تناسب هنری در دو محور همنشینی و جانشینی شعر قیصر امین‌پور

محورهای موضوعی : شاهنامه

عباسعلی وفایی ¹ , زهرا علی‌نوری ²

1 -  - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی
2 - - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی

تاریخ دریافت : 1396/10/03 تاریخ پذیرش : 1396/10/03 تاریخ انتشار : 1389/06/01

کلید واژه: تناسب, کنایه, مراعات‌النظیر, ایهام تناسب, محور همنشینی, محور جانشینی,

چکیده مقاله :

خلاقیت و ابتکار شاعر در گونه های مختلف زبانی و ادبی موجب می شود که کلام وی رنگ و بوی دگری یابد و آن را فراتر از همگنان بنشاند. بررسی شگردها و سبک شاعران و نمود خصایص شعری آنان می تواند به شناخت دقیق آن بینجامد. قیصر امین‌پور به نوآوری مشتهر است و ذوق شاعری همراه با تحصیلات دانشگاهی توانایی به او داده است تا در انتخاب واژگان و ترکیب و تلفیق آن ها در محور جانشینی و نیز همنشینی، تناسب معنایی و لفظی دلپذیری را ایجاد نماید. او در ایهام تناسب، کنایه و مراعات النظیر شگردی خاص دارد. شاعر با استفاده از ابزار کنایه، عمل انتخاب بر محور جانشینی را متناسب با عمل ترکیبِ حاصل از به کار داشتِ مراعات النظیر و ایهام تناسب بر محور همنشینی به نیکی انجام می دهد؛ به گونه ای که کشف یکی از این برجستگی‌های هنری در یک محور به کشف برجستگی های دیگری در محور دیگر می انجامد. این مقاله در پی آن است تا به آن دسته از تناسب ها در اشعار امین پور که ارزش هنری بیشتری دارد، بپردازد. به این منظور، پنج دفتر شعر شاعر که عبارتند از: آینه های ناگهان، گلها همه آفتابگردانند، تنفس صبح، در کوچة آفتاب و دستور زبان عشق، بررسی شده است.

چکیده انگلیسی:

Creativity and innovation in different languages and literary genres cause the transforming of speech and placing of it in a higher position. Investigation of styles of poets and the characteristic manifestations result in careful cognition of poetry. GHEYSAR AMINPOUR is well known for creativity in his poems. Poetry talent along with university education gave him a power to select words and combine them in such a way to create new combinations. He has a special technique in playing with words especially in pun, allusion, and literary devices. He used allusion devices to create new combination and this innovation can be seen throughout his literary works. The aim of this article is to recognize the new combination of words especially those that are very prominent. For carrying this investigation, five poetry notebooks; namely, AYNEHAI NAGAHAN, GOLHA HAME AFTABGARDANAND, TANAFOS SOBH, DAR KOCHE AFTAB, and DASTORE ZABANE ESHGH have been investigated.

منابع و مأخذ:

 

1- اسکولز، رابرت .(1379). درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، ترجمة فرزانه طاهری. تهران: آگاه.

2- امین­پور، قیصر .(1380). آینه­های ناگهان: گزیده شعرهای 64_71، تهران:  نشر افق.

3- __________ .(1367). تنفس صبح: گزیدة دو دفتر شعر «تنفس صبح» و «در کوچة آفتاب»، تهران: سروش.

4- __________ .(1386). دستور زبان عشق: از شعرهای 85_80، تهران: مروارید.

5- _______‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌___ .(1381). گلها همه آفتابگردانند، تهران: مروارید.

6- انوری، حسن .(1383). فرهنگ کنایات سخن، 2 ج، تهران: سخن.

7- دهخدا، علی اکبر .(1338). امثال و حکم، 4 ج، تهران: امیر کبیر.

8- شمیسا، سیروس .(1383). نگاهی تازه به بدیع، ویراست 3، تهران: میترا.

9- _________ .(1381). بیان، ویرایش 2،‌ تهران: فردوس.

10- صفوی، کورش .(1383). از زبان­شناسی به ادبیات، ج2، تهران: سوره مهر.

11-  نجفی، ابوالحسن .(1378). فرهنگ فارسی عامیانه، 2 ج، تهران: نیلوفر.