومت آرمانی پرداختهایم تا دانسته شود که حکومت چگونه باید رفتار کند تا همگان آرامش و امنیت را حس کنند و از رفاهی نسبی برخوردار باشند؛ سپس به یادکردِ اخلاق و منشِ پادشاهانی پرداختهایم که بنا به روایت شاعران و نویسندگانِ این دوره، از عدالت و دادگری بهرهای داشتهاند و ردّ پای حاکمیت صحیح در زندگیشان دیده شدهاست. بدیهی است آنچه از نظر میگذرانید، شواهدی است که از متون ادبی استخراج شده؛ بنابراین میتواند در مقایسه با حکومتهای آرمانیای که از زبانِ متفکران و جامعهشناسان معرفی شده، مورد بررسی قرار بگیرد.
پرونده مقاله
بخش گسترده ای از شهرت شیخ شیراز در گرو قدرت سخنوری و فصاحت و بلاغت اوست. با این همه او از آن هنرمندانی نیست که تنها برای نشان دادن قدرت قلم خود مضامینی را به کار گرفته باشد. او مصلحی نیکاندیش است که دردهای جامعه و بویژه مشکلات رفتاری حاکمان روزگار خود را به خوبی دریافت چکیده کامل
بخش گسترده ای از شهرت شیخ شیراز در گرو قدرت سخنوری و فصاحت و بلاغت اوست. با این همه او از آن هنرمندانی نیست که تنها برای نشان دادن قدرت قلم خود مضامینی را به کار گرفته باشد. او مصلحی نیکاندیش است که دردهای جامعه و بویژه مشکلات رفتاری حاکمان روزگار خود را به خوبی دریافته و برای درمان آن ها از هنر سخنوری خویش بهره گرفته است. بدیهی است که ابزار مورد استفادة شیخ زبان است؛ ولی هنر مضاعف او در شگردهای اندرزگویی به حاکمان تجلی یافته است. شیخ شیراز با آگاهی از روحیات حاکمان، شیوة هدایت غیرمستقیم را برگزیده است. در این روش او با بهرهگیری آگاهانه از هنر داستان پردازی، ضمن خلق حکایاتی رفتار ناپسند حاکمان را به دیگران نسبت داده و با تقبیح آن، بیآن که حساسیت و مخالفت حاکمان را برانگیزد، داروی تلخ پند را در کام جانشان تعبیه کرده است. در مقالة حاضر این شگرد تربیتی سعدی بررسی شده است.
پرونده مقاله
نویسندگان کتابهای کلیله و دمنه و گلستان سعدی، هر یک به گونهای در طرح مسألة حکومت و ضرورت تشکیل دولتهای سیاسی تأکید ورزیدهاند. در هر دو اثر مذکور، مسألة آیین کشورداری، حکومت، شیوه و راههای آن قابل بررسی است.
رعایت ِاصول و موازین اخلاقی در کشورداری هم چون عدالت، رعی چکیده کامل
نویسندگان کتابهای کلیله و دمنه و گلستان سعدی، هر یک به گونهای در طرح مسألة حکومت و ضرورت تشکیل دولتهای سیاسی تأکید ورزیدهاند. در هر دو اثر مذکور، مسألة آیین کشورداری، حکومت، شیوه و راههای آن قابل بررسی است.
رعایت ِاصول و موازین اخلاقی در کشورداری هم چون عدالت، رعیتپروری و امثال آن، پیوندی استوار با شیوة شخصی شاهان دارد و حتی این امر در منابع تاریخی ایران نیز نمود فراوانی دارد. کلیله و دمنه و گلستان نیز هریک به سهم خویش تأثیر عمدهای دارند. سعدی در گلستان یک باب را به سیرت پادشاهان اختصاص میدهد و نکات مهمی را در این زمینه متذکر میشود. در کتاب کلیله و دمنه نیز این امر به گونهای دیگر و با زبان حیوانات بازگو میشود.
نویسندگان هر دو کتاب کلیله و دمنه و گلستان، در صدد چاره برای رفع مشکلهای مردم و دفع ستم و فساد و تباهی هستند. در هر دو اثر، حکومت ظالمانه ناروا دانسته شده و برای ریشهشناسی ناهنجاری حکومتها، الگویی مناسب ارائه میشود که در صورت تحقق آنها، سعادت دنیا و آخرت مردم تأمین میشود.
در نظر نویسندگان هر دو اثر، هر گونه رفتار پادشاه، عوامل حکومت و صاحبان حرفه و پیشه، به شرط این که غفلت از خداوند نباشد و در جهت رضای حق و شفقت بر خلق باشد شایسته و سازنده است. نویسندگان هر دو اثر، برای رسیدن به الگوی برتر حکومتی، نگرشی اسوهگرا دارند و برای نشان دادن نمودار عینی آن به آموزههای دینی تکیه می کنند و بر اهتمام به امور دنیا و دین تأکید میورزند. هر دو اثرعدالتمحوری و رعیتپروری را مهمترین رکن حکومت صالح به شمار میآورند.
این مقاله به منظور تبیین شیوههای حکومتی عادلانه و با تکیه بر عدالت، در کلیله و دمنه و گلستان تدوین شده و یافتههای پژوهش به شکل توصیفی وتحلیلی ارائه شدهاند.
پرونده مقاله